Διαβάζοντας αυτό το ιλουστρασιόν σκληρόδετο βιβλίο των 206 σελίδων και 23Χ26 εκατοστών, χαϊδεύοντας τις εικόνες του και ξεφυλλίζοντας τις ιστορίες του, κάποιος που δεν γνωρίζει την πόλη θα νιώσει μάλλον μια ακατανίκητη λαχτάρα να την επισκεφτεί. Κάποιος που τη γνωρίζει -όπως η γράφουσα- θα νιώσει πεθυμιά... και μιαν ανάγκη να την ξαναδεί το συντομότερο. Και κάποιος ντόπιος θα αισθανθεί ίσως έκπληξη και περηφάνια, για τις τόσες ομορφιές που κρύβονται μπροστά στα μάτια του. (Ελπίζω βέβαια και ευθύνη, για το αύριο αυτής της προικισμένης αρχόντισσας του Κυπαρισσιακού).

Το παρόν λεύκωμα αποτελεί μια έκδοση του Προγράμματος για την Προστασία και Ανάδειξη της Παλιάς Πόλης Κυπαρισσίας. Αναφέρεται όμως και στην Κάτω Πόλη: την «πόλη στον κάμπο». Κι αγγίζει την Κυπαρισσία απ' όλες τις πλευρές της - απ' το βουνό κι από τη θάλασσα, απ' τα σπουδαία καλντερίμια και τις κρήνες, από τ' αρχοντικά μα και τα λαϊκά της σπίτια, από το Κάστρο και τα δειλινά της, απ' τα χωριά τριγύρω και την εξοχή της, από τα δέντρα, τα λουλούδια και τις γεύσεις της, απ' τη ζωγραφική κι από την ποίηση, από τ' αποτυπώματα των ντόπιων και των ξένων, από το χτες κι από το ολοζώντανό της σήμερα.

Ακούγεται φιλόδοξη μια τέτοια απόπειρα, ακόμα και για μια πόλη σαν την Κυπαρισσία που δεν είναι αχανής. Ομως η συγγραφέας του βιβλίου -η οποία ξεκαθαρίζει αμέσως ότι... δεν είναι συγγραφέας- τα καταφέρνει εξαιρετικά καλά. Προφανώς επειδή τα περί μέτρου και κάλλους κριτήριά της είναι πολύ ακονισμένα από το χρόνο και την εμπειρία. 

Η Τζίμα Ιμιρζιάδη συνέλεγε το υλικό αυτό, μαζί με τον σύζυγό της Νίκο, επί δεκαετίες. Ετσι το λεύκωμά της, εκτός από κατάθεση ψυχής όπως το ονομάζει η ίδια, είναι μια προσεκτική όσο και τρυφερή ματιά πάνω στην παλιά αλλά και τη σύγχρονη ζωή της Κυπαρισσίας: μιας πόλης η οποία χρειάζεται τη φροντίδα όλο και περισσότερων ανθρώπων με το μεράκι, την αισθητική ή και τις γνώσεις του ζεύγους Ιμιρζιάδη, ώστε ν' ανθίσει στα επόμενα χρόνια όπως -και όσο- της αξίζει.

Με αφορμή την έκδοση του βιβλίου, μιλήσαμε με την κ. Ιμιρζιάδη για ορισμένα πολύ σημαντικά θέματα της Κυπαρισσίας και της ευρύτερης περιοχής: για τις χαμένες ευκαιρίες αλλά και για τις μελλοντικές προοπτικές, για τα προβλήματα που απαιτούν άμεση επίλυση, για την «άνοιξη» της Παλιάς Πόλης... καθώς και για τα όνειρα, που με αγάπη και φροντίδα απ' τους κατοίκους μπορούν να γίνουν καθημερινότητα.

- Είστε ένας κοσμογυρισμένος άνθρωπος. Οταν κοιτάζετε την Κυπαρισσία υπ' αυτό το πρίσμα, το «ποτήρι» της σας φαίνεται μισογεμάτο ή μισοάδειο; Εστιάζετε κυρίως ατα θετικά της... ή στα αρνητικά που θα μπορούσαν εύκολα ν' αλλάξουν πρόσημο - και ποια είναι αυτά;

 «Κατ' αρχήν θέλω να ξεχωρίσω την Παλιά Πόλη από την Κάτω (νέα) Πόλη, ως προς την ερώτησή σας τουλάχιστον. 

Βλέπω το ποτήρι της Παλιάς Πόλης μισογεμάτο, δηλαδή αισιόδοξα, με την έννοια ότι για την Παλιά Πόλη έχει διατυπωθεί ένα όραμα από εμάς, το Πρόγραμμα για την Προστασία και Ανάδειξη της Παλιάς Πόλης της Κυπαρισσίας, βάσει του οποίου σχεδιάζουμε και υλοποιούμε τις δράσεις μας πολλά χρόνια. Η "άνοιξη" την οποία ζει εδώ και 2- 3 χρόνια η Παλιά Πόλη, δηλαδή η αναγνωρισιμότητα, η επισκεψιμότητα και η ως εκ τούτων επιχειρηματικότητα που παρατηρείται εκεί, είναι αποτέλεσμα αυτών των εξωστρεφών δράσεων - και κυρίως της  στοχευμένης επικοινωνίας που υλοποιούμε γι' αυτές. Πρέπει εδώ να πω ότι αν και η Πολιτεία είχε διατυπώσει ένα ανάλογο με το δικό μας όραμα και είχε υλοποιήσει έργα υποδομής στην Παλιά Πόλη, το ποτήρι της θα μπορούσε και να ξεχειλίσει... 

Στην Κάτω Πόλη, δυστυχώς, το ποτήρι είναι τελείως άδειο. Το λιμάνι, η εγκατάλειψη της παραλιακής ζώνης, η κακή κατάσταση των δρόμων, οι κτηριακές αυθαιρεσίες (οι λαμαρίνες, τα υπαίθρια γκαράζ των σπιτιών, η κακή αισθητική κ.λπ.), το κυκλοφοριακό και η έλλειψη μονοδρομήσεων, η κακή κατάσταση της ίδιας της αγοράς, επιβεβαιώνουν αυτή την κατάσταση. Πώς θα μπορούσε αυτό το αρνητικό πρόσημο να γίνει θετικό... είναι μια μεγάλη ιστορία και θα χρειαζόταν η γνώμη ειδικών για αυτό. Στο βιβλίο μου προσπάθησα να δείξω μερικές καλές στιγμές της Κάτω Πόλης, που οφείλονται καθαρά στην ιδιωτική πρωτοβουλία και είναι δείγμα για το τι θα μπορούσε να γίνει. Γιατί πιστεύω ότι η Κάτω Πόλη έχει όλα τα στοιχεία  για να αλλάξει, να βελτιωθεί και να γίνει ελκυστική».

- Ποιες ευκαιρίες έχουν ίσως χαθεί μέχρι στιγμής για την ευρύτερη περιοχή της Κυπαρισσίας, και ποιες δεν πρέπει επ' ουδενί να χαθούν στο εξής;

 «Το λιμάνι και η σχεδιαζόμενη αξιοποίησή του, που χάθηκαν λόγω του γνωστού δυστυχήματος συμπαρασύροντας και τη γύρω του περιοχή,  είναι η πιο πρόσφατη απώλεια. Η υπογειοποίηση των καλωδίων της ΔΕΗ στην Παλιά Πόλη είναι μια άλλη χαμένη ευκαιρία που θα προσέφερε πολλά στην ανάδειξη της Παλιάς Πόλης. Η αδόμητη περιοχή στην ακρογιαλιά με βάση το νέο σχέδιο πόλης είναι πλέον οικοδομήσιμη, και στερεί μια μοναδικότητα που υπήρχε. Χάθηκαν κονδύλια από τα περασμένα χρηματοδοτικά προγράμματα για πολλά έργα, που κατά τη γνώμη μου θα μπορούσαν να είχαν πραγματοποιηθεί. Το ΣΕΣ, το νέο ΕΣΠΑ, όταν ανοίξει, είναι η ευκαιρία που δεν πρέπει να χαθεί - και είναι και η τελευταία μας! Αυτό όμως προϋποθέτει πλάνο, σχέδια και μελέτες που πρέπει να ιεραρχηθούν, να υλοποιηθούν και να υποβληθούν από τον δήμο μας».

- Υπάρχει ένα κεφάλαιο στο βιβλίο σας που μοιάζει ίσως δευτερεύον, αλλά το θεωρώ κομβικό: οι προτάσεις της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας για σχέδια νέων σπιτιών στην Παλιά Πόλη. Δεν θα έπρεπε αυτή η πολιτική να αυστηροποιηθεί και να επεκταθεί και στην καινούργια, την Κάτω Πόλη - όπως σε πάμπολλα ακόμη μέρη της Ελλάδας;

 «Το ότι επέλεξα αυτήν την ενότητα για το βιβλίο μου σημαίνει ότι και για μας δεν είναι δευτερεύον, είναι πολύ σημαντικό: τόσο γιατί η πόλη το χρειάζεται όσο και γιατί δίνει έτοιμες λύσεις με κοινό πρότυπο, αλλά και γιατί δείχνει ότι η Αρχαιολογική Υπηρεσία έχει σχέδιο κι ασχολείται με την Κυπαρισσία και την Παλιά Πόλη - η οποία είναι κηρυγμένη από το υπουργείο Πολιτισμού διατηρητέος οικισμός. Είπα στην παρουσίαση του βιβλίου μου ότι αυτό αποτελεί τιμή για μας και διάκριση για την πόλη. Αυτήν την ωραία πρόταση της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας την έχουμε παρουσιάσει μαζί με την Αρχαιολογική Υπηρεσία στους μηχανικούς και τους αρχιτέκτονες της πόλης. Τους δώσαμε και το ανάλογο υλικό, αλλά το σχέδιο δεν προχώρησε ούτε για την Παλιά Πόλη... Είναι γνωστός ο τρόπος που λειτουργούν οι ελεγκτικοί μηχανισμοί στη χώρα μας, η διαρχία που υπάρχει σε πολλούς τομείς: στην περίπτωσή μας, Αρχαιολογία και Πολεοδομία.

Τώρα, για το αν αυτό το όραμα θα μπορούσε να επεκταθεί και στην Κάτω Πόλη, θα σας απαντήσω ότι θα έπρεπε να γίνουν πολλά πράγματα πρώτα και μετά αυτό».

- Τι ελπίζετε να συνεισφέρει το λεύκωμά σας στο μέλλον της Κυπαρισσίας όπως το ονειρεύεστε; (Αλήθεια, πώς ακριβώς ονειρεύεστε το αύριο της πόλης σας;).

 «Ο Νίκος Ιμιρζιάδης στις 12 Αυγούστου στην Κυπαρισσία, στο τέλος της παρουσίασης του βιβλίου, είπε ότι δεν θέλουμε να ταξιδέψει το βιβλίο μας στον κόσμο, αλλά το βιβλίο να ταξιδέψει την Κυπαρισσία στον κόσμο. Ελπίζω επίσης να προσφέρει στους νέους σήμερα -και στους ανθρώπους των επόμενων δεκαετιών- όλες αυτές τις πληροφορίες, την αύρα και την ατμόσφαιρα που προσπάθησα να αποτυπώσω στο βιβλίο με αγάπη για την πόλη μου.

Ονειρεύομαι μια μικρή, κομψή και αναπτυσσόμενη πόλη, που θα  επιλέγεται από τους Ελληνες και ξένους επισκέπτες της όχι μόνο για την ιστορία της, την Παλιά Πόλη και τη φύση γύρω της, αλλά και για την ίδια την Κάτω Πόλη η οποία θα μπορεί να προσφέρει καλά οργανωμένη αγορά, ωραία και κομψά στέκια, ιδιαίτερη γαστρονομία, τοπικά προϊόντα κ.λπ. Η ανάπτυξη και ο καλλωπισμός της πόλης πρέπει να γίνει όραμα και στόχος και βούληση των κατοίκων· γιατί χωρίς αυτά οποιαδήποτε προσπάθεια δεν μπορεί να φέρει αποτελέσματα. Η αφιέρωση στην πρώτη σελίδα λέει: "Στους Κυπαρίσσιους για να την αγαπήσουν περισσότερο". Αυτό δεν θα 'ταν αρκετό;».

- Τι δράσεις επεξεργάζεται αυτόν τον καιρό το Πρόγραμμα για την Προστασία και Ανάδειξη της Παλιάς Πόλης Κυπαρισσίας;

 «Η προώθηση και η τοποθέτηση του βιβλίου σε πολλά σημεία πώλησης, οι δωρεές σε βιβλιοθήκες και ιδρύματα, η προβολή του και ως εκ τούτου η προβολή της Κυπαρισσίας, μονοπωλούν τον ελεύθερο χρόνο μας αυτό το διάστημα και για αρκετό χρόνο ακόμα. Εχουμε ήδη τοποθετήσει το βιβλίο στην Κυπαρισσία, στην Καλαμάτα και στην Αθήνα, σε διάφορα σημεία, και υπάρχει πολύς δρόμος ακόμα. Σχεδιάζουμε επίσης μια παρουσίαση στην Αθήνα, Νοέμβριο με Δεκέμβριο, καθώς και την προώθησή του στο εξωτερικό - που ήταν στόχος μας από την αρχή.  Οσοι αναγνώστες θέλουν να μάθουν πού θα προμηθευτούν το βιβλίο, μπορούν να βρουν τα μέχρι τώρα σημεία πώλησης στο www.kyparissiaoldtown.gr.

Το βασικό σχέδιο που επεξεργαζόμαστε εστιάζεται πλέον σε έργα υποδομής για την Παλιά Πόλη. Η Παλιά Πόλη έχει μπει σε ένα δρόμο ανάπτυξης και δεν θα γυρίσει πίσω· αρκεί να παραμείνει ήπια και με κάποιο τρόπο ελεγχόμενη. Ετσι, νομίζουμε είναι καιρός να επιστρέψουμε από εκεί που αρχίσαμε πριν από πολλά χρόνια, δηλαδή στα έργα υποδομής: καλντερίμια, βρύσες, διαδρομές... Θα κρατήσουμε βέβαια τη διοργάνωση του Παζαριού με τις Αντίκες, που φέρνει πολλούς επισκέπτες στην Παλιά Πόλη και είναι η ναυαρχίδα της επικοινωνίας μας».

Κείμενα-επιμέλεια: Τζίμα Ιμιρζιάδη

Μετάφραση στα Αγγλικά: Μαρία Ψαρράκη

Επιμέλεια αγγλικών κειμένων: Helen Gilmore

Σχέδια-σκίτσα: Ελένη Τζιώρτζη

Φωτογραφίες: Νίκος Ιμιρζιάδης, 

Μυρτώ Ιμιρζιάδη, Τζίμα Ιμιρζιάδη

Επεξεργασία φωτογραφιών: Χρήστος Ζουλιάτης

Καλλιτεχνική επιμέλεια: Garamond Design 

Η ΔΟΜΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ

Μετά τον σύντομο πρόλογό της, όπου η Τζίμα Ιμιρζιάδη περιγράφει απ' τη δική της σκοπιά ετούτο το πόνημα, ακολουθούν οι εξής ενότητες: 

Η γεωγραφική θέση (σ. 17). Η ιστορία (σ. 22). Το Κάστρο και η θέα (σ. 35). Οι περιηγητές, οι επισκέπτες διαμέσου των αιώνων (σ. 45). 

Εδώ οι πρώτες μαγευτικές εικόνες της Κυπαρισσίας και του γύρω περιβάλλοντος, τα στιγμιότυπα της αγροτικής ζωής, τα απομεινάρια των χαμάμ και των βενετσιάνικων αγωγών, οι παμπάλαιοι χάρτες, οι αφηγήσεις, οι εντυπωσιακές φωτογραφίες του Κόλπου, αρχίζουν να μας συναρπάζουν. Ανακαλύπτουμε ακόμη, μεταξύ άλλων, ότι μέχρι κι ο Ιούλιος Βερν είχε επαινέσει αυτή την πόλη που «από τη θάλασσα παρουσίαζε ένα θαυμάσιο πανόραμα μιας από τις πιο γραφικές ακτές της Πελοποννήσου».

Μπαίνουμε έπειτα στις ενότητες: Ανακαλύπτοντας την Παλιά Πόλη (σ. 52), Προτάσεις της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας για νέα σπίτια στην Παλιά Πόλη (σ. 76), Τα καλντερίμια - έργα τέχνης (σ. 79), Οι κρήνες - οι βρύσες (σ. 89), Τα παλιά αρχοντικά και λαϊκά σπίτια (σ. 95). 

Οι υπέροχες φωτογραφίες -πολλές εκ των οποίων ασπρόμαυρες, 40 ετών- αποκαλύπτουν καταρχάς γνωστές και άγνωστες γωνιές της Ανω Πόλης της Κυπαρισσίας, όπως υπήρξαν και όπως σώζονται στις μέρες μας. Κυρίως όμως καλούν σε εγρήγορση, για διάσωση και ανάδειξη ολόκληρου του σπουδαίου αυτού μνημείου που λέγεται Παλιά Πόλη.

Στην ακόλουθη ενότητα Πνευματική Κυπαρισσία (σ. 108) περιγράφονται με χρήσιμες σημειώσεις αλλά και χαρακτηριστικές εικόνες η τοπική κουλτούρα και η καλλιτεχνική παραγωγή, από την αρχαιότητα ως σήμερα, σε όλα τα πεδία. Από τον Αμβρόσιο Φραντζή ως τον Φώτη Κόντογλου, και αργότερα στον ποιητή Μιχάλη Κατσαρό και τη σύζυγό του ζωγράφο Κούλα Μαραγκοπούλου, η Κυπαρισσία τιμήθηκε απ' τα πολλά προικισμένα παιδιά της - ενώ αποτέλεσε έμπνευση και για πολλούς ακόμη πνευματικούς ανθρώπους που την ερωτεύτηκαν.

Οι γιορτές - τα πανηγύρια (σ. 122) στη συνέχεια απαριθμούν τις σύγχρονες διοργανώσεις της πόλης: θρησκευτικές, αλλά και εμπορικές όπως το διάσημο Παζάρι Αντικών στην Ανω Πόλη, με έντονο πάντα το στοιχείο της γραφικότητας. 

Αμέσως μετά Το ηλιοβασίλεμα (σ. 129) διεκδικεί -και όχι άδικα- μια δική του ολόκληρη ενότητα με ειδυλλιακές φωτογραφίες. 

Και έτσι όπως ο ήλιος βουτάει μέσα στη θάλασσα, κατηφορίζουμε κι εμείς να συναντήσουμε την Πόλη στον Κάμπο, την Κάτω Πόλη (σ. 133), όπου στεκόμαστε για λίγο και στο διαχρονικό Ευ ζην στην Κυπαρισσία (σ. 143). Μαθαίνουμε λοιπόν ότι στη δεκαετία του 1930 η πόλη άκμαζε και διέθετε 2-3 καφέ σαντάν, με Ιταλίδες και Γερμανίδες τραγουδίστριες. Ακόμη, ρίχνουμε κλεφτές ματιές και στα σημερινά μπαράκια, ταβερνάκια και καφέ της Παλιάς Πόλης, που μας προσκαλούν στη σύγχρονη «καλή ζωή».

Η αναγνωστική αυτή εμπειρία μας στην Κυπαρισσία ολοκληρώνεται με νοστιμιές, με μυρωδιές και χρώματα, με βόλτες, με αγορές και με βουτιές: Η φύση - τα αγριολούλουδα - η βλάστηση (σ. 149), Οι γεύσεις (σ. 159) και Οι συνταγές (σ. 164), Οι καλλιέργειες (σ. 169), Η αγορά - πώς να γεμίσετε το καλάθι σας (σ. 176), Οι θαλασσινές βουτιές - οι παραλίες (σ. 181), Οι βόλτες στις εξοχές (186), δεν αφήνουν καμιά απορία στον τυχερό αναγνώστη για τις μοναδικές στιγμές που μπορεί να του προσφέρει αυτός ο φιλόξενος τόπος, ο οποίος αγναντεύει το Ιόνιο πέλαγος. 

Οι καρποί της εύφορης γης που ανασταίνονται απ' τον ήλιο και τις θαλασσινές αύρες, οι τοπικές σπεσιαλιτέ, τα γύρω παραδοσιακά χωριά, οι ενδιαφέρουσες ακτές που έλκουν και τις θαλάσσιες χελώνες καρέτα-καρέτα... διηγούνται μέσα απ' το ανά χείρας βιβλίο μια εύθραυστη ομορφιά, που πρέπει καταρχάς να την ανακαλύψουμε, έπειτα να την προστατέψουμε - και οπωσδήποτε να τη μοιραστούμε με τον κόσμο. 

Αυτόν το στόχο επιχειρεί να υπηρετήσει άλλωστε το ωραίο δίγλωσσο λεύκωμα της Τζίμας Ιμιρζιάδη, που αποτελεί ένα δώρο-κόσμημα για τις βιβλιοθήκες όπου Γης.