Είναι ο άνθρωπος που εφάρμοσε στην Ελλάδα την μουσικοθεραπεία που όλο και περισσότερο κερδίζει έδαφος τόσο στους ασθενείς όσο και στην ιατρική κοινότητα.

Αλλωστε, όπως τονίζει στη συνέντευξη που ακολουθεί, «η τέχνη μπορεί να αποτελέσει ένα συμπλήρωμα της κλασικής ιατρικής αγωγής όταν ασθενούμε, αλλά και ως μέσον πρόληψης έναντι μελλοντικής νόσησης».

- Πόσο επηρεάζει την υγεία μας η κρίση και οι δυσκολίες που έχει φέρει στην καθημερινότητά μας;

«Η οικονομική κρίση επιδρά αρνητικά στην υγεία μας με πολλούς τρόπους. Καταρχάς αυξάνει τα ποσοστά της κατάθλιψης στον γενικό πληθυσμό και η κατάθλιψη επιδεινώνει όλους τους δείκτες υγείας γενικά. Για παράδειγμα η παρουσία κατάθλιψης, εκτός από τα αυξημένα ποσοστά αυτοκτονιών, αυξάνει την πιθανότητα να πάθει κάποιος ένα καρδιαγγειακό επεισόδιο και αυτή η πιθανότητα είναι ακόμη μεγαλύτερη σε αυτούς που έχουν ήδη πάθει έμφραγμα. Αυτό που συμβαίνει με την μεγάλη οικονομική κρίση είναι ότι όχι μόνον μειώνεται σημαντικά το μέσο εισόδημα αλλά το κυριότερο ότι αυξάνουν (στα πλαίσια της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας) οι κοινωνικές και οικονομικές ανισότητες. Μεγάλες διεθνείς επιστημονικές μελέτες στο αντικείμενο της κοινωνικής επιδημιολογίας έχουν δείξει ότι η υγεία ενός λαού χειροτερεύει όσο αυξάνεται η οικονομική ανισότητα. Δεν είναι τόσο σημαντικό το μέσο εισόδημα σε μια κοινωνία όσο η απόσταση μεταξύ του μικρότερου και του μεγαλύτερου μισθού. Οσο αυξάνεται η διαφορά μεταξύ του φτωχότερου και του πλουσιότερου κατοίκου μιας χώρας, τόσο πιο πολύ επιδεινώνονται οι δείκτες υγείας σε αυτή τη χώρα. Το Εθνικό Σύστημα Υγείας που ξεκίνησε ως όραμα, οδηγήθηκε στην παρακμή, την υποβάθμιση και τον εκφυλισμό λόγω αναξιοκρατίας, έλλειψης σοβαρής διοίκησης και λόγω τεράστιας διαφθοράς. Οπως βλέπετε, οδηγήσαμε κυρίως εμείς τα πράγματα στην καταστροφή. Σε αυτό δεν έφταιγε η τρόικα και το ΔΝΤ. Το ιατρικό επάγγελμα είχε ήδη προλεταριοποιηθεί λόγω υπερπληθυσμού των γιατρών σε αναλογία με τον πληθυσμό της χώρας. Επόμενο ήταν να συμβεί αυτό που βλέπουμε σήμερα δηλ. ιατροφαγία και ασθενοφαγία. Την πληρώνουν και οι γιατροί αλλά κυρίως οι ασθενείς».

-Τα περιστατικά των καρδιοπαθειών έχουν αυξηθεί εξ αιτίας της κρίσης; 

«Διεθνώς, όπως απάντησα ήδη στην προηγούμενη ερώτηση, γνωρίζουμε ότι οι οικονομικές και κοινωνικές κρίσεις αυξάνουν την θνητότητα και την νοσηρότητα από στεφανιαία νόσο για πολλούς λόγους, λόγω μειωμένης πρόσβασης σε εξειδικευμένες ακριβές υπηρεσίες, λόγω χειρότερης-φθηνότερης διατροφής, με τάση σε περιόδους κρίσης να τρώει κανείς φτηνό ανθυγιεινό, σκουπιδοφαγητό πλούσιο σε λιπαρά, ζάχαρη, αλάτι (fast food), λόγω αύξησης άγχους και κατάθλιψης στα πλαίσια και της μεγάλης ανεργίας των νέων».

-"Η μουσική ως φάρμακο" αποτελεί και τον τίτλο ενός από τα βιβλία σας. Τη συνταγή του φαρμάκου αυτού... θα μας την δώσετε;

«Η μουσική είναι ένα αναίμακτο, φθηνό και ουσιαστικό φάρμακο που βοηθάει στη χαλάρωση, στην ανακούφιση του πόνου, στην αντιμετώπιση του άγχους και του στρες, στη δημιουργία αισιόδοξης διάθεσης και θετικής στάσης ζωής. Η μουσικοθεραπεία σήμερα είναι μια αυτοδύναμη και αναπτυγμένη επιστήμη. Στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ η μουσική θεραπεία αποτελεί συμπλήρωμα της κλασικής ιατρικής αντιμετώπισης σε πολλές ιατρικές ειδικότητες. Οι άνθρωποι που συνεχίζουν να εκφράζονται μέσα από τη μουσική ή μέσα από τον συνδυασμό της μουσικής με κίνηση (βλ. χορός) έχουν καλύτερη υγεία από εκείνους που δεν έχουν ενεργοποιήσει αυτή την μουσική εκφραστικότητα. Σε όλους τους ανθρώπους έχει σημαντική επίδραση η μουσική και όλοι έχουμε μέσα μας κρυμμένο ένα μουσικό παιδί. Αυτό το κρυμμένο "μουσικό παιδί" προσπαθεί να φέρει στην επιφάνεια η μουσικοθεραπεία, και εκεί βασίζεται η θεραπευτική της επίδραση, στην ανάδυση της καλά κρυμμένης μας δημιουργικότητας. Και η μουσικοθεραπεία ανήκει στις μορφές θεραπείας που αφορούν τον άνθρωπο ολιστικά, ο άνθρωπος αποτελείται από νου και σώμα που λειτουργούν μεταξύ τους ως συγκοινωνούντα δοχεία (mind-body therapies). Η δύναμη της μουσικής είναι πολύ μεγαλύτερη από εκείνη του λόγου. Υπάρχουν ασθενείς που μετά από ένα εγκεφαλικό επεισόδιο έχουν χάσει την ικανότητα να μιλάνε (έχουν αφασία), αλλά μπορούν ακόμη να τραγουδούν (δεν έχουν δηλαδή αμουσία)».

-Πώς μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε την τέχνη ως μέσον θεραπευτικής αγωγής;

«Η τέχνη μπορεί να αποτελέσει ένα συμπλήρωμα της κλασικής ιατρικής αγωγής όταν ασθενούμε, αλλά και ως μέσον πρόληψης έναντι μελλοντικής νόσησης. Ο μηχανισμός μέσω του οποίου επιδρά η τέχνη είναι ότι μας κάνει να ονειρευόμαστε, να ταξιδεύουμε τον νου μακριά από το σώμα και έτσι δεν υποφέρουμε, δεν πονάμε, έχουμε λιγότερο άγχος και στρες, γινόμαστε επίσης δημιουργικοί όπως ανέφερα και για την μουσικοθεραπεία. Ο άνθρωπος που έχει λιγότερο στρες έχει και πιο ισχυρό ανοσοποιητικό σύστημα και δεν προσβάλλεται εύκολα από λοιμώξεις ή άλλα σχετιζόμενα με χρόνιο στρες νοσήματα. Δεν είναι μόνον η μουσική αλλά και οι άλλες τέχνες όπως οι εικαστικές τέχνες ως βιωματική θεραπεία (art therapy) ή η χοροθεραπεία (dance therapy)».

-Η υγεία στις μέρες μας ασθενεί (μάλλον σοβαρά). Υπάρχει θεραπεία;

«Η υγεία ασθενεί επειδή κατά τη γνώμη μου έχει γενικά χαθεί η ανθρωποκεντρική αντίληψη και ο ασθενής αντιμετωπίζεται από τους γιατρούς ως αντικείμενο οικονομικής εκμετάλλευσης. Η υγεία έχει γίνει ιατροκεντρική και όχι ασθενοκεντρική, όπως έπρεπε να είναι. Αυτό συμβαίνει διότι δίνεται περισσότερο έμφαση στην τεχνογνωσία παρά στην ανθρωπιστική εκπαίδευση και στην επικοινωνία με τον ασθενή. Κανονικά θα έπρεπε να θεραπεύουμε "το πρόσωπο" και όχι "την ασθένεια". Δίνεται μεγάλη έμφαση στην τεχνοκρατική αντίληψη και σήμερα δεν εκτιμάται ο λειτουργός, ανθρωπιστής-επιστήμων γιατρός αλλά αυτός που τροφοδοτεί τις αγορές, ενισχύει τις φαρμακευτικές εταιρείες, συνταγογραφεί φάρμακα και συσκευές και φέρνει το χρήμα. Οι γιατροί δυστυχώς δεν έχουν καταλάβει ότι χρησιμοποιούνται από τις πολυεθνικές εταιρείες και κάποια στιγμή θα απαξιωθούν και θα παραγκωνισθούν πλήρως. Η γνώμη τους θα αποτελεί εμπόδιο. Οι αγορές επιθυμούν στο μέλλον να πετύχουν αυτό που λέγεται στοχευμένη ιατρική στον καταναλωτή (consumer targeted medicine) δηλαδή να αγοράζεις φάρμακα από το σούπερ μάρκετ χωρίς μεσολάβηση γιατρού και χωρίς συνταγή».

-Είστε δημιουργός του διαδικτυακού καναλιού antistress μουσικής στο διαδικτυακό ραδιόφωνο RadioArt (www.radioart.gr). Ακόμα ένας πρωτότυπος τρόπος μουσικοθεραπείας και μάλιστα με ελεύθερη πρόσβαση για όλους;

«Για την ακρίβεια είμαι συνδημιουργός του RadioArt Antistress καναλιού και είχα επιδράσει σημαντικά στην αρχική ιδέα της δημιουργίας του καναλιού αυτού. Ο ιδρυτής του RadioArt και ο κύριος υπεύθυνος της επιλογής, τεχνολογικής διαχείρισης, και ροής προγράμματος είναι ο κ. Λάμπρος Μητρόπουλος. Βοήθησα πολύ στην ιδέα του antistress προγράμματος μέσω Διαδικτύου και επίσης στην διάδοση και τις δημόσιες σχέσεις του RadioArt, που είχε μεγάλη ακροαματικότητα διεθνώς-κυρίως λόγω του antistress προγράμματος. Θα ήθελα να πω ότι για διάφορους προσωπικούς λόγους δεν συνεχίζω πλέον τη σχέση και την συνεργασία μου με το RadioArt».

-Ηγείστε της Ομάδας Εργασίας Ποιότητας Ζωής και Ψυχοκοινωνικής Καρδιολογίας της Ελληνικής Καρδιολογικής Εταιρείας. Σε ποιους απευθύνεται η ομάδα;

«Δημιούργησα την Ομάδα Εργασίας Ποιότητας Ζωής και Ψυχοκοινωνικής Καρδιολογίας και ευαισθητοποίησα τους Ελληνες καρδιολόγους γύρω από τη μεγάλη ανάγκη δημιουργίας εργαλείων μέτρησης της ποιότητας ζωής των ασθενών μας, όπως και τόνισα την μεγάλη αξία της αντιμετώπισης των ψυχοκοινωνικών παραγόντων κινδύνου (π.χ. της κατάθλιψης) που αποδεικνύονται εξίσου σημαντική όσο και η χοληστερόλη, το σάκχαρο, η υπέρταση, το κάπνισμα. Οταν πρωτοποριακά δημιούργησα την ομάδα αυτή οι Ελληνες καρδιολόγοι δεν είχαν ιδέα πόσο σημαντική είναι η αντιμετώπιση των ψυχοκοινωνικών παραμέτρων (π.χ. του επαγγελματικού στρες, των οικονομικών ανισοτήτων, της κατάθλιψης) σε ασθενείς που έχουν στεφανιαία νόσο ή που έχουν αυξημένη πιθανότητα εκδήλωσης στεφανιαίας νόσου. Η Ομάδα Ποιότητας Ζωής έχει το μοναδικό χαρακτηριστικό και την πρωτοπορία ότι είναι διεπιστημονική ομάδα, δηλ. δεν αποτελείται μόνο από γιατρούς-καρδιολόγους αλλά από ψυχολόγους, φυσικοθεραπευτές, επιστήμονες οικονομικών της υγείας, ψυχιάτρους, εργοφυσιολόγους, επιδημιολόγους κ.λπ.».

-Μιλήστε μας τέλος για τις μουσικές εκδηλώσεις που έχουν ξεκινήσει να γίνονται στο αίθριο του Ωνάσειου Καρδιοχειρουργικού Κέντρου.

«Η τρέχουσα διοίκηση, προς μεγάλη μου ικανοποίηση, ενισχύει την ιδέα της μουσικοθεραπείας και των μουσικών παρεμβάσεων στο νοσοκομείο που μπορούν να βοηθήσουν όχι μόνον τους ασθενείς αλλά και τους συγγενείς των ασθενών που έρχονται συναισθηματικά φορτισμένοι στο νοσοκομείο. Επίσης οι μουσικές παρεμβάσεις δημιουργούν ένα καλό κλίμα και βοηθάνε την συνεργασία μεταξύ των στελεχών και του προσωπικού του νοσοκομείου. Νομίζω ότι η ιδέα της μουσικής πρέπει να καρποφορήσει σε όλα τα νοσοκομεία. Δυστυχώς έχει κανείς να δώσει μεγάλη μάχη με την άγνοια, την αδιαφορία και την έλλειψη παιδείας πάρα πολλών συναδέλφων ιατρών, που όχι μόνον δεν καταλαβαίνουν την αξία των μουσικών παρεμβάσεων στο νοσοκομείο αλλά και τις πολεμούν. Στις μουσικές μας εκδηλώσεις προσφέρονται ανιδιοτελώς καλλιτέχνες και μουσικά σύνολα. Δίνω όμως μεγάλη προτεραιότητα σε δραστηριότητες στις οποίες συμμετέχουν νέα παιδιά, μαθητές, φοιτητές, νεανικές ή παιδικές χορωδίες. Μακάρι όλα αυτά να γίνουν κάποτε θεσμός στη χώρα μας. Η μουσική συμβαδίζει και βοηθάει τον ανθρώπινο πόνο και κάνει τους ανθρώπους καλύτερους, το νοσοκομείο δεν μπορεί να είναι ταμπού για την εφαρμογή μουσικής αλλά το αντίθετο, ένας ιδανικός χώρος όπου η μουσική εκπληρώνει την μαγική της θεραπευτική αποστολή».