Η Μανιώ δεν είναι απλά ένα δρώμενο. Είναι η ίδια η ζωή του τόπου λέει ο συγγραφέας. Μέσα από την αναβίωση του εθίμου ξυπνούν μνήμες, ζουν ανάμεσά τους άνθρωποι που έχουν φύγει. Διατηρούν στοιχεία που θα είχαν εκλείψει.
Ο συγγραφέας θεωρεί σημαντικό τα παιδιά στα οποία απευθύνεται να είναι συνεχιστές της παράδοσης, της ιστορίας, της γλώσσας και του πολιτισμού και να μην αποκόπτονται από τον ομφάλιο λώρο, δηλαδή από τις ρίζες τους.
Η Μανιώ θα ταξιδέψει και ως θεατρικό κάνοντας εικόνα τον τόπο όπου διαδραματίζεται η ιστορία. Αλλά και οι επισκέπτες που θα δουν τη Γαλάτιστα από κοντά λέει ο Χρήστος Φυλαχτός, θα αντικρίσουν ανείπωτες εικόνες ομορφιάς. Σήμα κατατεθέν ο πύργος, ο κάμπος και οι φιλόξενοι άνθρωποι.
Στο χωριό ειδικά από τον κεντρικό δρόμο και πάνω τα λιθόχτιστα καλντερίμια κυριαρχούν, καθώς και οι πολλές βρύσες που τελευταία έχουν φιλοτεχνηθεί από το Σύλλογο Τεχνών Γαλάτιστας.
Συνέντευξη στην Κωνσταντίνα Δρακουλάκου
-Η "Μανιώ η Γαλατσάνα" είναι ένα παραμύθι που διαβάζεται το ίδιο ευχάριστα και από μεγάλους. Πώς γεννήθηκε η ιδέα να καταγράψετε σε βιβλίο την ιστορία της Μανιώς;
Πάντοτε με γοήτευε η ιδέα να γράψω κάτι για το έθιμο της καμήλας και της Μανιώς. Όμως τις περισσότερες φορές κάτι συνέβαινε και δεν τον επιχειρούσα. Πέρυσι πριν ξεκινήσει η καραντίνα και κλειστούμε στα σπίτια μας είχα μια συνάντηση μ’ έναν καλό μου φίλο, τον αντιδήμαρχο κ. Σιμώνη Ιωάννη που κατάγεται από τη Γαλάτιστα. Αυτός ουσιαστικά με παρακίνησε να το ξεκινήσω και να το ολοκληρώσω το διάστημα που θα είμαστε μέσα. Κάπως έτσι πήρα το μολύβι και άρχισα να γράφω και να στήνω το παραμύθι της Μανιώς.
- Είναι πιστεύετε σημαντικό να μαθαίνουν τα παιδιά τα ήθη και τα έθιμα του τόπου τους;
Θεωρώ ότι είναι πάρα πολύ σημαντικό. Έτσι είναι συνεχιστές της παράδοσης, της ιστορίας, της γλώσσας και του πολιτισμού. Πρέπει να τονίσουμε ιδιαίτερα δε ότι δεν αποκόπτονται από τον ομφάλιο λώρο, δηλαδή από τις ρίζες τους.
- Η ιστορία της Μανιώς βασίζεται σε ένα τοπικό δρώμενο, θεωρείται ως εκπαιδευτικός ότι η ενεργή συμμετοχή των νέων σε αυτό καλλιεργεί αισθήματα αγάπης για τον τόπο και τους προγόνους τους ή είναι απλά μια διέξοδος ψυχαγωγίας;
Η Μανιώ δεν είναι απλά ένα δρώμενο. Είναι η ίδια η ζωή του τόπου. Μέσα από την αναβίωση του εθίμου ξυπνούν μνήμες, ζουν ανάμεσά τους άνθρωποι που έχουν φύγει. Διατηρούν στοιχεία που θα είχαν εκλείψει. Ταυτόχρονα αναδεικνύεται η ευρηματικότητα των προγόνων, η αγάπη για τον τόπο και τη γη, η εξυπνάδα, η αγνή αγάπη, οι ανθρώπινες σχέσεις που χάνονται, ο τρόπος ζωής, η αρμονική συμβίωση με τους απλούς Οθωμανούς, το είδος διασκέδασης, τα πρώτα σκιρτήματα, οι ασχολίες των κατοίκων της περιοχής. Σε όλα αυτά να προστεθεί και τις προσπάθειες που κάνουν για να ξεγελάσουν το δυνάστη για να αποτινάξουν το ζυγό, να αναπνεύσουν ελεύθερα και να ενσωματωθούν στη μητέρα Ελλάδα.
- Η Μανιώ θα ταξιδέψει και ως θεατρικό;
Εδώ και δυο εβδομάδες ξεκίνησε το δικό της αλλιώτικο ταξίδι η Μανιώ. Με τη βοήθεια και τη συνεργασία της φίλης, συναδέλφου και συνοδοιπόρου κ. Βέρας Σερασίδου αρχίσαμε να κάνουμε το σχεδιάγραμμα και το πλαίσιο στο οποίο θα κινηθούμε για να το συγγράψουμε. Θα προσπαθήσουμε να το κάνουμε ζωντανό ώστε τα παιδιά ή οι μεγάλοι, που θα συμμετέχουν ως ηθοποιοί να μεταφερθούν στην εποχή και να βιώσουν άμεσα τον έρωτα των δυο νέων και τα εμπόδια που συνάντησαν πριν και μετά το κόλπο της καμήλας. Παράλληλα θα δώσουμε έμφαση στο ιστορικό πλαίσιο και στην περιοχή, ώστε να αναδειχτεί ο τόπος ο οποίος έχει πολλά να προσφέρει ακόμη και σήμερα. Σήμα κατατεθέν ο πύργος, ο κάμπος και οι φιλόξενοι άνθρωποι.
- Το βιβλίο είναι εμπλουτισμένο με ξεχωριστές ζωγραφιές και οι περιγραφές αποτελούν πρό(σ)κληση για τον αναγνώστη. Τι θα δουν όσοι επισκεφθούν την περιοχή όπου διαδραματίζεται η ιστορία;
Στο συγκεκριμένο τόπο οι επισκέπτες μπορούν να αντικρίσουν ανείπωτες εικόνες ομορφιάς. Ανάλογα με την εποχή τα χρώματα εναλλάσσονται, όπως και οι εικόνες. Οι ευωδιές της φύσης σε ξεσηκώνουν, ακόμη και το χειμώνα που τα πάντα είναι σκεπασμένα με χιόνι. Στον κάμπο συναντάς μοναδικές ζωγραφιές ξεχωριστού κάλλους, πλούσια βλάστηση και πυκνά δέντρα, πολλά νερά και εκκλησάκια. Τα εκκλησάκια ήθελαν να τονίσουν παλαιότερα αλλά και τώρα τη σχέση και την ευλάβεια των ανθρώπων με το θείο και τους αγίους της περιοχής.
Στο χωριό ειδικά από τον κεντρικό δρόμο και πάνω τα λιθόχτιστα καλντερίμια κυριαρχούν, καθώς και οι πολλές βρύσες που τελευταία έχουν φιλοτεχνηθεί από το Σύλλογο Τεχνών Γαλάτιστας. Οι δυο παλιές εκκλησίες σε παρακινούν να ανάψεις ένα κερί και να προσευχηθείς. Στις πλατείες θα βρεις παραδοσιακά καφενεία, αλλά και ταβέρνες που θα σε τρατάρουν ντόπιες λιχουδιές και εδέσματα. Το ντόπιο τσίπουρο και το κρασί θα χαϊδέψουν ευχάριστα τον ουρανίσκο σου και θα σε ταξιδέψουν στα άγνωστα μονοπάτια της Ελλάδας.
Ο πύργος είναι επιβλητικός και αξίζει να τον επισκεφτείς.
Εδώ πρέπει να προσθέσω ότι πριν πας στη Γαλάτιστα συναντάς το μνημείο του Χάψα που θυσιάστηκε ως άλλος Αθανάσιος Διάκος στις 13 Ιουνίου 1821. Λίγο πιο ψηλά θα αντικρίσεις το μοναστήρι της Αγίας Αναστασίας, όπου παλιότερα λειτουργούσε και ως σχολή από την οποία αποφοιτούσαν ιερείς και δάσκαλοι και αξίζει κάποιος να την επισκεφθεί.
- Πώς αισθάνεστε που αναγνώρισαν και αγκάλιασαν με τόση θέρμη το βιβλίο σας Περιφέρεια και Σύλλογοι της περιοχής; Τι έχετε να πείτε για την πολύπλευρη στήριξη;
Αισθάνομαι ιδιαίτερη χαρά και ικανοποίηση που η πρώτη μου συγγραφική προσπάθεια ενός ιστορικού παραμυθιού τυγχάνει τέτοιας αποδοχής και αναγνώρισης. Δεν είναι εύκολο να εκτεθείς στο αναγνωστικό κοινό μ’ ένα βιβλίο τέτοιου περιεχομένου. Δε συνηθίζεται να γράφονται παραμύθια λαογραφικού περιεχομένου. Πολύ περισσότερο δε όταν δεν κατάγεσαι από την περιοχή και δε γνωρίζεις ο ίδιος τόσο καλά το δρώμενο, το τραγούδι και το έθιμο.
Όμως το όλο ρίσκο, η πλοκή, η εξέλιξη της ιστορίας, η γλώσσα που χρησιμοποίησα και το αποτέλεσμα με δικαιώνουν γι’ αυτήν την επιλογή. Και αν θέλετε πρέπει να πω ότι η Μανιώ, αγαπήθηκε μέχρι στιγμής όχι μόνο στη Γαλάτιστα και τη Χαλκιδική, αλλά επεκτείνεται και στην υπόλοιπη Ελλάδα. Κάτι που με χαροποιεί ιδιαίτερα και μου δίνει τη δύναμη να συνεχίσω να γράφω.
Κλείνοντας πρέπει να τονίσω ότι διανεμήθηκαν με την οικονομική στήριξη της Περιφερειακής Ενότητας Χαλκιδικής παραμύθια στα δημοτικά σχολεία του νομού, σε βιβλιοθήκες, καθώς και στα δημοτικά ραδιόφωνα της Χώρας.
- Ετοιμάζετε κάποιο άλλο βιβλίο; Θα είναι και αυτό βασισμένο στην ιστορία και τις παραδόσεις του τόπου;
Αυτό το διάστημα είναι στο τυπογραφείο των Αδερφών Κυριακίδη το παραμύθι «Της Γερακίνας το πηγάδι» το οποίο και αυτό αναφέρεται στον τόπο μου. Το μόνο διαφορετικό έχει να κάνει με την ηλικία των αναγνωστών και το ιστορικό πλαίσιο στο οποίο αναφέρεται. Μπορεί να διαβαστεί από παιδιά Δ’ δημοτικού και πάνω, καθώς και από τις υπόλοιπες ηλικίες. Το όλο παραμύθι διαδραματίζεται στα χρόνια του Βυζαντίου. Πρωταγωνίστριες τρεις βασιλοπούλες όπου θα εκτυλιχθούν πολλά γεγονότα και ο αναγνώστης θα αποκομίσει πολλά και ξεχωριστά στοιχεία, πέρα από την αγωνία που είναι διάχυτη καθ’ όλη τη διάρκεια του παραμυθιού.
Εκτός από την προαναφερόμενη έκδοση θα γίνει και δεύτερη έκδοση του θεατρικού «Από το Χολομώντα στο Σαγγάριο» από τον ίδιο εκδοτικό οίκο. Το θεατρικό αυτό πραγματεύεται τη μικρασιατική εκστρατεία, τον πόλεμο, την καταστροφή και την προσφυγιά που άγγιξε ιδιαίτερα τον τόπο μου, καθώς και τη Μακεδονία και την υπόλοιπη Ελλάδα.
Συνάμα με τα παραπάνω, όπως προείπα, συγγράφω με την κυρία Σερασίδου το θεατρικό της Μανιώς, αλλά και μόνος γράφω ένα παιδικό μυθιστόρημα το οποίο αναφέρεται στο ρόλο και στη βοήθεια της Χαλκιδικής στην επανάσταση του 1821. Μέσα από μια παρέα φοιτητών θα μάθουμε άγνωστες πτυχές του τόπου μου, της Κύπρου, της Νάουσας, της Τριπολιτσάς και της Κυπαρισσίας.
- Πού βρίσκει κάποιος στην Πελοπόννησο και τη Μεσσηνία το βιβλίο σας;
Μπορεί να το παραγγείλει μέσω του βιβλιοπωλείου που συνήθως αγοράζει βιβλία από τον εκδοτικό οίκο των Αδερφών Κυριακίδη ή ο ίδιος μέσω του διαδικτύου από καταστήματα e-shop.
ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ
“Tρία κουβάρια μπλέχτηκαν, αυτό των θρύλων, της παράδοσης και της ιστορίας. Μπλέχτηκαν γερά, μα όταν άρχισαν να ξετυλίγονται γράφτηκε αυτό που λέγεται Ζωή!
Γιατί η ζωή είναι όμορφη και φωτεινή σαν τη λάμψη που σκορπούσε η Μανιώ στο πέρασμά της. Γιατί η ζωή είναι απρόσμενη και σε ξαφνιάζει ανεπάντεχα σαν την συνάντηση του Ζαφείρη και της Μανιώς.
Μα η ζωή πολλές φορές είναι σκληρή και άδικη σαν το δυνάστη Χουσεΐν που θέλει να του ανήκουν όλα και να ορίζει τη μοίρα των ανθρώπων. Και σε λυγίζει, σε γονατίζει και νιώθεις απελπισία να σε κυριεύει, όπως αυτή που κυρίεψε τη Μαρίγια σαν έμαθε τα άσχημα μαντάτα, πως κλέψαν τη Μανιώ της. Και άλλες φορές κρύβει μυστικά ανείπωτα, όπως αυτό της καταγωγής της Φατιμέ και έρχονται να φωλιάσουν αμφιβολίες στην ψυχή στου ανατρέποντας κάθε πίστη ως τότε. Και η ζωή γίνεται βαριά, ασήκωτη και θαρρείς πως δε θα ξημερώσει άλλη μέρα σαν τη νυχτιά που πέρασαν οι γονείς της Μανιώς το βράδυ της αρπαγής.
Μα η μέρα ξημερώνει και ο ήλιος ανατέλλει πάλι φέρνοντας μαζί του την ελπίδα. Μια ελπίδα που δεν είναι πάντα ορατή και ξεκάθαρη μπροστά μας, που πρέπει να μεταμφιεστεί για να επιβιώσει, όπως η μεταμφίεση των νέων κάτω από την καμήλα για να συνεχίσουν να ελπίζουν και να αισιοδοξούν πως θα ελευθερώσουν τη Μανιώ. Και τότε έρχεται το θάρρος της ψυχής να δώσει μήνυμα πως πέρα από το Θεό έχει και ο καθένας δύναμη να ορίσει τη ζωή του, να πολεμήσει για ότι αγαπά και να διακινδυνεύσει, όπως έκανε ο Ζαφείρης για την αγαπημένη του Μανιώ!
Μα κάθε πόλεμος έχει απώλειες, και δεν είναι πάντα αυτό το τέλος που προσμένουμε ή μήπως είναι;
ΤΟ ΕΘΙΜΟ
Το έθιμο έχει τις ρίζες του στα χρόνια της Τουρκοκρατίας και βασίζεται στο γεγονός της αρπαγής της όμορφης Γαλατσάνας Μανιώς από τον Αγά του χωριού με σκοπό να την κλείσει στο χαρέμι του.
Η ιδιαίτερη τέχνη της γραφής του συγγραφέα καταφέρνει να "ζωντανέψει" στις σελίδες του βιβλίου το τελετουργικό του εθίμου, για να διατηρηθεί και στη σύγχρονη εποχή. Η ανησυχία της απώλειας της παράδοσης αλλά και η αγάπη του για τον τόπο του, έσπρωξε το Χρήστο Φυλακτό τα αντίτυπα της 1ης έκδοσης να διανεμηθούν δωρεάν στα δημοτικά σχολεία και γυμνάσια της Χαλκιδικής, σε δημοτικές βιβλιοθήκες, σε εκπαιδευτικούς, στους δήμους και στην ευρύτερη περιοχή της Χαλκιδικής έτσι ώστε όλο τούτο το θαυμάσιο τελετουργικό, στο οποίο συμμετέχει το σύνολο ντόπιων και ξένων, να συνεχιστεί και να διαδοθεί από τις νεότερες γενιές. Το έθιμο της «Καμήλας» και του «Γάμου της Μανιώς» αναβιώνει κάθε χρόνο στη Γαλάτιστα στις 5, 6 και 7 Ιανουαρίου.
Είναι από τα λίγα έθιμα που διατηρούνται ακόμη και σήμερα στην Ελλάδα και κάθε χρόνο προσελκύει πλήθος κόσμου. Οι νέοι του χωριού, ντύνονται με τις τοπικές ενδυμασίες και με τη συμμετοχή όλων στήνεται τριήμερο γλέντι. Τραγουδούν, γλεντούν και οι χοροί καλά κρατούν μαζί με άφθονο κρασί, τσίπουρο, κεράσματα και τοπικά εδέσματα.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ
Ο Χρήστος Φυλαχτός γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Παλαιόχωρα Χαλκιδικής σπούδασε στο παιδαγωγικό τμήμα δημοτικής εκπαίδευσης του Α.Π.Θ. και εργάζεται ως δάσκαλος Δημοτικού Σχολείου Ζερβοχωρίων. Αρθρογραφεί από το 1992 σε λαογραφικά, ενημερωτικά και πολιτιστικά έντυπα, καθώς και σε τοπικές εφημερίδες. Έχει εκδώσει τα θεατρικά: "Ο Λεοντόκαρδος Μακεδονομάχος Γιαγλής", "Στου Τσαμ' τα χρόνια" και "Απ' το Χολομώντα στον Σαγγάριο" και "Καπετάν Χάψας το Λιοντάρι της Χαλκιδικής".
