Η “Ε” θέλοντας να φωτίσει ακόμη περισσότερο αυτή την εύθραυστη ψυχή, ζήτησε από τον συντοπίτη της, τον αγαπημένο ποιητή Γιώργο Μαρκόπουλο να μιλήσει για τη δική του Φρίντα...

- Η Φρίντα Λιάππα γεννήθηκε έναν χρόνο μετά τον Εμφύλιο, στη Μεσσήνη, σε έναν αρκετά... συμπιεσμένο και πονεμένο τόπο. Οδηγήθηκε από πολύ νεαρή ηλικία στην αγωνιώδη αναζήτηση της αλήθειας και κυρίως της ελευθερίας, εκπεφρασμένη μέσα από τις τέχνες της. Πώς λοιπόν οι συνθήκες αποτέλεσαν εκμαγείο (τουλάχιστον στο ξεκίνημα) της πολιτικής της δράσης, των ποιημάτων της, των κινηματογραφικών της έργων;

“Η Φρίντα, οφείλω να σας πω, ήταν πολύ πριν ασχοληθεί με τις τέχνες, από πολύ μικρή, ένα άτομο χαρισματικό, πανέξυπνο με πρωτοποριακά στοιχεία εκ φύσεως μέσα της και κυρίως ατίθασο απέναντι σε ό,τι την καταπίεζε και ό,τι της στερούσε την ελευθερία της, αντιδρώντας έως και βίαια ή και γενναία. Για να καταλάβετε καλύτερα τι εννοώ, θα μου επιτρέψετε να σας διαβάσω ένα μικρό στιγμιότυπο αναφερόμενος σε εκείνην, από ένα μικρό βιβλίο μου που φέρει τον τίτλο "Ιστορικό κέντρο".  Αυτό λέει: "Καθισμένος παράμερα την ώρα που έθαβαν τη Φρίντα Λιάππα, την θυμάμαι μαθήτρια, όταν με το ένα πόδι έσβηνε τη διαχωριστική γραμμή ανάμεσα σε αγόρια και κορίτσια στο αχανές προαύλιο του γυμνασίου της ιδιαίτερης πατρίδας μας. Πού πήγαινε και ποια γραμμή άραγε, με τόση αποφασιστικότητα μάλιστα, έσβηνε -σκεφτόμουν- τότε η Φρίντα"”; 

- “Η εξάρτηση από τη φιγούρα της μάνας σε μιαν αγροτική κοινωνία είναι μεγάλη. Τα υπολείμματα της μητριαρχίας είναι πολύ ισχυρά. Ετυχε να έχω και μια μητέρα με ισχυρή προσωπικότητα” είχε δηλώσει σε μια συνέντευξη στην “Ελευθεροτυπία”. Και η οικογένεια με ένα αρκετά αντιηθογραφικό τρόπο αποτυπώνεται σε αρκετά έργα της... Τι γνωρίζετε για τα παιδικά της χρόνια;

“Ο πατέρας της Φρίντας ήταν ευκατάστατος έμπορος υφασμάτων, κοινωνικός και με υψηλή αίσθηση του χιούμορ, η δε μητέρα της ήταν μία χειραφετημένη γυναίκα, λαμπερή μέσα στην αγροτική μας κοινωνία και όντως με ισχυρή προσωπικότητα, όπως η ίδια επισημαίνει στην “Ελευθεροτυπία”. Και επειδή τους ήξερα καλά, η μητέρα της, καθ’ ότι ο πατέρας της Φρίντας πέθανε στα χέρια της ενώ ήταν μαθήτρια της τότε έβδομης γυμνασίου, την στήριξε τόσο διακριτικά και τόσο κοντά, σαν πατέρας. Η Φρίντα δε, ήταν πολύ όμορφη και αυτό όπως συμβαίνει πάντοτε με την ομορφιά, την βοήθησε να είναι πολύ ευνοημένη, ζηλευτή και γεμάτη αυτοπεποίθηση”. 

- Στο έργο της “Οι δρόμοι της αγάπης είναι νυχτερινοί” απεικονίζεται η ομορφιά του Νησιού. Ο σιδηροδρομικός σταθμός, το σινεμά “Τιτάνια”, η πλατεία, το πυρηνελαιουργείο του Μαργέλη”... Τελικά η Μεσσήνη θεωρείτε ότι ήταν το φαντασιακό πεδίο των περισσότερων δημιουργημάτων της;

“Η ίδια η Φρίντα, ερωτευμένη βαθύτατα με το Νησί, μου είχε πει ότι πρόθεσή της ήταν με αυτή την ταινία να αποχαιρετήσει τη νεότητά της και φυσικό επόμενο ήταν, και την πατρίδα. Και τούτο φαίνεται και από το υπόλοιπο έργο της, το οποίο ακολούθησε μετά”.

- Εφυγε σε πολύ νεαρή ηλικία, από ασθένεια - τραγική ειρωνεία... Ενας τόσο φωτισμένος νους... να νοσεί. Σας είχε εκφράσει κάποια επιθυμία για οποιαδήποτε καλλιτεχνική δράση στη Μεσσηνία, που δεν πρόλαβε να ολοκληρώσει;

“Η Φρίντα έφυγε άδικα, διότι το φευγιό της το επέτεινε, θέλω να πιστεύω, μία τραγική, μία οδυνηρή περιπέτεια που είχε, στην οποία δεν θέλω να αναφερθώ. Είναι όμως πολύ γνωστό, και αν θέλετε μπορείτε να την γράψετε και εσείς. Εμένα πάντως με πονάει, πολύ με πονάει και δεν θέλω να το θυμάμαι. Εγιναν όμως όλα τόσο ξαφνικά, ώστε για καλλιτεχνικά όνειρα ή σχέδια αν υπήρχαν, ούτε προλάβαμε, ούτε και είχαμε περιθώριο για να μιλήσουμε”. 

Στο βιβλίο υπάρχουν οι τρεις ποιητικές συλλογές που είχε εκδώσει η ίδια και είχαν από καιρό εξαντληθεί, καθώς επίσης κείμενα που έγραψαν για τη Φρίντα οι: Κυριάκος Αγγελάκος, Χρήστος Αγγελάκος, Ρέα Γαλανάκη, Μάρω Δούκα, Γιάννης Μπακογιαννόπουλος, Γιώργος Μαρκόπουλος και ο συγγενής της Φρίντας Δημήτρης Κωστόπουλος. Στο παράρτημα του βιβλίου υπάρχουν ένα πλούσιο φωτογραφικό λεύκωμα, ένα κείμενο της διδάκτορος και συνεργάτιδας της Ταινιοθήκης της Ελλάδος Ορσαλίας Κασσαβέτη και ένα ακόμη κείμενο για τη Φρίντα του εκλιπόντα επιστήθιου φίλου της Γιάννη Πριστούρη. Επίσης μια πλήρης βιογραφία - εργογραφία.

Το βιβλίο μπορεί κανείς να το βρει ύστερα από επικοινωνία με το Σύλλογο Νησιωτών: pamisos@gmail.com, στη σελίδα ΠΑΜΙΣΟΣ στο Facebook, καθώς επίσης και στον εκδοτικό οίκο Παρασκήνιο-Φιλίστωρ, στην Αθήνα, τηλ. 210 3648170, 210 3648197, e-mail: marinisb@gmail.com.