Ηταν ξεχωριστή για μένα τιμή η εκδήλωση που έγινε τη Δευτέρα 6 Μαρτίου στην αίθουσα εκδηλώσεων της εφημερίδας “Ελευθερία”, με πρωτοβουλία του Σωτήρη Θεοδωρόπουλου, υπό την αιγίδα του βιβλιοπωλείου “Βιβλιόπολις”. Συντονιστής και βασικός ομιλητής ήταν ο έγκριτος δικηγόρος της Καλαμάτας Δημήτρης Καούνης.
Αφορμή για την εκδήλωση είναι η πρόσφατη κυκλοφορία δύο βιβλίων μου από τις Εκδόσεις Ι. Σιδέρης. Το πρώτο έχει τίτλο «Οράματα και χίμαιρες - Διαδρομές ενός διπλωμάτη» με πρόλογο του διακεκριμένου συνταγματολόγου καθηγητού Νίκου Αλιβιζάτου. Πριν λίγους μήνες, με πρόλογο του γνωστού δημοσιογράφου Μιχάλη Ιγνατίου, κυκλοφόρησε το δοκίμιό μου με τίτλο «Στον αστερισμό του Προέδρου Ντόναλντ Τραμπ - η νέα Τουρκία και εμείς».
Δυστυχώς, οι προβλέψεις επιβεβαιώνονται από τα γεγονότα και τις διαδοχικές κρίσεις στις σχέσεις μας με τη γειτονική Τουρκία.
Θεώρησα σκόπιμο και χρήσιμο να καταγράψω με τη μορφή ενός άρθρου επιλεγμένα αυτούσια αποσπάσματα του πρόσφατου δοκιμίου. Οχι διότι δικαιώθηκαν οι εκτιμήσεις. Αλλά για να δείξω ότι ακόμη και με τον κοινό νου, χωρίς δηλαδή πρόσβαση σε απόρρητες πληροφορίες και εκτιμήσεις, οι εξελίξεις και οι τουρκικές ενέργειες στο Αιγαίο και αλλού μπορούν να διαβασθούν. Προφανώς δε και να προληφθούν. Δυστυχώς, το βασικό μήνυμα του δοκιμίου έχει σαν κύριο αποδέκτη το πολιτικό μας σύστημα. Εις μάτην όμως. Δυστυχώς, για μια ακόμη φορά, δεν δείχνει έτοιμο και ώριμο να συνεννοηθεί. Αυτό άλλωστε ήταν και το κύριο συμπέρασμα των τοποθετήσεών μου κατά τη μακρά συζήτηση που έγινε στην Καλαμάτα. Ιδού λοιπόν τα αποσπάσματα που επέλεξα σήμερα από το δοκίμιο:
1. Η μόνη ασφαλής πρόβλεψη σήμερα είναι ακριβώς η αδυναμία εκτίμησης του σημείου μέχρι το οποίο θα ήταν διατεθειμένος και πρόθυμος να προχωρήσει ο Πρόεδρος της Τουρκίας και η μεγάλη ομάδα των παραδοσιακών πολιτικών του συνοδοιπόρων και των νέων ευκαιριακών του συμμάχων στην κλιμάκωση των ενεργειών στο Αιγαίο. Πιθανώς και αλλού, προκειμένου να ενισχύσει την αποδοχή του στο εσωτερικό της χώρας του. Εκτίμησή μας είναι ότι οι σημερινές και αυριανές εξελίξεις στο συριακό μέτωπο θα επηρεάσουν την επιτάχυνση ή επιβράδυνση της περαιτέρω κλιμάκωσης των στρατιωτικών ενεργειών της Αγκυρας στο Αιγαίο.
2. Το ερώτημα που τίθεται είναι το ακόλουθο: Αν δεν έγινε μέχρι σήμερα «θερμό επεισόδιο», πού οφείλεται αυτό; Στην «προσοχή» που επιδεικνύει η Αγκυρα ή μήπως στη δική μας φροντίδα και τακτική; Οι όροι που χρησιμοποιούμε είναι κατ’ ανάγκην προσεκτικοί. Τα όσα διαδραματίζονται τον τελευταίο καιρό στα Ιμια και αλλού στο Αιγαίο, πρέπει επίσης να προστεθούν τόσο στον επαναπροσδιορισμό όσο και στην οριοθέτηση της απειλής. Επίσημες αποκαλύψεις στην Τουρκία επιβεβαίωναν ότι η επίδειξη στρατιωτικής ισχύος στο Αιγαίο, αλλά όχι μόνο, με στόχο την πρόκληση επεισοδίου και κρίσης, υπήρχε ήδη και με μεθοδικότητα προετοιμαζόταν στην Τουρκία. Βλέπουμε ότι παρά τον εντελώς διαφορετικό χαρακτήρα των διακηρυγμένων αρχών του σημερινού πολιτικού συστήματος, η ηγεσία της νέας Τουρκίας μετέρχεται των ίδιων ακριβώς μέσων. Μεθοδεύει την πρόκληση εμπλοκής, επεισοδίου ή έστω ατυχήματος στο Αιγαίο.
3. Ο κύκλος της ιστορίας στον οποίο βρισκόμαστε, επιβάλλει να συνειδητοποιήσουμε ότι κανείς, τουλάχιστον στο βαθμό που εμείς ελπίζουμε, δεν θα προστρέξει αυτόματα εις βοήθεια. Η παρατήρηση αυτή δεν αφορά μόνο στην Ελλάδα. Aφορά όμως κυρίως στην Ελλάδα. Οι συμμαχίες και οι εταιρικές σχέσεις πάσης φύσεως και μορφής (Ευρωπαϊκή Ενωση και ΝΑΤΟ) είναι καλές, αναγκαίες και απαραίτητες. Εχουν όμως επικουρικό και μόνο χαρακτήρα σε περίπτωση στρατιωτικής απειλής που προέρχεται μάλιστα από κράτος-μέλος του ΝΑΤΟ.
4. Η πρότασή μου για τη θέση μας έναντι των ΗΠΑ σε συνδυασμό με τις ναυτικές διευκολύνσεις στη Σούδα: Αν η σύμμαχος στο ΝΑΤΟ Τουρκία φερθεί παράλογα και έναντι της γειτονικής της και συμμάχου χώρας (στρατιωτική επιχείρηση), η Ελλάδα θα είναι εκτός των άλλων αναγκασμένη για λόγους εθνικής ασφάλειας να προβεί στην άμεση αναστολή του συνόλου των λειτουργιών των διευκολύνσεων (βάσεων και αδειών και εγκρίσεων πάσης μορφής και κατηγορίας) που παρέχει βάσει συμφωνιών, για όσο διάστημα απαιτηθεί.
5. 41 χρόνια αργότερα είναι απολύτως επίκαιρο το μήνυμα του Κωνσταντίνου Καραμανλή προς τον Χένρι Κίσιντζερ, στις 14 Αυγούστου 1976, δηλαδή κατά τη διάρκεια της ενώπιον του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών εξέτασης της προσφυγής της Ελλάδος, που έχει ως εξής: «Θα ήταν χρήσιμο να γνωρίζη η αμερικανική κυβέρνησις ότι στην προσπάθειά της να μην δυσαρεστήση την Τουρκία γίνεται, αθέλητα ίσως, άδικη για την Ελλάδα. Και θα ήτο επίσης χρήσιμον να γνωρίζη ότι αν με την ευκαιρίαν αυτή δεν χαλιναγωγηθή η σύρραξις μεταξύ των δυο χωρών, και αν αποφευχθή σήμερα, αργά ή γρήγορα θα γίνη».
6. Σήμερα στην Ευρωπαϊκή Ενωση, με την εξαίρεση ίσως της Ελλάδος και της Κυπριακής Δημοκρατίας για δικούς τους λόγους, ουδείς συμφωνεί ή αποδέχεται ότι η σημερινή Τουρκία του Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έχει κοινά σημεία με την άλλη Τουρκία, που οι κύριοι Ερντογάν, Γκιουλ και Νταβούτογλου έπεισαν ότι είχε θέση στην Ευρώπη. Επιπλέον, αν λάβουμε υπόψη τη μετωπική πολιτική και ιδεολογική σύγκρουση μεταξύ της ηγεσίας και του πολιτικού συστήματος της Τουρκίας και τους πρωτοφανείς χαρακτηρισμούς που εκτοξεύθηκαν τον τελευταίο καιρό από την Αγκυρα εναντίον ηγετών και χωρών κρατών-μελών του ΝΑΤΟ και της Ευρωπαϊκής Ενωσης, πρέπει να αντιληφθούμε ότι: η πολιτική της Ελλάδος που χαράχθηκε έναντι της Τουρκίας από το 1998 και μετά, χρήζει αναθεώρησης και αλλαγής.
7. Η ψυχολογία της απόγνωσης είναι αυτή που μας οδηγεί στη μετάθεση και επίρριψη των ευθυνών για τα δικά μας δεινά στον άλλο ή στους άλλους, ξεχνώντας και παραβλέποντας τις δικές μας ευθύνες. Εκτιμώ ότι συχνά δεν έχουμε καν συναίσθηση για τον τρόπο που εμείς συμπεριφερόμαστε μεταξύ μας, μέσα και έξω από τη Βουλή. Αυτοαπαξίωση και αυτοταπείνωση. Εν συνεχεία, δίνουμε το δικαίωμα στους άλλους, όταν μονίμως ζητούμε την επιδιαιτησία τους. Το πολιτικό μας σύστημα δεν δείχνει σημεία ωρίμανσης και ανάληψης της ευθύνης. Οχι σχετικά με το παρελθόν. Κυρίως δεν υπάρχει η αίσθηση της σημασίας συνεργασίας για το παρόν και το μέλλον.
8. Υπάρχει πολιτική ετοιμότητα; Οι πολιτικοί μας ταγοί εξακολουθούν να θεωρούν ο ένας μετά τον άλλο εαυτούς δικαιωμένους από τις εξελίξεις… Ταυτόχρονα, όμως, εξακολουθεί να κυριαρχεί η αντιπαράθεση ως προς το ποιος έχει τη μεγαλύτερη ευθύνη για τη σημερινή τραγική κατάσταση και τα αδιέξοδα στα οποία έχει περιέλθει η χώρα. Απουσιάζει, δυστυχώς, η απολύτως αναγκαία για την αντιμετώπιση συνθηκών κρίσης πολιτική συνεννόηση και κοινωνική συνοχή. Κυρίως, όμως, η αντιστοιχία πολιτικής αποφασιστικότητας, σωφροσύνης και αυτοπεποίθησης με την στρατιωτική ισχύ. Με άλλα λόγια, ο στρατιωτικός βραχίονας πρέπει να αντανακλά και να αντικατοπτρίζει την ύπαρξη ισχυρής πολιτικής βούλησης. Ορθότερα, η πολιτική βούληση πρέπει να προϋπάρχει. Να είναι δεδομένη.
9. Στην Ελλάδα των περιορισμένων λόγω της διεθνούς επιτήρησης και του οικονομικού ελέγχου δυνατοτήτων, συνειδητά -έτσι έχω καταλήξει να πιστεύω μη δικαιούμενος να αμφισβητήσω τις νοητικές ικανότητες των πολιτικών μας ταγών- αφήνουμε έξω έναν καθοριστικό συντελεστή δύναμης, μια καταλυτική παράμετρο εθνικής ισχύος, την πολιτική συνεννόηση και συναίνεση. Πιστεύω στη σημασία των πολιτικών αρχηγών ως προτύπων σε μια κοινωνία που τόσο τα αναζητεί και έχει ανάγκη.
10. Εδώ και αρκετά χρόνια υποστηρίζω τη σύσταση Εθνικού Συμβουλίου Ασφαλείας. Σημασία δεν έχει το όνομα. Σημασία δεν έχει αν πρόκειται για νέο θεσμό ή αν θα οδηγήσει σε νομοθετικό εκσυγχρονισμό του ΚΥΣΕΑ, της Επιτροπής διαχείρισης κρίσεων και του, ξεπερασμένου από τις προκλήσεις και ανάγκες, Εθνικού Συμβουλίου Εξωτερικής Πολιτικής. Αυτό που πρέπει και μπορεί να γίνει είναι επιτέλους να μιλάμε και εμείς για «πρόληψη, σχεδιασμό, ανάλυση και εφαρμογή πολιτικής» αντί, όπως συνηθίζουμε, για «διαχείριση κρίσεων και προβλημάτων» ευθύς μόλις προκύψουν ή τα ανακαλύψουμε.
