Ως εκπαιδευτικός θυμίζει ότι «οι αγωνίες των παιδιών δεν είναι παιδιάστικες». Και ως αφηγήτρια παραμυθιών για εφήβους κάθε ηλικίας... δεν σου μαθαίνει «πώς είναι ο δράκος για να τον αποφεύγεις, πού είναι ο λύκος για να μη σε φάει».
Σου λέει: «Εκεί είναι ο δράκος, εκεί να πας. Για να ζήσεις στο τέλος καλά, ο λύκος .
- Θα ήθελα να μας συστήσεις η ίδια τον εαυτό σου και τη δουλειά σου στην Καλαμάτα: Με τι ακριβώς ασχολείσαι, πού εργάζεσαι, με ποιους συνεργάζεσαι και γιατί...
«Ακόμα με απασχολεί τι δουλειά θα κάνω... όταν μεγαλώσω. Εντάξει, αστειεύομαι. Νιώθω απλώς πολύ τυχερή που μπορώ να μοιράζομαι με τους ανθρώπους όσα αγαπώ: τα παραμύθια, τα παιχνίδια, τα σπουδαία θεατρικά κείμενα. Ζω κι εργάζομαι στην Καλαμάτα, εδώ και περισσότερα από 16 χρόνια. Εμψυχώνω ομάδες θεάτρου, λογοτεχνίας και παραμυθιών. Είναι κάτι από το οποίο βιοπορίζομαι, αλλά θα το έκανα ακόμα κι αν δεν χρειαζόμουν αυτά τα χρήματα για να ζήσω. Ετσι κι αλλιώς, κατά καιρούς πάντα ασχολούμαι και εθελοντικά με αυτό.
Για 10 χρόνια δούλεψα με παιδιά και εφήβους στην Πειραματική Σκηνή. Εχω συνεργαστεί με το ΔΗΠΕΘΕΚ, με κέντρα δημιουργικής απασχόλησης, ως εθελόντρια με τη Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Καλαμάτας, με διάφορους φορείς και συλλόγους της πόλης - πιο πρόσφατα με το Καλλιτεχνικό Στέκι. Τα τελευταία 6 χρόνια εργάζομαι ως υπεύθυνη Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων στα Εκπαιδευτήρια Μπουγά. Ο ίδιος ο κ. Μπουγάς, που ανέκαθεν είχε μια αγάπη στη λογοτεχνία, μου έχει εμπιστευτεί τα τελευταία χρόνια κι ένα πρόγραμμα προώθησης της φιλαναγνωσίας, το οποίο αφορά όλες τις τάξεις του δημοτικού. Νιώθω συνοδοιπόρος σε μια ευχάριστη εξερεύνηση με τους μαθητές μου. Δεν νιώθω δασκάλα τους. Εχω διδαχτεί από τα παιδιά πολύ σπουδαιότερα πράγματα από όσα παρ' ελπίδα τους έχω διδάξει.
Σε όλη μου την πορεία είχα την τύχη να συνεργάζομαι με ανθρώπους που με πίστεψαν, που με άφησαν να αυτενεργήσω και στήριξαν την αναζήτησή μου στο τομέα της εμψύχωσης ομάδων θεάτρου, έκφρασης και λόγου. Ολες μου τις συνεργασίες τις θυμάμαι με αγάπη».
- Μίλησέ μας λίγο περισσότερο για το θεατρικό παιχνίδι - για τη διάδοση του οποίου νιώθω πως έχεις βάλει κι εσύ το λιθαράκι σου.
«Σπούδασα Θέατρο γιατί ήθελα να επικοινωνήσω με τον κόσμο. Τώρα που γυρνάω πίσω, δεν μπορώ να θυμηθώ να έχω συγκεκριμένες φιλοδοξίες σε σχέση με ρόλους, παραστάσεις κ.λπ. Με ενθουσίαζε η γλώσσα του θεάτρου σαν ένας άλλος τρόπος επικοινωνίας με τον εαυτό μου και τους άλλους. Γρήγορα ασχολήθηκα με το θεατρικό παιχνίδι σε παιδιά και ενήλικους. Εμψύχωσα ομάδες, ανεβάσαμε παραστάσεις, δίδαξα εκπαιδευτικούς σε σεμινάρια... Πριν από 18 χρόνια που ξεκίνησα να ασχολούμαι με το θεατρικό παιχνίδι, οι ηθοποιοί το αντιμετώπιζαν συχνά σαν μια προσοδοφόρο δραστηριότητα για τα διαστήματα της ανεργίας τους - και οι εκπαιδευτικοί σαν μια ενασχόληση αμφιβόλου εκπαιδευτικής αξίας, για να ξεδίνουν τα παιδιά.
Νιώθω λοιπόν μια ικανοποίηση, γιατί σήμερα όλοι αναγνωρίζουν ότι το θεατρικό παιχνίδι είναι ένα ισχυρό εργαλείο για την κοινωνικο-συναισθηματική ολοκλήρωση των παιδιών και των εφήβων... κάθε ηλικίας. Ενα εργαλείο, βέβαια, που λειτουργεί καλύτερα στα χέρια όσων το αγαπούν, το ψάχνουν και επιμορφώνονται διαρκώς - κι όχι όσων ευκαιριακά καταγίνονται με αυτό, τώρα που όλο και συχνότερα οι γονείς το αποζητούν σαν δημιουργική απασχόληση για τα παιδιά τους.
Γι' αυτό, αξίζει εδώ να διαφοροποιήσουμε και την έννοια του θεατρικού παιχνιδιού από τις παραστάσεις με παιδιά. Μου αρέσει να κάνω παραστάσεις με μαθητές, αλλά ο κύριος στόχος μου δεν ήταν ποτέ αυτός. Οι παραστάσεις προέκυπταν πάντα σαν αφορμή για επικοινωνία με τους εαυτούς μας και τους άλλους. Ξέρω πόσο δελεαστικό είναι για γονείς και παιδιά το χειροκρότημα, οι φωτογραφίες, τα βίντεο· αλλά ο σκοπός του θεατρικού παιχνιδιού δεν είναι να δημιουργεί μικρούς ηθοποιούς».
- Τελευταία υπάρχει και μια έντονη κινητικότητα, ένα αυξανόμενο ενδιαφέρον γύρω από την αφήγηση παραμυθιών - με την οποία εσύ επίσης ασχολείσαι από καιρό. Πού το αποδίδεις;
«Ζούμε σε μια ξεχωριστή εποχή. Μια εποχή κρίσης. Κάθε κρίση είναι μια πορεία μεταμόρφωσης, και καμιά μεταμόρφωση δεν είναι ανώδυνη. Τα παραμύθια ήταν πάντα εκεί. Εμείς σήμερα τα ακούμε περισσότερο γιατί τα έχουμε πιο πολύ ανάγκη.
Η πρώτη μου επαφή με τα παραμύθια έγινε από καθαρή σύμπτωση, που σήμερα πια δεν τη θεωρώ τόσο τυχαία. Πριν από περίπου 6 χρόνια, έτυχε να βρεθώ ως συνεργάτης σε ένα χώρο όπου αφηγείτο παραμύθια μια σπουδαία παραμυθού της πόλης μας, η Λίλλη Τριαντάρη.
Αρχικά πίστευα κι εγώ, όπως οι πολλοί, ότι τα παραμύθια είναι για παιδιά. Οταν άρχισα να βαδίζω το μονοπάτι τους, κατάλαβα ότι τα παραμύθια δεν είναι για παιδιά. Για την ακρίβεια, σήμερα πιστεύω ότι και τα παιδιά δεν είναι αυτά που παρουσιάζονται στα εγχειρίδια ψυχολογίας και αυτοβελτίωσης: Είναι πρόσωπα σε διαδικασία εξέλιξης. Είμαστε δηλαδή... όλοι, αφού όλοι κάποτε αναμετρηθήκαμε με τον κόσμο από το ύψος των 70 εκατοστών. Και θα είμαστε όλοι πάντα, γιατί ο ενήλικος που είμαστε σήμερα, φυλάει πάντοτε μέσα του το παιδί που ήμασταν χθες.
Το ότι οι περισσότεροι αγνοούμε συχνά αυτό το παιδί και επιδιώκουμε να παραστήσουμε τους σωτήρες των άλλων, είναι μια τεράστια αυταπάτη: Καθένας μπορεί να παρηγορήσει, να σώσει και να ενηλικιώσει μονάχα τον εαυτό του. Ακόμα και τα παιδιά μας, ακόμα και τους μαθητές μας, πρέπει να τους εμπιστευτούμε και να τους αφήσουμε να ζήσουν το δικό τους παραμύθι. Ολα θα πάνε καλά στο τέλος. Και, όπως λέει μια ινδική παροιμία, αν δεν πάνε καλά, είναι επειδή δεν έχει έρθει ακόμα το τέλος».
- Τι προσφέρουν στα σύγχρονα παιδιά τα παραμύθια, και ειδικά τα λαϊκά παραμύθια;
«Αν και τα παραμύθια λογίζονται σαν ψέματα, προσφέρουν στα παιδιά μια σπουδαία αλήθεια: Τους λένε ότι, για να βρεις το δρόμο σου, πρέπει να χαθείς στο δάσος. Για να μεγαλώσεις, πρέπει να φύγεις από το σπίτι σου· είναι οδυνηρό, αλλά πρέπει: όσο πλούσια κι αν είναι η πατρική εστία, κανείς δεν γίνεται βασιλιάς στο παλάτι των γονιών του. Κι ο δράκος και οι μάγισσες είναι πάντοτε βοηθοί σου. Είναι εκεί και σε περιμένουν, όταν θα είσαι έτοιμος να σου δώσουνε τα δώρα. Και αν είσαι ο εκλεκτός, θα μπορέσεις να τα πάρεις.
Βέβαια, τα παραμύθια ποτέ δεν χρησιμοποιούνε τέτοια λόγια. Ποτέ δεν λένε αυτό που θέλουν να πουν. Τα παραμύθια είναι μαγικά. Λένε ψέματα. Ψέματα που κρύβουν μιαν αλήθεια. Αυτή που ταιριάζει στον καθένα τη δεδομένη χρονική στιγμή. Αυτή που θα τον βοηθήσει να κάνει το επόμενο βήμα.
Τα παιδιά τα απασχολούν τα μεγάλα θέματα της ζωής: η μοναξιά, ο έρωτας, η απώλεια, η αναζήτηση της ευτυχίας, ο θάνατος. Αυτά είναι τα θέματα που πραγματεύονται τα παραμύθια. Οι αγωνίες των παιδιών δεν είναι παιδιάστικες, τα ερωτήματά τους είναι βαθιά υπαρξιακά - και το παραμύθι ως τέτοια τα αντιμετωπίζει. Δυστυχώς, δεν συμβαίνει πάντα το ίδιο και με τα βιβλία παιδικής λογοτεχνίας, που συχνά αυξάνονται στα στατιστικά των πωλήσεων, αλλά με τον προφανή διδακτισμό τους υποτιμούν το κοινό στο οποίο απευθύνονται».
- Τι ακριβώς κάνει λοιπόν στις μέρες μας ένας αφηγητής παραμυθιών;
«Αφηγητής είναι κάποιος που λέει ιστορίες· ιστορίες που παρέλαβε και νιώθει επιτακτική την ανάγκη να τις μοιραστεί. Αφηγητής είναι εκείνος που κρατά ζωντανή για χάρη της κοινότητας τη μνήμη της πιο αληθινής ζωής μας... της εσωτερικής.
Ο αφηγητής δεν αναζητά να εκφραστεί καλλιτεχνικά, ο αφηγητής αναζητά να παραδώσει τα μυστικά που παρέλαβε. Αναζητά να κρατήσει ζωντανή την αλυσίδα της παράδοσης. Δεν είναι ηθοποιός, παρότι βρίσκεται στο κέντρο του λόγου. Δεν παίζει κάποιο ρόλο. Είναι ο εαυτός του σε μια ξεχωριστή στιγμή, και τροφοδοτεί μια σχέση παρηγοριάς, παραμυθίας. Μιλά για τη ζωή, όχι για τον κόσμο. Μιλά για τα αιώνια και όχι για όσα ήρθαν για να φύγουν.
Επίσης, ο παραμυθάς δεν είναι δάσκαλος. Ο παραμυθάς δεν διδάσκει: Ο παραμυθάς προσφέρει παραμύθια σε όσους τα έχουν ανάγκη. Ο δάσκαλος σου μαθαίνει πώς είναι ο δράκος για να τον αποφεύγεις, πού είναι ο λύκος για να μη σε φάει. Ο παραμυθάς πάλι σου λέει, εκεί είναι ο δράκος, εκεί να πας. Για να ζήσεις στο τέλος καλά, ο λύκος πρέπει να σε φάει.
Με αυτή την έννοια μάλιστα, είναι και ψευτοδίλημμα να αναρωτιόμαστε αν τα παραμύθια απευθύνονται σε παιδιά ή σε μεγάλους. Τα παραμύθια απευθύνονται στους γενναίους. Εχω δει μικρά παιδιά να είναι ανοιχτά στα θαύματα της ζωής - και μεγάλους, τρανούς και σπουδαίους, που φοβούνται να μείνουν μια ώρα μοναχοί στο δάσος του μυαλού τους.
Είναι μάλιστα άδικο να παρομοιάζουμε τα ψέματα που ακούμε γύρω μας με τα παραμύθια, τα ψέματα της φιλοδοξίας, της αμετροέπειας, της απληστίας, του φόβου -όλα αυτά τα μικρά ψέματα των μικρών ανθρώπων-, με τα ψέματα των παραμυθιών. Τα ψέματα των παραμυθιών είναι σοφά ψέματα... Μου αρέσει να σκέφτομαι ότι μαζεύτηκαν κάποτε όλοι οι σοφοί του κόσμου κι έψαξαν να βρούνε το πιο ασφαλές μέρος για να κρύψουνε τα μυστικά του κόσμου. Και βρήκανε τα παραμύθια. Αυτά κανένας σοβαροφανής δεν θα τα πλησίαζε έτσι κι αλλιώς. Θα τα πίστευαν μόνο κάποιοι τρελοί, που τολμούν να γυρνούν στον κόσμο με ένα κόκκινο βρακί. Στο στόμα αυτών, τα μυστικά τους θα ήταν ασφαλή».
- Ποια σχέδια και προγράμματα σε απασχολούν αυτό το διάστημα;
«Φέτος ξεκίνησα μια συνεργασία με το Καλλιτεχνικό Στέκι. Δημιουργήσαμε ένα εργαστήριο παραμυθιού για ενήλικους. Για όσους αγαπούν να ακούνε ή να λένε παραμύθια, αλλά και γενικά για όσους γοητεύονται από το συμβολισμό και τα μυστικά όπλα των ιστοριών της προφορικής παράδοσης. Ηδη ολοκληρώσαμε τον πρώτο κύκλο που είχε ως θέμα τα "ανολοκλήρωτα παιδιά": τον Κοντορεβιθούλη, τον Δεκατρείς, το Μισοκωλήδι, το Δαφνοκούκουτσο... Ολα παιδιά μικρά, λειψά, συχνά αφελή και παραγνωρισμένα ακόμα κι από τους γονιούς τους. Παιδιά που όμως με το πείσμα και την εμπιστοσύνη τους τα βάζουν με γίγαντες, δράκους και λάμιες, νικούν και γυρνούν στο σπίτι τους με θησαυρούς και μαλάματα. Στις 6/2 ξεκινά ένας καινούριος κύκλος, με παραμύθια για τις μοίρες. "Της μοίρας το γραφτό και πώς γυρίζει", αυτός είναι ο τίτλος.
Οι συμμετέχοντες στο εργαστήριο έχουν ήδη κάνει μια αφήγηση ανοιχτή για το κοινό, ενώ στις 28/2 θα πραγματοποιήσουμε άλλη μια βραδιά αφήγησης για τους φίλους των παραμυθιών.
Από την άλλη, με επιτυχία συνεχίζει και φέτος τις παρουσιάσεις του "Ο Κήπος με τις Μιλιές": μια ομάδα που συνδημιουργήσαμε με ανήσυχες εκπαιδευτικούς, η οποία συστηματικά προωθεί την φιλαναγνωσία και την αγάπη για τις ιστορίες. Να ξαναπώ εδώ ότι είναι ευλογία να δουλεύεις με ανθρώπους που ασπάζονται το όραμά σου και να βρίσκεις στήριξη και βοήθεια, σαν κι αυτή που έχουμε βρει από τα Εκπαιδευτήρια Μπουγά - τα οποία αγκάλιασαν από τη γέννησή της αυτή την πρωτοβουλία».
- Ποια είναι τώρα τα όνειρά σου, για το θέατρο και τα παραμύθια, για την πόλη με τα μικρά και τα μεγάλα της παιδιά, για σένα;
«Με χαρά βλέπω στην πόλη να επιστρέφουν και να επιχειρούν άνθρωποι που αγαπούν το θέατρο και τις τέχνες. Νιώθω και περήφανη, γιατί κάποια από αυτά τα παιδιά είχα την τύχη να τα γνωρίσω σε ομάδες που εμψύχωσα.
Ο δρόμος μου στο θέατρο, στην εκπαίδευση, στα παραμύθια, μου έχει προσφέρει την ευκαιρία να γνωρίσω καταπληκτικούς ανθρώπους, δασκάλους και συνοδοιπόρους. Κυρίως όμως, μου έχει προσφέρει την ευκαιρία να λογαριάζω τον εαυτό μου ως έναν άνθρωπο τυχερό και ευτυχισμένο! Πιο μεγάλο όνειρο δεν είχα».
