Μια ταινία με τίτλο «Η δική μας Κάλλας», που γυρίστηκε στηριζόμενη στις δυνάμεις του δημιουργού της και μιας παρέας ερασιτεχνών ηθοποιών, αλλά φιλοδοξεί να προβάλει τη Μεσσηνία και την Ελλάδα σε ολόκληρο τον κόσμο. Ο Μπάμπης Τσόκας, ένας από τους πιο γνωστούς δημιουργούς της Σουηδίας, μας μίλησε για την ταινία, για τη μελέτη που έκανε για την Κάλλας, αλλά και για τις τεράστιες διαφορές που υπάρχουν μεταξύ Ελλάδας και Σουηδίας -  κι όχι μόνο στο χώρο της τέχνης. Γιατί όπως χαρακτηριστικά λέει: «Ο εχθρός του Ελληνα είναι ο Ελληνας».

- Γιατί ακόμα μια ταινία για την Μαρία Κάλλας; Είναι τόσο προβεβλημένη άλλωστε η ζωή της. Τι θα προσθέσει μια ακόμα ταινία;
«Κι εγώ αυτό ακριβώς διερωτήθηκα αρχικά. Ομως "Η δική μας Κάλλας" δεν μοιάζει με καμία, αλλιώς δεν είχα λόγο να την κάνω. Οταν με τον καθηγητή κ. Θέμελη και τον Θανάση Ψαρούλη βρεθήκαμε στο πατρικό της Κάλλας στο Νιοχώρι και το είδα έτσι ερειπωμένο και μπήκα μέσα, ένιωσα ρίγος, πραγματικά. Ξέρετε ότι είχαν μείνει μέσα αντικείμενα της οικογένειας; Ενα μπαούλο του περασμένου αιώνα, διάφορα άλλα που ανήκαν στην οικογένεια της Κάλλας... και ήταν σαν να διηγούνταν την ιστορία των ανθρώπων που έζησαν σ’ αυτό το σπίτι. Εγώ δεν κατάγομαι από τη Μεσσηνία όπως ξέρετε, αλλά  από την Πρέβεζα, ωστόσο ένιωσα την ανάγκη να κάνω κάτι γι’ αυτήν τη σπουδαία προσωπικότητα που έλαμψε παγκοσμίως και που το πατρικό της σπίτι αφέθηκε στη σκληράδα του χρόνου. Σκεφτήκαμε λοιπόν εκεί να κάνουμε ένα ρεπορτάζ, ένα ντοκιμαντέρ, αλλά σιγά σιγά άρχισα να μελετάω για τη ζωή της Κάλας - και βρίσκοντας και τη Μυρτώ Καμβυσίδη που ενσαρκώνει στην ταινία την Κάλλας, άρχισα να το πλάθω. Αρχικά δεν είχα ιδέα πού θα κατέληγε όλο αυτό, αλλά μελετώντας και μπαίνοντας στον κόσμο της Μαρίας Κάλλας, της δικής μας της Ελληνίδας, προέκυψε μια δουλειά που δεν έχει σχέση μ’ όσες παραγωγές έχουν γίνει για εκείνη. Είναι ένα ποιητικό, λυρικό φιλμ που είναι μεν ντοκιμαντέρ αλλά και μυθοπλασία. Είναι η τραγωδία της ζωής μιας γυναίκας. Ο σκοπός βέβαια είναι μέσω της ταινίας να αναδείξουμε την περιοχή, να μάθει όλος ο κόσμος  ότι εδώ είναι το πατρικό της και ότι εδώ ερχόταν η Κάλλας την περίοδο της Κατοχής». 

- Η ταινία διατρέχει όλη τη ζωή της Κάλλας;
«Η ταινία ξεκινάει από το τέλος. Βλέπουμε τη γυναίκα που αναπολεί πίσω από ένα παράθυρο στο Παρίσι τη ζωή της. Η ίδια η Κάλλας είχε πει μάλιστα στα τελευταία της: "Ενα πουλάκι όταν είναι ευτυχισμένο είναι έξω και κελαηδεί. Οταν είναι δυστυχισμένο πηγαίνει στη φωλιά του και πεθαίνει"».

- Η Κάλλας ήταν γεννημένη στη Νέα Υόρκη. Στην Ελλάδα, απ’ όταν έφυγε σε νεαρή ηλικία, επέστρεφε σπάνια - πόσο μάλλον στη Μεσσηνία. Υπάρχει η εντύπωση ότι στο πατρικό της δεν είχε έρθει ποτέ.
«Η Μαρία Κάλλας είχε έρθει στο πατρικό της σπίτι στο Νιοχώρι τρεις φορές στην περίοδο της Κατοχής, και μάλιστα ένας από τους γείτονες που είναι εν ζωή και τη θυμάται έχει κάνει μια πολύ μεγάλη εργασία, έχει συγκεντρώσει πλούσιο υλικό με μαρτυρίες και στοιχεία από τις επισκέψεις της εδώ. Αυτό λοιπόν είναι κάτι που δεν το ξέρει ο κόσμος και πρέπει να αναδειχτεί. Είχε έρθει με τη μητέρα της και την αδελφή της στη διάρκεια της Κατοχής, όταν τα πράγματα ήταν πολύ δύσκολα στην Αθήνα και κινδύνευαν».

- Ο πατέρας της Κάλλας;
«Ο πατέρας είχε χωρίσει με τη μητέρα της, και η Μαρία Κάλλας σε όλη της τη ζωή το κουβαλούσε αυτό το τραύμα. Στην ταινία αποκαλύπτουμε και την άσχημη σχέση που είχε η Κάλλας με τη μητέρα της. Ενιωθε ότι η μητέρα της ποτέ δεν την αγάπησε κι αυτό ξεκίνησε από τη μέρα της γέννησής της. Οταν η μητέρα της ήταν έγκυος στη Μαρία, έχασε το γιο της (αδελφό της Μαρίας) σε ηλικία μόλις 2 ετών. Ηταν ο πολυαγαπημένος της Βασίλης, που ποτέ δεν τον ξεπέρασε, και μάλιστα περίμενε ότι το παιδί που είχε στην κοιλιά της θα ήταν αγόρι. Οταν λοιπόν γεννήθηκε η Μαρία, η μητέρα δεν την αποδέχτηκε και δεν ήθελε να την κρατήσει καν στην αγκαλιά της. Η μητέρας της μάλιστα στο ημερολόγιό της είχε γράψει ότι για τέσσερις μέρες δεν είχε πιάσει αγκαλιά τη νεογέννητη Μαρία και ούτε καν ήθελε να τη δει. Καθόταν, έγραφε, σε ένα παράθυρο στη Νέα Υόρκη βλέποντας το χιόνι να πέφτει, και ο γιατρός την υποχρέωσε να πάρει αγκαλιά το μωρό της. Αυτό συνεχίστηκε πάντα και η σχέση τους δεν ήταν καθόλου καλή. Η Μαρία Κάλλας ήταν το ασχημόπαπο για τη μητέρα της -έτσι την ονόμαζαν άλλωστε και για πολλά πολλά χρόνια μετά- και ποτέ δεν της έδωσε στοργή. Αυτό βέβαια φάνηκε και στο τέλος της ζωής της Κάλλας, που η μητέρα της δεν πήγε καν στην κηδεία της κόρης της. Προσπάθησαν σε κάποια στιγμή σε ένα ταξίδι της Κάλλας στο Μεξικό, όπου πήγε και η μητέρα της, να τα βρουν. Αντιθέτως όμως, ήρθαν σε μεγαλύτερη σύγκρουση και από τότε δεν συναντήθηκαν ποτέ ξανά. Ούτε στη δόξα ούτε στη θλίψη ήταν κοντά της η μητέρα της».

- Είναι λοιπόν κι ένα ψυχογράφημα της Κάλλας;
«Ναι, έτσι το είδα εγώ, μέσα από τις μελέτες που έκανα για ό,τι γνωρίζουμε για την Κάλλας, αλλά και από τη συλλογή πολλών στοιχείων που δεν είναι γνωστά. Η Μαρία Κάλλας είχε μια πολύ επιτυχημένη καριέρα, αλλά μια αποτυχημένη προσωπική ζωή.  Πρόκειται για μια ηρωίδα τραγωδίας - και μάλιστα ποιας ηρωίδας; Της Μήδειας! Οσο κι αν αυτό ακούγεται περίεργο από την άποψη ότι η Κάλλας δεν έγινε ποτέ μητέρα. Στη Μήδεια βλέπουμε όλο αυτό το μίσος που είχε η Μήδεια για τον άντρα της όταν αυτός την άφησε και για να τον εκδικηθεί εκείνη σκοτώνει τα παιδιά της και μετά καίγεται, εξαϋλώνεται. Βλέπουμε λοιπόν στην ταινία την Κάλλας, μέσα από τα ερείπια του σπιτιού της, να λέει κάποια λόγια που την παραλληλίζουν με την Μήδεια. Και αναρωτιέται ο θεατής: Είναι τα λόγια της Κάλλας αυτά ή τα λόγια του Ευριπίδη από τη Μήδεια; Γιατί μέσα απ' αυτά τα λόγια δεν μιλάει μόνο για το μίσος, αλλά και για τη μετανάστρια γυναίκα, για το ρόλο της γυναίκας στην κοινωνία».

- Παραλληλισμός της Κάλλας με τη Μήδεια, παρά το γεγονός ότι δεν είχε παιδιά η Κάλλας;
«Ναι, γιατί η Κάλλας ήταν το παιδί που δεν μεγάλωσε ποτέ στη μητρική αγκαλιά κι ήταν αυτό που της έλειπε και καθόρισε και τις σχέσεις της με τους άντρες της. Αυτό και το ότι οι σχέσεις των γονιών της μεταξύ τους ήταν ανύπαρκτες. Αυτή η έλλειψη του πατέρα ήταν που, και στο πρόσωπο του Μενεγκίνι και στου Ωνάση, αναζητούσε ν' αναπληρώσει η Μαρία. Ειδικά με τον Μενεγκίνι αυτό συνέβαινε. Ηταν όχι μόνο ο μάνατζερ και σύζυγός της, αλλά το πατρικό πρότυπο που η Μαρία Κάλλας δεν είχε, το νοιάσιμο που δεν είχε από τον πατέρα. Μην ξεχνάτε ότι ήταν μια πολύ νέα γυναίκα που ερωτεύτηκε τα πάντα σε έναν άντρα και κυρίως τη στοργή που της έδειχνε ένας μεγαλύτερος άντρας».

- Και με τον Ωνάση το ίδιο;
«Πιο πολύ ακόμα! Γιατί η Κάλλας έλεγε ότι δεν ήθελε έναν μάνατζερ μόνο δίπλα της, ήθελε έναν άντρα. Ο Μενεγκίνι της φερόταν ως πατέρας και μάνατζερ κι από έναν σημείο και μετά δεν την άφηνε να βγαίνει έξω, λέγοντάς της ότι πρέπει να μελετάει και να προσέχει τη φωνή της. Η ίδια δε, ήθελε πολύ να γίνει μητέρα με τον Ωνάση, αλλά αυτός ήταν ένας Διόνυσος, ένας Ζορμπάς, που για να την κατακτήσει έκανε τα πάντα αλλά ποτέ δεν της προσέφερε μια οικογένεια που ήθελε εκείνη. Τα ίδια βέβαια έκανε και με την Τζάκι, που για να την κατακτήσει είχε πριν από εκείνη ερωμένη την αδελφή της, ώστε να μπορέσει να μπει στον κύκλο της Τζάκι. Την Κάλλας επίσης τη "βομβάρδιζε" με τέτοιες κινήσεις, που όποια γυναίκα και να ήταν θα την κατακτούσε. Σκεφτείτε, σε μια εμφάνισή της στο Παρίσι, επί 12 λεπτά ο κόσμος όρθιος στο θέατρο τη χειροκροτούσε κι εκείνος είχε στείλει εκατοντάδες πανέρια με λουλούδια χωρίς να έχουν πάνω το όνομα του αποστολέα, παρά μόνο το τελευταίο πανέρι. Αμέσως μετά έκανε μια δεξίωση προς τιμήν της και με προσκεκλημένους όλες τις προσωπικότητες της εποχής. Είχε απαιτήσει να είναι όλα τα φώτα σβηστά και να υπάρχουν μόνο μικρά κεριά αναμμένα, μέσα από τα οποία πέρασε η Κάλλας για να μπει στην αίθουσα, όπου φυσικά την υποδέχτηκε ο ίδιος. Μάλιστα μαζί της σε εκείνη τη δεξίωση ήταν και ο Μενεγκίνι, αλλά ο Ωνάσης δεν είχε κανέναν φραγμό. Βέβαια όλα αυτά στην ταινία τη δική μας δεν παρουσιάζονται, γιατί είναι ιδωμένη η Κάλλας από μια άλλη ματιά. Δεν έχουμε σκοπό να κάνουμε -όπως είπα- ακόμα μια ταινία για την Κάλλας, αλλά να δούμε τη δικιά μας Κάλλας!».

- Λέγεται πάντως ότι αν δεν είχε τον Μενεγκίνι θα ήταν μια απλή τραγουδίστρια.
«Απλή δεν θα ήταν σίγουρα, γιατί όταν ο Μενεγκίνι την ανακάλυψε είχε δώσει ήδη την πρώτη της παράσταση στη Λυρική Σκηνή και είχε αναδειχτεί η μοναδικότητα της φωνής της. Μπορεί ωστόσο να μην είχε κάνει αυτή την τεράστια παγκόσμια καριέρα, αφού αυτός υπέγραφε όλα τα συμβόλαιά της κι αυτός και μόνο αποφάσιζε πού θα εμφανιστεί και πότε, τις αμοιβές, όλα αυτός. Και η αλήθεια είναι ότι υπήρξε ένας άριστος μάνατζερ για την Κάλλας. Ξέρετε, μετά είναι και η μοίρα του κάθε καλλιτέχνη. Αλλωστε στην Ιταλία είχε βρεθεί με τον Βισκόντι και τον Τζεφιρέλι από τους οποίους είχε πάρει μαθήματα για την κινησιολογία και τη δραματουργία, οπότε αυτή είχε υπόβαθρο και ως ηθοποιός για το πώς θα σταθεί πάνω στη σκηνή. Ολο αυτό την έκανε μαγική, πέρα από τη φωνή της βέβαια που ήταν θείο χάρισμα. Καμία άλλη δεν έχει κατορθώσει να έχει αυτή την άνεση του ηθοποιού πάνω στο λυρικό τραγούδι. Αυτά τα έχουμε κινηματογραφήσει και στη δική μας την ταινία, για το πώς ο Βισκόντι τη δίδαξε».

- Πώς επιλέξατε τη Μυρτώ Καμβυσίδη να υποδυθεί το ρόλο;
«Εμαθα ότι εδώ υπάρχει το Μουσικό Σχολείο που έχει το όνομα της Μαρίας Κάλλας και θέλησα να έρθω σε επαφή για να δω πώς θα μπορούσα να συγκεντρώσω υλικό αρχικά. Οι απόφοιτοι του συγκεκριμένου σχολείου -από το οποίο προέρχεται η Μυρτώ- έχουν συστήσει έναν σύλλογο, επίσης με την επωνυμία της Κάλλας. Ο πρόεδρος του συλλόγου Γιώργος Ηλιόπουλος, όταν του είπα ότι θα κάνουμε ταινία με την Κάλλας, μου συνέστησε τη Μυρτώ. Ανακάλυψα λοιπόν ότι το συγκεκριμένο πρόσωπο έχει μια μοναδική φωτεινότητα, "γράφει" στο φακό πολύ ιδιαίτερα, κάτι που δεν το έχουν όλοι οι ηθοποιοί ακόμα κι αν είναι φτασμένοι. Δεν είναι ζήτημα καλού ηθοποιού, αλλά ένα φυσικό χάρισμα. Φανταστείτε ότι μια σκηνή που κάναμε έξω από τη Σκάλα του Μιλάνου τη στιγμή που περνάει η Κάλλας μέσα σε ένα ταξί, την κάναμε με μοναδικό φως από έναν φακό κινητού τηλεφώνου. Δεν  χρειάστηκε το πρόσωπο της Μυρτώς κανέναν προβολέα για να "γράψει" στο φακό έτσι όπως ήθελα. Ελπίζω να πάει καλά και στη συνέχεια αυτό το κορίτσι, γιατί είναι πολύ νέο και είναι και πολύ σεμνή παρουσία».

- Εκτός από τα γυρίσματα του εξωτερικού, είχαν προηγηθεί γυρίσματα στην Ελλάδα;
«Τα γυρίσματα ξεκίνησαν το καλοκαίρι από την Αρχαία Μεσσήνη, όπου πήγαμε και βρήκαμε τον καθηγητή κ. Θέμελη θέλοντας να κάνουμε τη σύνδεση της Αρχαίας Μεσσήνης με τη Μαρία Κάλλας, καθώς πρόκειται για δυο "γείτονες" που τους συνδέει η γέφυρα της Μαυροζούμαινας. Είναι δηλαδή δύο ιστορικοί φάροι που πρέπει να αναδειχτούν, ώστε η περιοχή να προσελκύσει ακόμη περισσότερους επισκέπτες. Είναι σπουδαίο να ξέρει κανείς ότι στην Αρχαία Μεσσήνη υπάρχει όλος αυτός ο αρχαιολογικός θησαυρός και λίγο παραπέρα είναι το πατρικό σπίτι της Μαρίας Κάλλας. Η Κάλλας είναι η πιο γνωστή καλλιτέχνις παγκοσμίως που έχει να παρουσιάσει η Ελλάδα, και το πατρικό της δυστυχώς είναι ένα ερείπιο. Μετά τη δική μας πρωτοβουλία για να γίνει αυτή η ταινία, ξεκίνησαν όλο και πιο πολλοί να βλέπουν την αναγκαιότητα να γίνει το σπίτι της Κάλλας ένα μουσείο. Δημιουργήθηκε μάλιστα μια επιτροπή, ένας σύλλογος που θα ασχοληθεί αποκλειστικά μ’ αυτό το θέμα και επικεφαλής της είναι ο πρώην δήμαρχος Οιχαλίας Φίλιππος Μπάμης. Αν γίνει αυτό το μουσείο, είμαι σίγουρος ότι από όλο τον κόσμο θα έρχονται στην περιοχή σας πάρα πολλοί τουρίστες. Εγώ που ζω στη Σουηδία ξέρω πώς λειτουργούν αυτού του είδους τα μουσεία. Εχουν, για παράδειγμα, φτιάξει μουσείο για το συγκρότημα των ABBA και δεν μπορείτε να φανταστείτε πόσους επισκέπτες συγκεντρώνει, από ολόκληρο τον κόσμο. Πρέπει οι άνθρωποι εδώ να καταλάβουν τι θησαυρό έχουν στη χώρα. Είναι ο ήλιος, το κλίμα, η διατροφή με το λάδι και ο πολιτισμός».

- Συνεργαστήκατε και με άλλους ερασιτέχνες ηθοποιούς από την περιοχή;
«Βέβαια, και σας πληροφορώ ότι είναι καταπληκτικοί παρά το ότι δεν είναι επαγγελματίες. Το ρόλο της μάνας της Κάλλας τον κάνει η Μαρία Τούμπουρου... Τι να σας πω, αυτή είναι σαν την Κατίνα Παξινού και απορώ γιατί δεν έγινε επαγγελματίας ηθοποιός! Στην επόμενη ταινία που θα γυρίσω, της οποίας το σενάριο είναι έτοιμο και πρόκειται για μεγάλου μήκους ταινία, αυτήν θα έχω πρωταγωνίστρια, είναι πολύ μεγάλη ηθοποιός! Αλλά και ο Ανδρέας Ζαγάκος που κάνει το ρόλο του Μενεγκίνι... είναι σαν να βλέπεις τον ίδιο!».

- Οικονομικά η ταινία πού στηρίζεται;
«Πουθενά. Μας βοηθά λίγο η Μεσσηνιακή Αμφικτιονία, ο Θανάσης Ψαρούλης που μας βρίσκει λύσεις σε διάφορα μικροπροβλήματα, και βέβαια υπάρχει πολλή προσωπική εργασία, μεράκι. Ούτε το κόστος των γυρισμάτων καλύπτονται οικονομικά, ούτε ο χρόνος της δουλειάς όλων μας, είναι πολλές εργατοώρες. Θέλει υπομονή, επιμονή που έχω ευτυχώς, κι έχω και αυτά τα νέα παιδιά δίπλα μου που με εμψυχώνουν. Αλλωστε σε όλη μου την καριέρα έτσι έχω κάνει, βάζω ψυχή, τη μεταδίδω στους συνεργάτες μου και παίρνω κι απ’ αυτούς. Στην Πρέβεζα που είναι η ιδιαίτερη πατρίδα μου, με παιδιά του λυκείου έχω κάνει δύο μικρές σχολές κινηματογράφου. Κάθομαι 8 εβδομάδες το καλοκαίρι και τους μαθαίνω να κάνουν λήψεις, να κάνουν μοντάζ. Ολα αφιλοκερδώς φυσικά. Μου φτάνουν τα χρήματα που έχω, τι να τα κάνω τα περισσότερα;».

- Μια ταινία low badged και με ερασιτέχνες δεν αποτελεί ένα ρίσκο;
«Μπορεί να είναι ερασιτέχνες αλλά είναι καλοί. Κι όταν ξέρεις την τέχνη του κινηματογράφου, όλα μπορείς να τα κάνεις. Γιατί ξέρετε, στον κινηματογράφο δεν είναι όπως στο θέατρο. Στον κινηματογράφο η ταινία στηρίζεται πρώτα στο σκηνοθέτη, μετά στο σενάριο και ο ηθοποιός έρχεται τρίτος και τέταρτος, αν βάλουμε και το μοντάζ. Ο ηθοποιός παίζει τις σκηνές του και δεν ξέρει πώς αυτές μετά θα μπουν σε μια σειρά και θα βγει ολοκληρωμένο το αποτέλεσμα. Σας βεβαιώ ότι η ταινία μας θα είναι κάτι τελείως διαφορετικό απ’ ό,τι έχει γυριστεί μέχρι σήμερα για τη Μαρία Κάλλας, γιατί υπάρχει η μυθοπλασία και το ντοκιμαντέρ και το ένα δυναμώνει το άλλο».

- Σκοπός της ταινίας η προβολή της Μεσσηνίας και της Ελλάδας λοιπόν. Σε μια εποχή κρίσης η προβολή της χώρας μέσω της τέχνης θα βοηθήσει;
«Θα σας πω τα λόγια του καθηγητή κ. Θέμελη: "Η Ελλάδα μπορεί να ζήσει μόνο από τον πολιτισμό της". Η Κάλλας είναι πολιτισμός της Ελλάδας. Είμαι σίγουρος ότι από την ταινία αυτή θα έρθουν χιλιάδες άνθρωποι στη Μεσσηνία όταν φτιαχτεί μουσείο το πατρικό της σπίτι για να δουν πού ήταν η ρίζα της Κάλλας, από πού ξεκίνησε ο πατέρας της, πού ήρθε η ίδια έστω και μόνο 3 φορές στη ζωή της. Εχω την εμπειρία από τη Σουηδία, που ένα παλιό καράβι που βούλιαξε εκεί έχει γίνει αξιοθέατο και το επισκέπτονται πιο πολλοί απ’ όσους επισκέπτονται την Ακρόπολη. Πόσο μάλλον για μια προσωπικότητα όπως η Κάλλας, που σε όλο τον κόσμο τη λατρεύουν. Επίσης η Μεσσηνία έχει τόσα πράγματα που μπορούν να κρατήσουν επισκέπτη».

«Εχθρός του Έλληνα είναι ο Έλληνας»

- Γιατί η Ελλάδα μέχρι τώρα δεν τα έχει καταφέρει να ζει από τον πολιτισμό της;
«Γιατί είναι μια χώρα χωρίς καμία οργάνωση. Οι Ελληνες είναι πανέξυπνοι αλλά δεν έχουν οργάνωση και ομαδικό πνεύμα. Ο μεγαλύτερος εχθρός του Ελληνα είναι ο Ελληνας! Υπάρχει και το ανέκδοτο... Οταν ο Θεός έφτιαξε τον Ελληνα, εκείνος άρχισε να γκρινιάζει και να αμφιβάλλει για όλα τα δημιουργήματα που μέχρι τότε είχε φτιάξει ο Θεός. Για να απαλλαγεί λοιπόν από την γκρίνια του, του έφτιαξε ακόμα έναν Ελληνα, οπότε τρώγονταν μεταξύ τους κι άφησαν το Θεό στην ησυχία του!».

- Πρόσφατα ξεκίνησε η προετοιμασία της Καλαμάτας για να διεκδικήσει την ανάδειξή της σε Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης το 2021. Ποια είναι η άποψή σας;
«Η Καλαμάτα έχει μια πολιτιστική ιστορία κι έχει και σύγχρονη πολιτιστική δημιουργία. Απ’ αυτή την άποψη λοιπόν, γιατί όχι; Ομως είναι μια δύσκολη πορεία μέχρι εκεί και πρέπει να έχει έναν πολύ καλό φάκελο για να πετύχει. Η κατάρτιση λοιπόν του φακέλου δεν είναι εύκολο πράγμα. Το ότι στη Θεσσαλονίκη και στην Πάτρα, που είχαν πάρει τον τίτλο, ακόμα υπάρχουν σκάνδαλα που εκκρεμούν στη Δικαιοσύνη... σ’ αυτό δεν φταίει ο θεσμός, αλλά οι άνθρωποι που τον χειρίστηκαν. Γιατί και οι Ολυμπιακοί Αγώνες έγιναν και ξέρουμε τι άφησαν πίσω τους, χωρίς να σημαίνει ότι φταίει ο θεσμός των Ολυμπιακών Αγώνων. Γενικά, τα πρόσωπα είναι το θέμα - και εκεί πρέπει να υπάρξει προσοχή. Αν δεν υπάρχει τιμιότητα... ας μην κάνουν ούτε το φάκελο της διεκδίκησης».

- Ζείτε στη Σουηδία 40 χρόνια, έχοντας την πολυτέλεια να είστε Ελληνας αλλά να μη μένετε στην Ελλάδα. Πώς βλέπετε εσείς οι εκτός χώρας την Ελλάδα τού σήμερα; Ρωτώ γιατί σε πρόσφατο ταξίδι μου στις Βρυξέλλες, όταν κατάλαβαν ότι είμαστε Ελληνες, μας ζήτησαν να πληρώσουμε το λογαριασμό για τον καφέ μας αμέσως, κοιτάζοντάς μας καχύποπτα...
«Απαράδεκτο, μεγάλη προσβολή! Είναι ό,τι πιο ρατσιστικό έχω ακούσει. Οχι, στη Σουηδία δεν θα συνέβαινε κάτι τέτοιο. Αν γινόταν στη Σουηδία αυτό, θα ήταν πρώτη είδηση στα κανάλια! Ή μάλλον στο δημόσιο κανάλι, γιατί αυτό έχει μεγάλη απήχηση στη Σουηδία».

- Εμείς στην Ελλάδα… δεν έχουμε! Την κλείσανε την ΕΡΤ.
«Το ξέρω κι είναι κάτι που έκανε παγκοσμίως αρνητική εντύπωση - και φυσικά στη Σουηδία ακόμα πιο πολύ, γιατί εκεί έχουμε δημόσια ραδιοτηλεόραση που είναι πρότυπο δημοκρατίας και ελευθερίας του λόγου. Ως δημιουργός και ως άτομο θα σας πω ότι είμαι κάθετα αντίθετος στο κλείσιμο της ΕΡΤ, αλλά ήμουν πάντα υπέρ της αναδιάρθρωσης. Αυτό φυσικά δεν το κάνεις με το κλείσιμο μιας υπηρεσίας, πόσο μάλλον όταν πρόκειται για ένα δημόσιο μέσο επικοινωνίας. Στη θέση του τι στήσανε; Εναν απολύτως ελεγχόμενο κρατικό-κομματικό μηχανισμό. Υπήρχε ανάγκη μιας τίμιας και ανεξάρτητης αναδιάρθρωσης, όπως γίνεται στη Σουηδία, που το δελτίο ειδήσεων και οι εκπομπές είναι πάντοτε αντιπολιτευόμενα στην εκάστοτε κυβέρνηση. Η κυβέρνηση φυσικά δεν επεμβαίνει ποτέ, υπάρχει ανεξάρτητη διακομματική επιτροπή. Τη δημόσια τηλεόραση την πληρώνουμε οι πολίτες μέσω της φορολογίας μας και απαγορεύονται οι διαφημίσεις στη δημόσια τηλεόραση. Στα ιδιωτικά κανάλια επιτρέπονται, αλλά κανείς δεν βλέπει ενημερωτικές εκπομπές και δελτία στα ιδιωτικά κανάλια, μόνο στο δημόσιο που ξέρουν ότι είναι έγκυρο μέσο.
Στη Σουηδία λέγαμε, όταν έκλεισε η ΕΡΤ, ότι είναι αδιανόητο... Αν συνέβαινε κάτι, πώς οι πολίτες θα είχαν αντικειμενική πληροφόρηση σε όλη τη χώρα αλλά και στο εξωτερικό, αφού η ΕΡΤ έφτανε σε όλο τον κόσμο, όπου υπάρχει ελληνισμός; Η είδηση είναι ιερό πράγμα και ως δημοσιογράφος το ξέρετε, ότι υπάρχει μεγάλη ευθύνη για την αντικειμενική μεταφορά της, χωρίς διατρεβλώσεις. Νοικοκύρεμα χρειαζόταν η ΕΡΤ, όχι κλείσιμο. Αυτό που έκαναν είναι έγκλημα».

- Στην Ελλάδα πάντως διαστρεβλώνεται η είδηση.
«Το γνωρίζω δυστυχώς, γι’ αυτό λέω ότι η ΕΡΤ έπρεπε να έχει αναδιαρθρωθεί και όχι να έχει κλείσει. Ποιο ιδιωτικό κανάλι είναι σε θέση να μεταφέρει τα γεγονότα ανεξάρτητα; Στη Σουηδία πρέπει να ξέρετε ότι οι δημοσιογράφοι δεν δέχονται ούτε ένα γεύμα να τους προσφέρει κάποιος πολιτικός ή επιχειρηματίας που έχει συμφέροντα. Εχω έρθει στην Ελλάδα με Σουηδούς δημοσιογράφους για πρεμιέρες ταινιών, για συνεντεύξεις κ.λπ., και ποτέ δεν δέχτηκαν να έρθουν καν στο ίδιο μαγαζί για φαγητό που ήμασταν όλοι. Τους εξηγούσα ότι ακόμα κι αν έρθουν δεν θα τους υποχρεώσει κανείς να μην γράψουν κάτι αρνητικό ή δεν θα τους ζητήσει την εύνοιά τους. Αδύνατον! Ποτέ δεν ήρθαν».

«Η κατάσταση στην Ελλάδα θα αλλάξει»

- Η αίσθηση που έχετε για την πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα;
«Οπως όλα δείχνουν μέχρι στιγμής, η πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα θα αλλάξει. Ο κόσμος πια ταλαιπωρείται πάρα πολύ, αλλά μην ξεχνάτε ότι υπάρχουν πάντα τα συμφέροντα που δεν έχουν να κάνουν μόνο με την Ελλάδα, αλλά με όλη την Ευρώπη. Θεωρώ ότι η Ευρώπη θα παίξει το παιχνίδι της φοβούμενη μη δημιουργηθεί μια άλλη κρίση, αφού με την παραμικρή αφορμή οι τράπεζες και το χρηματιστήριο κάνουν επίσης τα δικά τους παιχνίδια. Ελπίζω όμως να αλλάξει η κατάσταση, αλλά όχι μόνο να αλλάξουν τα πρόσωπα, αλλά τα πράγματα επί της ουσίας.
Για παράδειγμα, στη Σουηδία το 1992 υπήρχε μεγαλύτερη κρίση απ’ αυτή που έχει σήμερα η Ελλάδα. Συσπειρώθηκαν λοιπόν όλοι, επί 100 μέρες δεν υπήρχε αντιπολίτευση και αυτό είχε ως αποτέλεσμα να κάνουν μια οικονομία, την καλύτερη σήμερα στην Ευρώπη. Φυσικά εκείνοι δεν χτύπησαν τους χαμηλά αμειβόμενους, ούτε έδωσαν τα χρήματα στις τράπεζες, αλλά έριξαν χρήματα ώστε να ανοίξουν δουλειές, να έχει ο κόσμος θέσεις να δουλέψει, να μην είναι άνεργος. Σήμερα η Ελλάδα πληρώνει τους τραπεζίτες και αφήνει να λιμοκτονούν οι πολίτες.
Πριν από ένα μήνα έγιναν εκλογές στη Σουηδία και η κυβέρνηση των Σοσιαλδημοκρατών που προέκυψε έχει μόλις το 31% και μαζί με τους Οικολόγους έχουν συνολικά 37%. Βέβαια εκεί το εκλογικό σύστημα είναι απλή αναλογική. Παρά λοιπόν το μικρό ποσοστό, όλοι ξέρουμε ότι τώρα θα συμβούν οι καλύτερες μεταρρυθμίσεις στη χώρα, γιατί η αντιπολίτευση έχει επίσης ένα ισχυρό ποσοστό και συνεχώς θα τους ελέγχει, αλλά και θα κληθεί να συμμετέχει στις αποφάσεις. Στο παρελθόν που οι Σοσιαλδημοκράτες είχαν το 51% πάλι δεν έκαναν ό,τι ήθελαν, αλλά σε συνεργασία με την αντιπολίτευση πορεύτηκαν. Δηλαδή, τα πάντα είναι θέμα συνεργασίας για το κοινό καλό, κάτι που είναι συνείδηση στη Σουηδία, αλλά στην Ελλάδα φοβάμαι ότι δεν θα γίνει ποτέ».

- Αυτή την ώρα που μιλάμε στην Αθήνα και στη Θεσσαλονίκη τα ΜΑΤ ξεσπούν εναντίον φοιτητών και πολιτών. Και είναι κάτι που γίνεται συχνά. Είναι δημοκρατία αυτό;
«Φυσικά και δεν είναι δημοκρατία! Δεν μπορείς να δέρνεις τον κόσμο και τα νιάτα, τους ανθρώπους που είναι στα πανεπιστήμια. Από τα παιδιά των πανεπιστημίων έπεσε η χούντα. Βέβαια, ούτε τα πανεπιστήμια πρέπει να είναι στο χάλι που τα είδα όταν πρόσφατα βρέθηκα στην Αθήνα, κάνοντας μια ταινία για τον καθηγητή Βασίλη Λαμπρινουδάκη. Στη Φιλοσοφική και στη Νομική ντράπηκα για τη βρομιά και την απαξίωση! Τα πανεπιστήμια είναι ιερός χώρος, είναι σαν να μπαίνεις σε εκκλησία, και θεωρώ απαράδεκτο να υπάρχει αυτή η εικόνα».

- Τι άλλο σας ενοχλεί στην Ελλάδα;
«Οτι δεν πειθαρχούν οι Ελληνες στους νόμους. Εχω πει ότι κάθε μέρα πρέπει να προβάλλεται στην τηλεόραση ότι ο Σωκράτης, όταν πήγαν οι μαθητές του να τον φυγαδεύσουν και να γλιτώσει το κώνειο, εκείνος τους είπε ότι οι νόμοι είναι ίδιοι για όλους. Πρέπει λοιπόν πρώτα οι πολιτικοί, οι δημόσιοι άντρες, να είναι πιστοί και να εφαρμόζουν τους νόμους. Στη χώρα όπου ζω εγώ είμαστε όλοι πιστοί στους νόμους, κανείς δεν διανοείται το αντίθετο. Και κάθε φορά που αλλάζει η κυβέρνηση, δεν καταργείται ό,τι έχει κάνει η προηγούμενη. Ούτε τα πρόσωπα αλλάζουν, εκτός από τον πρωθυπουργό φυσικά, τους υπουργούς και τους γενικούς γραμματείς. Ολοι οι άλλοι, στελέχη, υπάλληλοι κ.λπ. παραμένουν στις θέσεις τους και συνεχίζει να λειτουργεί το κράτος προς όφελος του πολίτη, υπάρχει μια συνέχεια. Οχι όπως εδώ που ο καθένας έχει τους δικούς του και τους τοποθετεί ανάλογα με την κομματική τους ταυτότητα. Πρέπει να τιμωρούνται παραδειγματικά πρώτα οι πολιτικοί που δεν τηρούν τους νόμους».

- Τώρα που θα επιστρέψετε στη Σουηδία τι θα πάρετε μαζί σας από την Καλαμάτα;
«Αυτό το υπέροχο φως, τις λιακάδες που έχει Νοέμβριο μήνα... Θα τις χρειαστώ εκεί που θα πάω στο χιονισμένο τοπίο, όπου θα πρέπει να δουλέψω πάνω στην ταινία και στο υλικό των γυρισμάτων που κάναμε, ώστε να ετοιμαστεί η ταινία - η οποία δεν ξέρω ακόμα πόση διάρκεια θα έχει. Το λιγότερο όμως θα είναι μία ώρα».