Ο αντιπρύτανης του Πανεπιστημίου Στοκχόλμης Κόρε Μπρέμερ μιλάει στην "Ε"

 Ολοκληρώνονται σήμερα Σάββατο στην Costa Navarino οι διήμερες εργασίες του 2ου Εργαστηρίου Ερευνας που διοργανώνεται από το Περιβαλλοντικό Παρατηρητήριο της Costa Navarino ΝΕΟ (Navarino Environmental Observatory), με τίτλο «Κλιματική και περιβαλλοντική αλλαγή στην περιοχή της Μεσογείου».

Το ΝΕΟ εγκαινιάζεται επίσημα σήμερα, παρόντων -μεταξύ άλλων- της προέδρου και του αντιπροέδρου της Βασιλικής Ακαδημίας της Στοκχόλμης (που απονέμει τα βραβεία Νόμπελ) Μπάρμπαρα Κάνον (Barbara Cannon) και Στέφαν Κλάεσον (Stefan Claesson) αντίστοιχα, του Αντερς Βίικμαν (Anders Wijkman) ανώτερου συμβούλου στο Ινστιτούτο Περιβάλλοντος της Στοκχόλμης, πρώην βοηθού γενικού γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών και πρώην επιτρόπου της Ευρωπαϊκής Ενωσης για το περιβάλλον, καθώς και ερευνητών από πολλές χώρες του κόσμου.

Το Περιβαλλοντικό Παρατηρητήριο της Costa Navarino -όπως σημειώνει μιλώντας στην “Ε” ο Κόρε Μπρέμερ (Kåre Bremer), αντιπρύτανης του Πανεπιστημίου της Στοκχόλμης- αποτελεί τον καρπό της συνεργασίας μεταξύ του Πανεπιστημίου της σουηδικής πρωτεύουσας, της Ακαδημίας Αθηνών και της ΤΕΜΕΣ Α.Ε., με στόχο -μεταξύ άλλων- τη συλλογή στοιχείων για το κλίμα στη Μεσσηνία, αλλά και την ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου. 

Ο Σουηδός ακαδημαϊκός επισημαίνει την εξαιρετική συμβολή της ΤΕΜΕΣ Α.Ε. και προσωπικά του αείμνηστου καπετάν Βασίλη Κωνσταντακόπουλου στο συγκεκριμένο πρόγραμμα: «Δεν παρουσιάζονται συχνά ευκαιρίες όπως αυτή, όπου μια εταιρεία δεσμευμένη στην αειφόρο ανάπτυξη ενδιαφέρεται να συνεργαστεί, υποστηρίζοντας την έρευνα και την εκπαίδευση», τονίζει χαρακτηριστικά.

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΜΕ ΤΟΝ ΚΟΡΕ ΜΠΡΕΜΕΡ

- Τι ακριβώς είναι το Περιβαλλοντικό Παρατηρητήριο ΝΕΟ, κύριε αντιπρύτανη;

«Το ΝΕΟ είναι ένας χώρος για τη συνεργασία στον τομέα της έρευνας και της εκπαίδευσης σχετικά με το κλίμα και το περιβάλλον της Μεσογείου. Μια συνεργασία μεταξύ των επιστημόνων στο Πανεπιστήμιο της Στοκχόλμης, της Ακαδημίας Αθηνών και άλλων ενδιαφερόμενων φορέων. Ουσιαστικά, το NEO είναι ένας σταθμός έρευνας πεδίου που κατασκεύασε και έθεσε στη διάθεσή μας η ΤΕΜΕΣ Α.Ε.».

- Γιατί το Πανεπιστήμιο της Στοκχόλμης συμμετέχει σε αυτό το πρόγραμμα;

«Το Πανεπιστήμιο της Στοκχόλμης διενεργεί εκτεταμένη έρευνα σχετικά με το παγκόσμιο κλίμα και τις περιβαλλοντικές μεταβολές. Ερευνούμε και δραστηριοποιούμαστε σε πολλές περιοχές, από την Αρκτική έως τους Τροπικούς, επιδιώκουμε δε να αυξήσουμε τις γνώσεις μας και για την περιοχή της Μεσογείου».

- Υπάρχει συγκεκριμένος λόγος για τον οποίον η Μεσσηνία -και ιδιαίτερα η Costa Navarino- επελέγη για το Περιβαλλοντικό Παρατηρητήριο;

«Δεν παρουσιάζονται συχνά ευκαιρίες όπως αυτή, όπου μια εταιρεία δεσμευμένη στην αειφόρο ανάπτυξη ενδιαφέρεται να συνεργαστεί, υποστηρίζοντάς μας στην έρευνα και την εκπαίδευση. Τον κύριο λόγο επιλογής της Μεσσηνίας και της Costa Navarino αποτέλεσε η γενναιόδωρη υποστήριξη της ΤΕΜΕΣ Α.Ε.».

- Υπήρχαν άλλα μέρη στην Ελλάδα που προτάθηκαν ή η Μεσσηνία ήταν από την αρχή η πρώτη επιλογή;

«Ισχύει η ίδια απάντηση που έδωσα και στην προηγούμενη ερώτηση. Ημασταν τυχεροί που ήρθαμε σε επαφή με την ΤΕΜΕΣ Α.Ε., και έτσι αναπτύξαμε τα σχέδια που σταδιακά οδήγησαν στη δημιουργία του ΝΕΟ στην Costa Navarino».

- Μέχρι στιγμής, υφίστανται τυχόν συμπεράσματα που προέρχονται από τη λειτουργία του ΝΕΟ;

«Ναι, πράγματι, ήδη ''τρέχουν'' αρκετά ερευνητικά προγράμματα, ενώ έχουν επίσης δημοσιευθεί και πολλά επιστημονικά άρθρα, κυρίως σχετικά με την υδρολογία, τους υδάτινους πόρους και τις ατμοσφαιρικές επιστήμες».

- Το Περιβαλλοντικό Παρατηρητήριο στην Costa Navarino συμβάλλει στη διεθνή επιστημονική συνεργασία;

«Φυσικά. Για παράδειγμα ήδη συνεργαζόμαστε με το Πανεπιστήμιο Κορνέλ στις ΗΠΑ και το Ινστιτούτο της Κύπρου».

- Υπάρχουν προγράμματα ώστε φοιτητές -Σουηδοί ή Ελληνες- να απασχολούνται με ερευνητικό έργο στο ΝΕΟ;

«Εχουμε και Σουηδούς και Ελληνες φοιτητές που απασχολούνται στα ερευνητικά μας προγράμματα. Επίσης, λειτουργούν προπτυχιακά προγράμματα σπουδών, τόσο για Ελληνες φοιτητές (στις ατμοσφαιρικές επιστήμες) όσο και για Σουηδούς φοιτητές (Γεωμορφολογία, Οικο-υδρολογία και Βοτανική). Το καλοκαίρι του 2013, εξ άλλου, διοργανώνουμε ένα Διεθνές Θερινό Σχολείο για την Κλιματική Αλλαγή».

- Υπάρχουν Ελληνες ακαδημαϊκοί που διδάσκουν στο Πανεπιστήμιο της Στοκχόλμης;

«Βεβαίως. Ηδη είχαμε Ελληνες ακαδημαϊκούς στο Πανεπιστήμιο της Στοκχόλμης και πριν από την επίτευξη αυτής της συνεργασίας. Συζητάμε δε, προκειμένου να επιτύχουμε ακόμα περισσότερες ανταλλαγές εκπαιδευτικών και φοιτητών, μέσω του προγράμματος Erasmus. Αυτός ο στόχος θα αποτελέσει και θέμα ειδικής συζήτησης στη διάρκεια του 2ου Εργαστηρίου μας (Workshop), το οποίο -με τίτλο ''Kλιματική και περιβαλλοντική αλλαγή στην περιοχή της Μεσογείου''- πραγματοποιείται το διήμερο 26 και 27 Οκτωβρίου στο ΝΕΟ της Costa Navarino».

- Εχετε, κύριε αντιπρύτανη, προσωπική άποψη από τη Μεσσηνία; Εχετε επισκεφτεί ποτέ αυτή την περιοχή της Ελλάδας;

«Ναι, έχω επισκεφθεί αυτή την περιοχή, πολλά μέρη της Πελοποννήσου, αν και όχι αποκλειστικά τη Μεσσηνία, ήδη τη δεκαετία του 1970. Επίσης, ήμουν στην Μεσσηνία πριν από 2 χρόνια για να συναντηθώ με τον καπετάν Βασίλη και να συζητήσουμε τα σχέδια για τη μελλοντική μας συνεργασία. Οντας βοτανολόγος ένιωσα ευτυχής αντικρίζοντας την πλούσια ενδημική χλωρίδα της περιοχής».

- Ποια είναι η εντύπωση, μεταξύ των συμπατριωτών σας, για την Ελλάδα και την οικονομική κρίση που υποφέρει;

«Συζητείται πάρα πολύ και απολαμβάνει μεγάλης προσοχής στα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Ελπίζω η συνεργασία του Πανεπιστημίου της Στοκχόλμης, της Ακαδημίας Αθηνών και της ΤΕΜΕΣ Α.Ε. να μπορέσει να συμβάλλει με κάποιον τρόπο σε μια μελλοντική θετική εξέλιξη, η οποία, είμαι βέβαιος ότι τελικά πρέπει να προκύψει».

ΤΟ 2ο ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΕΡΕΥΝΑΣ

Στο 2ο Εργαστήριο Ερευνας “Κλιματική και περιβαλλοντική αλλαγή στην περιοχή της Μεσογείου”, που διοργάνωσε το ΝΕΟ στην Costa Navarino και ολοκληρώνεται σήμερα, μετέχουν περισσότεροι από 30 επιστήμονες που προέρχονται από διάφορα Ινστιτούτα και Πανεπιστήμια, της Ελλάδας και του εξωτερικού.

Στο πλαίσιο των εργασιών του, έγινε ανταλλαγή των τελευταίων αποτελεσμάτων της έρευνας στο ΝΕΟ και ανάπτυξη νέων ερευνητικών πρωτοβουλιών.

Κατά τη χθεσινή, πρώτη ημέρα του Εργαστηρίου, αναπτύχθηκαν θέματα από την έρευνα στην Ατμοσφαιρική Επιστήμη, την Υδρολογία και τη Γεωμορφολογία. Η σημερινή, δεύτερη ημέρα, περιλαμβάνει παρουσίαση του θέματος “Παρελθόν, Κλίμα και Περιβάλλον”, καθώς και συνεδρία πάνω σε θέματα εκπαίδευσης.

ΠΡΟΒΟΛΗ ΣΤΗ ΣΟΥΗΔΙΑ

Εντονη, στο μεταξύ, υπήρξε η προβολή τις προηγούμενες ημέρες στη Σουηδία -από το κρατικό ραδιόφωνο στο πλαίσιο καθημερινής εκπομπής επιστημονικού περιεχομένου- του έργου που συντελείται στο ΝΕΟ της Costa Navarino, σχετικά με την έρευνα για το κλίμα και το περιβάλλον.

«Σουηδικός επιστημονικός ερευνητικός σταθμός σε ελληνική πολυτελή τουριστική μονάδα» αναφέρει το κρατικό σουηδικό ραδιόφωνο, ενημερώνοντας ότι «το Πανεπιστήμιο της Στοκχόλμης -σε συνεργασία με την Ακαδημία Αθηνών και την ΤΕΜΕΣ- εγκαινιάζει στην Ελλάδα και τη Μεσόγειο, στο τέλος Οκτωβρίου, έναν σταθμό για την έρευνα του κλίματος, μέσα στην πολυτελή Costa Navarino». H ΤΕΜΕΣ, προσθέτει, επιδοτεί τη λειτουργία του σταθμού αλλά και μέρος του ερευνητικού προγράμματος.

Η εκπομπή, αναφερόμενη στο Περιβαλλοντικό Παρατηρητήριο ΝΕΟ, τονίζει μεταξύ άλλων ότι «ο ερευνητικός σταθμός των 450 τ.μ. μπορεί να φιλοξενήσει ταυτόχρονα για εργασία -για μικρά και μεγάλα διαστήματα- περί τους 30 ερευνητές, σε αντικείμενα όπως η Υδρολογία και η ρύπανση της ατμόσφαιρας».

Γίνεται αναφορά, επίσης, στις σημαντικές και κατατοπιστικές -όπως χαρακτηρίζονται- συνεντεύξεις που έδωσαν στο σουηδικό κρατικό ραδιόφωνο τα στελέχη της ΤΕΜΕΣ Μαρίνα Παπατσώνη, Βάλια Βανέζη και Βασίλης Καρακούσης, καθώς επίσης οι Σουηδοί καθηγητές του Πανεπιστημίου της Στoκχόλμης: η διευθύντρια του ΝΕΟ Κάριν Χόλμγκρεν (Karin Holmgren) και ο Γιόχαν Κλέμαν (Johan Kleman).

Παράλληλα, η ίδια εκπομπή αναφέρεται σε «πράσινες» διακοπές στην πάντα ζεστή Ελλάδα», τονίζοντας μεταξύ άλλων:

«Ο τουρισμός φέρνει μαζί του και μεγάλα προβλήματα για το περιβάλλον. Δεν εξαιρείται η Ελλάδα, όπου 16.000.000 τουρίστες κάθε χρόνο θα κάνουν ντους, θα σιτιστούν, θα κάνουν ταξίδια, θα μοιραστούν τις αμμουδιές με τις χελώνες που εναποθέτουν τα αυγά τους. Τώρα γίνονται προσπάθειες να διευθετηθούν αυτά -και πολλά άλλα ακόμα. 

Το επιστημονικό σουηδικό κρατικό πρόγραμμα ραδιοφωνίας επισκέφθηκε την πολυτελή τουριστική μονάδα Costa Navarino στη Νοτιοδυτική Ελλάδα, ακριβώς στην περιοχή που παράγονται οι περίφημες ελιές Καλαμάτας. 

Η τουριστική αυτή μονάδα έχει κατασκευασθεί με περιβαλλοντικές προδιαγραφές, είναι η μεγαλύτερη στην Ελλάδα και μια από τις μεγαλύτερες της Μεσογείου”.

Τέλος το σουηδικό κρατικό ραδιόφωνο παρατηρεί ότι «είναι η ώρα απάντησης για τα ''πράσινα'' τσάρτερ» - επισημαίνοντας ότι η εκτίμηση παγκοσμίως είναι ότι, παρά την επιβάρυνση του κλίματος, οι αεροπορικές μετακινήσεις προς τόπους διακοπών τα επόμενα 20 χρόνια θα διπλασιαστούν.

ΤΑ “ΔΙΑΠΙΣΤΕΥΤΗΡΙΑ” ΤΟΥ ΝΕΟ

Οπως αναφέρεται στη σχετική ιστοσελίδα της Costa Navarino, «το Περιβαλλοντικό Παρατηρητήριο της Costa Navarino (NEO), αποτελεί συνεργασία μεταξύ του Πανεπιστημίου της Στοκχόλμης, της Ακαδημίας Αθηνών και της TEMES Α.Ε. και είναι αφιερωμένο στην έρευνα και την εκπαίδευση σχετικά με το κλίμα και το περιβάλλον στην περιοχή της Μεσογείου.

Λειτουργώντας στην Costa Navarino, το NEO φιλοδοξεί να εξελιχθεί σε ένα δυναμικό κέντρο, όπου επιστήμονες από όλο τον κόσμο θα διεξάγουν έρευνα πρώτης γραμμής, θα αναπτύσσουν νέα εργαλεία και μεθόδους, και θα συναντώνται για να ανταλλάξουν γνώσεις και ιδέες.

Η ίδρυση του ΝΕΟ αποτελεί ένα πολύ σημαντικό βήμα προς την κατεύθυνση ενίσχυση της σουηδο-ελληνικής συνεργασίας στον τομέα του κλίματος και της περιβαλλοντικής έρευνας.

Η λειτουργία του ΝΕΟ αποτελεί ένα πραγματικό παράδειγμα του πώς η ακαδημαϊκή κοινότητα και ο ιδιωτικός τομέας μπορούν να συνεργαστούν για να επικεντρωθούν σε θέματα που έχουν μεγάλη σημασία για την κοινωνία και τη φύση.

Η γέννηση του NEO

Το 2008, το Πανεπιστήμιο της Στοκχόλμης προσέγγισε την ελληνική εταιρεία ΤΕΜΕΣ Α.Ε. με σκοπό τη δημιουργία ενός περιβαλλοντικού παρατηρητηρίου στη Μεσσηνία, στη νότια Πελοπόννησο. Η Μεσσηνία επελέγη λόγω των κλιματικών και μοναδικών γεωμορφολογικών χαρακτηριστικών της, που την καθιστούν μια ιδανική τοποθεσία για την κλιματική και περιβαλλοντική έρευνα.

Η Costa Navarino έχει επιλεγεί ειδικά λόγω της ισχυρής δέσμευσης της εταιρείας για τη διατήρηση του φυσικού περιβάλλοντος, όπως αποδεικνύεται από την εφαρμογή της προηγμένης -και σε πολλές περιπτώσεις πρωτοποριακής- περιβαλλοντικής διαχείρισης.

Ερευνητικά πεδία

1. Ατμοσφαιρική σύνθεση και τις κλιματικές αλλαγές

Η παράκτια περιοχή της δυτικής Μεσσηνίας βρίσκεται σε ένα σταυροδρόμι των παγκόσμιων και περιφερειακών αέριων ρευμάτων, που την καθιστά ιδανικό φυσικό εργαστήριο για την μελέτη του κλίματος και των αλλαγών στη σύνθεση της ατμόσφαιρας. Σε αυτή την περιοχή η έρευνα θα επικεντρωθεί στη μέτρηση της ποιότητας του αέρα, τις ραδιομετρικές και μετεωρολογικές παραμέτρους ως δεικτών της τοπικής και διασυνοριακής μεταφοράς ρύπων, προκειμένου να χρησιμοποιήσει τα αποτελέσματα για τη βελτίωση των κλιματικών προσομοιώσεων και προβλέψεων.

2. Γεωλογία, γεωμορφολογία και μεταβολές τοπίου

2.1. Γεωλογία: Με τη μελέτη των μεταμορφωσιγενών πετρωμάτων της Πελοποννήσου και των Κυκλάδων, ο στόχος είναι να αποκαλυφθεί ο ρόλος της ορογένεσης ως πηγής του άνθρακα της ατμόσφαιρας και να εξεταστεί πώς τα αρχικά στάδια της ορογένεσης επηρεάζουν το κλίμα.

2.2. Γεωμορφολογία: Η Μεσσηνία έχει μια πολύπλοκη και ενδιαφέρουσα

γεωλογική δομή, η οποία θέτει μια σειρά γεωμορφολογικών γρίφων, τους οποίους θα επιχειρήσει να λύσει η έρευνα στο Παρατηρητήριο Περιβάλλοντος, αναλύοντας τις  αλλαγές του τοπίου που έχουν συμβεί στη Μεσσηνία τα τελευταία 100.000 χρόνια, αλλά και σε μεγαλύτερο χρονικό ορίζοντα.

3. Παρόν και παρελθόν κλίμα, το νερό και περιβαλλοντικές αλλαγές

3.1. Νερό έρευνα: Η έρευνα αυτή εστιάζει κυρίως στους παράκτιους υδροφορείς, στην ποσοτικοποίηση και τις επιλογές διαχείρισης για την ποσότητα και την ποιότητα των υδάτων στις παράκτιες περιοχές, λαμβάνοντας υπόψη την αύξηση του τουρισμού και / ή τις πιέσεις αστικοποίησης. Η περιοχή της λιμνοθάλασσας της Γιάλοβας θα αποτελέσει αντικείμενο μελέτης.

3.2. Δενδροκλιματολογία: Οι ετήσιοι δακτύλιοι στα δέντρα αποτελούν αρχεία στα οποία έχουν καταγραφεί οι κλιματικές και περιβαλλοντικές συνθήκες που επικράτησαν κατά τη διάρκεια της ανάπτυξής τους. Ξύλα που ανακτώνται από παλιά κτήρια, αρχαιολογικούς χώρους ή από γεωλογικά / βιολογικά ιζήματα που συλλέγονται από όλη την Ελλάδα μελετώνται για να αυξήσουμε την κατανόησή μας σχετικά με την κλιματική εξέλιξη και μεταβλητότητα στην περιοχή της Μεσογείου.

3.3. Σπηλαιοκλιματολογία: Μέσα από τις αναλύσεις του διάκοσμου των ασβεστολιθικών σπηλαίων της Πελοποννήσου, θα ανασυσταθούν οι μεταβολές του περιφερειακού κλίματος στο παρελθόν συγκριτικά και με τις πληροφορίες ως προς την ανάπτυξη των αρχαίων κοινωνιών, προκειμένου να κατανοήσουμε το ρόλο του κλίματος στην άνοδο και την εξαφάνιση των προηγούμενων πολιτισμών.

4. Διεθνείς Συνεργασίες

Στο NEO, επιστήμονες από όλο τον κόσμο συναντιούνται για να προβούν σε έρευνα πρώτης γραμμής, στην ανάπτυξη νέων εργαλείων και μεθόδων, καθώς και στην ανταλλαγή γνώσεων και ιδεών. Μεταξύ των συνεργατών του Παρατηρητηρίου συμπεριλαμβάνονται, το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών και το Πανεπιστήμιο Πατρών (Ελλάδα), τα Cornell University και Purdue University (ΗΠΑ), το Τμήμα Γεωλογικής Επισκόπησης του Ισραήλ και το Πανεπιστήμιο East Anglia (Ηνωμένο Βασίλειο).

5. Εκπαιδευτικά Προγράμματα

Εκτός από την έρευνα, στο ΝΕΟ δίνεται έμφαση στην εκπαίδευση και την κατάρτιση των μεταπτυχιακών φοιτητών και των νέων ερευνητών. Επιπλέον, γίνονται ειδικά μαθήματα και επισκέψεις πεδίου για προπτυχιακούς φοιτητές».