Από τα πρώτα του βήματα μέχρι σήμερα, το ΔΩΚ έχει καταφέρει να διαμορφώσει γενιές μουσικών, να διοργανώσει διεθνή φεστιβάλ και να καθιερωθεί ως σημείο αναφοράς για την καλλιτεχνική εκπαίδευση. Στο τιμόνι αυτής της πορείας βρίσκεται ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Ωδείου Στάθης Γυφτάκης, ένας ταλαντούχος συνθέτης - πιανίστας που αφιέρωσε τη ζωή του στη μουσική και στην καλλιέργεια της νέας γενιάς.

Μαθητής κορυφαίων προσωπικοτήτων της ελληνικής μουσικής, συνθέτης με συνεργασίες σε μεγάλα πολιτιστικά ιδρύματα και ταυτόχρονα δάσκαλος με βαθιά πίστη στη δύναμη της τέχνης, ο ίδιος έχει συνδέσει το όνομά του με την εξέλιξη και την αναγνώριση του Ωδείου στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Με σταθερή προσήλωση στο όραμα της εξωστρέφειας, της ποιοτικής εκπαίδευσης και της σύνδεσης της παράδοσης με τη σύγχρονη δημιουργία, συνεχίζει να χαράζει τον δρόμο για το μέλλον του Ωδείου, αποδεικνύοντας ότι η μουσική μπορεί να γίνει το δυνατότερο πολιτιστικό αποτύπωμα της Καλαμάτας.

O ίδιος μιλώντας στην «Ε», έκανε το δικό του ταξίδι στο χρόνο, μίλησε μεταξύ άλλων για τη φιλοσοφία του γύρω από τη μουσική παιδεία αλλά και για τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει ένα Ωδείο, ενώ δεν παρέλειψε να αναφερθεί στα μελλοντικά του σχέδια…

 Συνέντευξη στον Τάσο Ανδρικόπουλο

-Ποιο ήταν το προσωπικό σας καλλιτεχνικό ταξίδι μέχρι να αναλάβετε τη θέση του καλλιτεχνικού διευθυντή του Δημοτικού Ωδείου Καλαμάτας;

Γεννήθηκα στην Καλαμάτα το 1967 και από πολύ μικρή ηλικία αποφάσισα να γίνω μουσικός. Δεδομένου λοιπόν πως δεν υπήρχε τότε Ωδείο στην Καλαμάτα, έφυγα 14 ετών για την Αθήνα όπου μαθήτευσα δίπλα σε μια από τις σημαντικότερες ελληνίδες πιανίστες, την Ντόρα Μπακοπούλου. Ταυτόχρονα από αυτή την ηλικία γνωρίστηκα με πολύ σημαντικές προσωπικότητες του χώρου της μουσικής όπως τον Μάνο Χατζιδάκι, τον Γιώργο Κουρουπό, τον Θόδωρο Αντωνίου (που έγινε δάσκαλός μου στην σύνθεση και μέντοράς μου), τον Σπύρο Σακκά, τον Νίκο Κηπουργό και πολλούς άλλους στους οποίους οφείλω όλη μου την μουσική εξέλιξη. Και σιγά-σιγά ήρθαν παραγγελίες από την Ορχήστρα των Χρωμάτων, από την Εθνική Λυρική Σκηνή, το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, την Ένωση Ελλήνων Μουσουργών, από διάφορα Φεστιβάλ, από σολίστες, θεατρικές ομάδες και μουσικά σύνολα, βραβεία σε διαγωνισμούς κλπ. Ταυτόχρονα από το 1987 ξεκίνησα να υπηρετώ με μεγάλο πάθος και το Δημοτικό Ωδείο Καλαμάτας που είχε αρχίσει και πάλι μετά τον σεισμό την λειτουργία του. 

-Τι σας παρακίνησε να ασχοληθείτε με την καλλιτεχνική εκπαίδευση και ειδικά με την καθοδήγηση ενός Ωδείου;

Προσωπικά πιστεύω πως ένας καλλιτέχνης, πέρα από την προσωπική του δημιουργία, έχει και την ανάγκη να μοιραστεί την γνώση του, την εμπειρία του, το πάθος του και την αγάπη του για την τέχνη. Και αγάπη για την τέχνη είναι να την μοιράζεσαι με τους άλλους. Ως εκ τούτου ήταν μοιραίο να ασχοληθώ με την εκπαίδευση. Και τώρα 38 χρόνια μετά την πρώτη μου εργασία στο Δ.Ω.Κ. θεωρώ πως η διδασκαλία με έκανε καλύτερο μουσικό, καλύτερο συνθέτη και καλύτερο άνθρωπο. Η διοίκηση του Ωδείου ήταν μια πιθανή εξέλιξη της πορείας μου και αισθάνομαι ιδιαίτερα τιμητικό το γεγονός πως ο Δήμος Καλαμάτας μου εμπιστεύτηκε αυτή την θέση. Σημαντικό ρόλο στην απόφασή μου να αναλάβω το Ωδείο έπαιξε η παρότρυνση του Θεόδωρου Αντωνίου και του Γιώργου Κουρουπού. Μου είπαν πως από αυτήν την θέση θα μπορούσα να υλοποιήσω όλα αυτά που ονειρευόμουν για την πόλη μου. Και ευτυχώς, με έπεισαν. 

-Ποια είναι η φιλοσοφία σας γύρω από τη μουσική παιδεία;

Αυτή είναι μια ερώτηση που απαιτεί πολύ συζήτηση. Επιγραμματικά απλά θα τονίσω πως πιστεύω σθεναρά στην αναγκαιότητα επαφής όλων των ανθρώπων με την μουσική. Με οποιοδήποτε είδος μουσικής και σε οποιαδήποτε ηλικία. Η μουσική είναι μια παγκόσμια γλώσσα που αναπτύσσει την φαντασία, την δημιουργικότητα και ενεργοποιεί τμήματα του εγκεφάλου που είναι αδρανή. Άλλωστε έχει αποδειχθεί και επιστημονικά η ευεργετική επίδραση της μουσικής στους ανθρώπους, στα ζώα μα ακόμα και στα φυτά. 

-Οι εγγραφές τα τελευταία χρόνια παρουσιάζουν ανοδική πορεία; Από που πηγάζει θεωρείτε η αγάπη των μικρών παιδιών για τη μουσική;

Δυστυχώς τα τελευταία χρόνια οι συνθήκες έχουν γίνει πολύ δύσκολες εξαιτίας της συνεχιζόμενης οικονομικής κρίσης από την μια αλλά και του φόρτου εργασίας που βαραίνει πλέον τα παιδιά σχεδόν από το Δημοτικό. Παρόλα αυτά το Δημοτικό Ωδείο Καλαμάτας κρατά σταθερά την δυναμική του με περίπου 450 μαθητές τον χρόνο. Νομίζω πως τα περισσότερα παιδιά έρχονται στα Ωδεία με την παρότρυνση των γονιών τους και εκεί φυσικά ξεκινά η δική μας ευθύνη στο να μεταδώσουμε την γνώση και την αγάπη μας για την μουσική στα μικρά παιδιά έτσι ώστε να τα «κερδίσει» η μουσική. Έχει φυσικά παρατηρηθεί τα τελευταία χρόνια, οι περισσότεροι μαθητές να σταματούν την φοίτησή τους μετά το γυμνάσιο για να μπορέσουν να αντέξουν την υπερβολική πίεση που δέχονται από το σχολείο. Όμως όσα παιδιά τα έχει πραγματικά κερδίσει η μουσική, συνεχίζουν και ολοκληρώνουν τις σπουδές τους και πολλά από αυτά καταφέρνουν να έχουν διακρίσεις σε διεθνές επίπεδο. 

-Ποιο είναι το μεγαλύτερο σκαλοπάτι που μπορεί να φτάσει ένας σπουδαστής στο Ωδείο; Από ποια ηλικία ξεκινούν οι εγγραφές;

Το Δημοτικό Ωδείο Καλαμάτας είναι αναγνωρισμένο από το Υπουργείο Πολιτισμού και το Ελληνικό κράτος και όποιος θέλει μπορεί να ολοκληρώσει τις σπουδές του αποκτώντας Πτυχίο ή Δίπλωμα που του εξασφαλίζει επαγγελματική αλλά και καλλιτεχνική αποκατάσταση. Μέχρι στιγμής περίπου 240 σπουδαστές έχουν αποκτήσει Πτυχία και Διπλώματα σε πολλά όργανα και πολλοί από αυτούς έχουν γίνει πλέον καλλιτέχνες με πανελλήνια ή και διεθνή αναγνώριση. Αυτή τη στιγμή, πολλοί απόφοιτοι του Δημοτικού Ωδείου Καλαμάτας διδάσκουν ή κάνουν καριέρα σε πολλές χώρες της Ευρώπης και αρκετοί διακρίνονται σε πανελλήνιους και διεθνείς διαγωνισμούς. Το Δημοτικό Ωδείο Καλαμάτας δέχεται μαθητές από 4 ή 5 χρονών και πάνω, οι οποίοι ξεκινούν με μαθήματα μουσικοκινητικής αγωγής ή προπαιδείας και στην συνέχεια επιλέγουν όργανο και συμμετέχουν σε πολλά μουσικά σχήματα αλλά και χορωδίες. 

-Ποιες αλλαγές ή καινοτομίες έχετε ήδη εφαρμόσει ή σκοπεύετε να εφαρμόσετε;

Από την αρχή της λειτουργίας του Ωδείου έχει υπάρξει μια καινοτομία που είναι ακόμα ενεργή και σωτήρια, θα έλεγα. Το Ωδείο «χωρίζεται» σε δύο αλληλένδετα τμήματα. Από την μια το ερασιτεχνικό τμήμα, όπου μπορεί να φοιτήσει οποιοσδήποτε επιλέγοντας το είδος της μουσικής που του αρέσει και η εκπαίδευση και πρόοδός του εξαρτάται από τον χρόνο που διαθέτει, ενώ από την άλλη έχουμε το επαγγελματικό τμήμα όπου δύναται κάποιος να αποκτήσει επαγγελματική επάρκεια αναγνωρισμένη από το κράτος. Καθώς τα Ωδεία όλης της χώρας εποπτεύονται και ελέγχονται από το ΥΠΠΟ, η εκπαίδευση στο επαγγελματικό τμήμα είναι δεσμευτική ως προς την ύλη, τον χρόνο, τις τάξεις, τις εξετάσεις κλπ. Οπότε στο επαγγελματικό τμήμα οι δικές μας παρεμβάσεις είναι μικρές αλλά σημαντικές και αφορούν στις  σύγχρονες μεθόδους διδασκαλίας που ακολουθούμε, στις συναυλίες, στα masterclasses και τα φεστιβάλ που διοργανώνουμε, εμπλουτίζοντας την εμπειρία των σπουδαστών. Στο ερασιτεχνικό τμήμα όμως, είμαστε ελεύθεροι να καθορίσουμε την εκπαιδευτική μέθοδο, την ύλη και όλη τη λειτουργία του τμήματος οπότε και να «εντάξουμε» και πιο σύγχρονες μεθόδους. Ταυτόχρονα αυτό που αποτελεί καινοτομία στον συνήθη τρόπο λειτουργίας των Ωδείων είναι τα τμήματα των μουσικών συνόλων. Εκεί τα παιδιά αποκτούν την εμπειρία της συμμετοχής σε μουσικά σύνολα από πολύ μικρά μιας και τα πρώτα σύνολα αποτελούνται από παιδιά 6 χρονών. Και το Δ.Ω.Κ. δίνει πραγματικά πολύ μεγάλη βαρύτητα σε αυτή την ομαδική εμπειρία. Μια πρόσφατη καινοτομία που αφορά τις μικρές ηλικίες είναι το «Μουσικό Εργαστήρι» που απευθύνεται σε παιδιά 6 με 8 ετών και τα παιδιά γνωρίζουν 3 με 4 διαφορετικά όργανα μέσα σε μια χρονιά έτσι ώστε να μπορέσουν να επιλέξουν αυτό που τους ταιριάζει περισσότερο. 

-Πώς συνδυάζετε την παράδοση με τη σύγχρονη μουσική δημιουργία μέσα στο πρόγραμμα σπουδών;

Ως αναγνωρισμένο Ωδείο, στο επαγγελματικό τμήμα, ασχολούμαστε πιο πολύ με την κλασική μουσική που εκτείνεται από τον Μεσαίωνα ως και την σημερινή εποχή. Στόχος μας είναι να εστιάσουμε αρκετά και στην σύγχρονη δημιουργία γιατί οφείλουμε να αφουγκραζόμαστε την μουσική του σήμερα. Στο ερασιτεχνικό τμήμα, καθώς το πρόγραμμα σπουδών είναι ελεύθερο και σχεδιάζεται από κοινού από τον σπουδαστή και τον καθηγητή, ο καθένας είναι ευέλικτος στην επιλογή των έργων και του είδους της μουσικής που επιθυμεί. 

-Ποιες προκλήσεις αντιμετωπίζει ένα Ωδείο σε επίπεδο διοίκησης και πώς τις διαχειρίζεστε;

Σε αυτό το σημείο θα πρέπει να διαχωρίσουμε την λειτουργία των Δημοτικών Ωδείων από τα ιδιωτικά. Στα ιδιωτικά Ωδεία, ο ιδιοκτήτης-διευθυντής επιλέγει το προσωπικό βάση των αναγκών του Ωδείου αποφασίζοντας ο ίδιος για τους συνεργάτες του, καθώς και για τις δράσεις, τις συναυλίες, τους στόχους κλπ, ενώ στα δημοτικά Ωδεία υπάρχουν τις περισσότερες φορές καθηγητές που έχουν μόνιμη θέση, γίνονται προκηρύξεις με μοριοδοτήσεις για την κάλυψη των επιπλέον αναγκών, όλες οι δράσεις και οι σχεδιασμοί πρέπει να εγκριθούν από το Δ.Σ. και φυσικά το δυσκολότερο όλων είναι το Δημόσιο λογιστικό που δημιουργεί πολλές αγκυλώσεις, καθυστερήσεις και εμπόδια.O κάθε διευθυντής οφείλει από τη μια να εμπνεύσει το προσωπικό που απαρτίζει το Ωδείο και από την άλλη να βρίσκει τρόπους να ξεπερνά τις γραφειοκρατικές αγκυλώσεις για να πραγματοποιήσει όλα όσα οραματίζεται. Από την μεριά μου προσπαθώ πολύ για όλα αυτά και φυσικά δίνω ο ίδιος το παράδειγμα με την δουλειά μου, την ανιδιοτελή προσφορά μου πέρα από τις δεδομένες υποχρεώσεις και το όραμα που έχω κάθε φορά. Από εκεί και πέρα ο διευθυντής και το προσωπικό οφείλουν να «αγκαλιάσουν» και να εμπνεύσουν τους σπουδαστές και να αποτελούν ζωντανό παράδειγμα των όσων διδάσκουν. 

-Υπάρχει κάποια στρατηγική για την προσέλκυση νέων μαθητών και την ενίσχυση της εξωστρέφειας του Ωδείου;

Αρχικά, σημαντικός μας σύμμαχος είναι η δουλειά μας και οι διακρίσεις των μαθητών μας. Όταν κάποιος γονιός ή σπουδαστής δει ή ακούσει το έργο που έχει επιτελεστεί στο Δ.Ω.Κ. όλα τα προηγούμενα χρόνια θα καταλάβει πως στο Ωδείο γίνεται μια πολύ σοβαρή και υπεύθυνη δουλειά. Επιπλέον, η σημαντική εξωστρέφεια του Ωδείου -ίσως το πιο εξωστρεφές Ωδείο της χώρας- με τις δεκάδες ετήσιες συναυλίες, τα πολλά φεστιβάλ, τα σεμινάρια, τα διεθνή masterclasses, τις συμμετοχές πολλών μαθητών ή συνόλων σε διεθνή φεστιβάλ και οι διακρίσεις αυτών, αποτελεί μια σημαντική πιστοποίηση του έργου μας και ταυτόχρονα είναι η καλύτερη διαφήμιση του Δημοτικού Ωδείου Καλαμάτας. 

-O ρόλος του Δημοτικού Ωδείου στην πολιτιστική ζωή της Καλαμάτας είναι δεδομένος. Παρατηρείτε την προσδοκώμενη αποδοχή;

Δυστυχώς το πρόβλημα που έχουμε είναι σισύφειο θα έλεγα. Καθώς η Καλαμάτα είναι μια μικρή πόλη και αρκετά μακριά από κάποιο μεγάλο αστικό κέντρο αντιμετωπίζουμε διαχρονικά το ίδιο πρόβλημα. Δημιουργούμε κάθε φορά το κοινό μας από την αρχή, όταν τα παιδιά είναι ακόμα μικρά, αλλά μόλις τελειώσουν το σχολείο φεύγουν από την πόλη για σπουδές αλλού. Έτσι συνεχώς εκπαιδεύουμε ένα νέο κοινό. Παρόλα αυτά όμως υπάρχει και ένα αρκετά μεγάλο ενήλικο κοινό που μας ακολουθεί σταθερά και με πάθος και αυτό είναι σημαντικό για εμάς. Όπως σημαντικό είναι το να βλέπουμε κάποια παιδιά που έφυγαν από την πόλη για σπουδές να επιστρέφουν πια ως επαγγελματίες, να βρίσκονται και πάλι στο ακροατήριό μας ή ακόμα και να επιστρέφουν σαν μαθητές ή και σαν καθηγητές. Από την άλλη, δυστυχώς, η μουσική που παρουσιάζουμε, τις περισσότερες φορές, δεν είναι μουσική που έχει την προβολή που της αξίζει μέσα από τις τηλεοράσεις, τα ραδιόφωνα και τα social media. Στην κλασική μουσική δεν υπάρχουν τηλεοπτικοί αστέρες και influencers που εμφανίζονται στα τηλεοπτικά παράθυρα οπότε δεν έχουν και την αντίστοιχη «απήχηση» σε ένα κοινό που δεν αναγνωρίζει την αξία αυτής της μουσικής. Αλλά όποτε κάποιος το τολμήσει νομίζω πως θα το εκτιμήσει και θα μας ακολουθεί στις δράσεις μας. Είναι σημαντικό να καταλάβουν κυρίως οι γονείς ότι η ενασχόληση με την μουσική δεν τελειώνει την ώρα του μαθήματος αλλά επεκτείνεται και πέραν αυτού. Όλοι οι επαγγελματίες μουσικοί εμπνεύστηκαν κάποια στιγμή από κάποιον καλλιτέχνη που άκουσαν και αυτό αποτελεί απαραίτητο κίνητρο για τους μαθητές.

-Πρόσφατα είχατε σχολιάσει το πώς επηρεάζεται το θέαμα στις μικρότερες ηλικίες, σε συνάρτηση με τον εθισμό στις οθόνες. Πόσο μπορεί αυτή η εξέλιξη να επηρεάσει μελλοντικά τις παραστάσεις γενικά;

Αυτό το θέμα είναι πολύ σοβαρό όχι μόνο για το κοινό των συναυλιών. Ο εθισμός στις εικόνες, όπως και άλλοι εθισμοί, είναι μια σύνθετη συμπεριφορά που μπορεί να προκληθεί από διάφορους παράγοντες. Δεν υπάρχει μία και μοναδική αιτία, αλλά μάλλον ένας συνδυασμός βιολογικών, ψυχολογικών και κοινωνικών παραγόντων που συμβάλλουν στην ανάπτυξη του εθισμού. Η ενασχόληση με το διαδίκτυο μπορεί να αντικαταστήσει τις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις, οδηγώντας σε απομόνωση και αίσθημα μοναξιάς και να επηρεάσει αρνητικά τις κοινωνικές δεξιότητες του ατόμου, μπορεί να οδηγήσει σε απομάκρυνση από την οικογένεια και τους φίλους, καθώς το άτομο προτιμά να περνά χρόνο μόνο στο διαδίκτυο. Αντίθετα η μουσική αλλά και όλες οι τέχνες ενισχύουν την κοινωνικότητα και τις δεξιότητες ενός ατόμου. Όλοι οι νέοι γονείς πρέπει να προστατεύσουν τα παιδιά τους από αυτόν τον εθισμό και μέσω της μουσικής αλλά και των άλλων τεχνών να τα βοηθήσουν να αναπτύξουν μια πιο υγιή κοινωνική ζωή. Αυτός ο εθισμός είναι καταστροφικός γενικά για όλη τη ζωή ενός ανθρώπου και θα επηρεάσει όλον τον κοινωνικό ιστό, όχι μόνο τις συναυλίες.

-Ποιες συνεργασίες του ΔΩΚ θα ξεχωρίζατε; Οι δράσεις του όπως οι Διεθνείς Μουσικές Ημέρες είναι η απόδειξη ότι το Ωδείο εξελίσσεται συνεχώς;

Ευτυχώς, το Ωδείο εξελίσσεται συνεχώς εκπαιδευτικά αλλά και καλλιτεχνικά. Και είναι βέβαιο πως έχουν συμβάλει σημαντικά κυρίως τα δύο μεγάλα φεστιβάλ που διοργανώνει. Από την μια οι «Διεθνείς Μουσικές Ημέρες Καλαμάτας» και από την άλλη το «Φεστιβάλ Κιθάρας Καλαμάτας». Μέσα από τις δράσεις αυτών των δύο φεστιβάλ, οι σπουδαστές, οι καθηγητές αλλά και το ευρύ κοινό έχουν την ευκαιρία να απολαύσουν από κοντά και να γνωρίσουν καλλιτέχνες που διαπρέπουν στην παγκόσμια μουσική σκηνή, κάτι που φάνταζε άπιαστο όνειρο για την πόλη μας πριν από 10 χρόνια. Η έμπνευση και οι γνώσεις που προσφέρουν αυτοί οι καλλιτέχνες στους μαθητές μας είναι ένα θεόσταλτο δώρο και τα αποτελέσματά τους είναι πλέον ευκρινή. Πολλοί απόφοιτοι του Ωδείου φοιτούν σε μεγάλα πανεπιστήμια της Ευρώπης ή κάνουν διεθνή καριέρα έχοντας λάβει μεγάλη έμπνευση, στήριξη και βοήθεια από τους σημαντικούς καλλιτέχνες που φιλοξενούμε. Ταυτόχρονα στο πλαίσιο  αυτών των φεστιβάλ γνωρίζονται και με άλλους σπουδαστές που έρχονται από όλο τον κόσμο και αναμετρώνται με ένα διεθνές μουσικό γίγνεσθαι.

-Ποια είναι τα μελλοντικά σχέδια για το Ωδείο τα επόμενα χρόνια; Υπάρχουν όνειρα ή φιλοδοξίες που δεν έχουν ακόμα υλοποιηθεί;

Για να πω την αλήθεια, αυτό που με απασχολεί πιο έντονα είναι το να συντηρηθούν τα δύο μεγάλα φεστιβάλ καθώς με την πάροδο των χρόνων πρέπει να φροντίζεις όλο και περισσότερο να παραμένουν ζωντανά, να ανανεώνονται, να εμπλουτίζονται και να ακολουθούν τις διεθνείς μουσικές προκλήσεις. Αυτό από μόνο του είναι δύσκολο έργο. Επειδή όμως είμαι ένα ανήσυχο πνεύμα, βλέπω και κάποιες ακόμα ανάγκες που χρίζουν προσπάθειας. Έχουν ωριμάσει πλέον οι συνθήκες για να δημιουργηθεί και πάλι μια Ορχήστρα Νέων αλλά και μια μικρή και ευέλικτη επαγγελματική Ορχήστρα. Είμαστε πλέον τυχεροί να φιλοξενούμε πολλούς και αξιόλογους καλλιτέχνες στην πόλη μας αλλά και στην ευρύτερη περιοχή και θεωρώ πολύ εύκολο να υπάρξει μια μικρή Ορχήστρα που να δραστηριοποιείται σε όλη την Περιφέρεια Πελοποννήσου. Πιστέψτε με, είναι εύκολο να γίνει αρκεί να βρεθεί η απαραίτητη οικονομική ενίσχυση. Αυτό είναι ένα σχέδιο που το έχουμε οραματιστεί μαζί με αρκετούς συναδέλφους και είναι κοινή επιθυμία όλων μας. Ας ελπίσουμε πως θα βρεθεί ο τρόπος!