Αποφάσισα να αναστείλω προσωρινώς την οικειοθελή απουσία μου από την πνευματική ζωή της πόλης και να καταθέσω λίγες σκέψεις αναφορικά με το βιβλίο «Πέτρος Σωκρ. Κόκκαλης» (1896-1962) του καθηγητή του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου Θανάση Χρήστου, για δύο κυρίως λόγους.
Ο πρώτος λόγος συνδέεται με τον συγγραφέα του βιβλίου. Ο εκλεκτός πανεπιστημιακός δάσκαλος Θανάσης Χρήστου με τιμά με την προσωπική του φιλία και είχε την ευγενική καλοσύνη να μου προσφέρει το πόνημά του. Μετά την ανάγνωση του βιβλίου του ζήτησα ορισμένες διευκρινίσεις και σχολίασα ελεύθερα και καλόπιστα μαζί του ορισμένα κεφάλαια του βιβλίου, που αφορούν την επιστημονική και πολιτική παρουσία του αείμνηστου Πέτρου Κόκκαλη στην Ελλάδα και το εξωτερικό.
Ο δεύτερος λόγος, περισσότερο συναισθηματικός, αφορά στην επαγγελματική σχέση του ιατρού Πέτρου Κόκκαλη με το ζεύγος του Παναγή και της Λίνας Τσαλδάρη και την παράλληλη πορεία του Πέτρου Κόκκαλη με τον αείμνηστο πατέρα μου κατά την διάρκεια της κατοχικής περιόδου. Ο Πέτρος Κόκκαλης την περίοδο 1928-1935, ως υφηγητής της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, υπήρξε ο προσωπικός ιατρός του μετέπειτα πρωθυπουργού της Ελλάδος Παναγή Τσαλδάρη και παρακολουθούσε στενά την εύθραυστη υγεία της συζύγου του Λίνας Λάμπρου. Το όνομα "Παναγής" το οποίο φέρω υπερηφάνως οφείλεται στον αείμνηστο ηγέτη του "Λαϊκού Κόμματος", με τον οποίο ο μακαριστός πατέρας μου συνδεόταν με στενή πολιτική και προσωπική σχέση.
Η αναφορά μου στο πρόσωπο του Παναγή Τσαλδάρη, στον "βράχο" (όπως ήταν ευρύτερα γνωστός) της ηθικής και της νομιμότητας, αποτελεί τρόπον τινά ένα υπερβατικό "ευχαριστώ" προς την μεγάλη οικογένεια του νονού μου.
Ο Πέτρος Κόκκαλης και ο πατέρας μου, εκτός από τη φιλική σχέση με το ζεύγος Τσαλδάρη, είχαν κοινή περίπου πορεία δράσης στη διάρκεια της ιταλικής κατοχής ως προανέφερα. Χωρίς να γνωρίζει ο ένας τις απόψεις του άλλου και χωρίς να έχουν κάποια πολιτική επαφή, αρνήθηκαν να συνυπογράψουν το Πρωτόκολλο Συνεργασίας με τους κατακτητές. Λίγο αργότερα ο μεν πατέρας μου εντάχθηκε στην Εθνική Αντίσταση στη Μεσσηνία και κατέφυγε κυνηγημένος στο βουνό, ο δε Πέτρος Κόκκαλης εντάχθηκε στη "Σοσιαλιστική Ένωση" του Κωνσταντίνου Τσάτσου και ακολούθως κατέφυγε στη Μέση Ανατολή.
Δεν προτίθεμαι να επαναλάβω όσα το αποκαλούμενο "αηδόνι του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου", ο καθηγητής Θανάσης Χρήστου, αναφέρει στο πόνημα του. Περιληπτικά καταθέτω ότι ο Πέτρος Κόκκαλης μετέβηκε και εγκαταστάθηκε στη Μέση Ανατολή, με τη βοήθεια της μυστικής οργάνωσης "Κόδρος", η οποία βρισκόταν υπό αγγλικό έλεγχο. Εκεί ήρθε σε επαφή με τις αντιστασιακές οργανώσεις και τον Απρίλιο του 1944 επέστρεψε στην Ελλάδα. Στον πρώτο ανασχηματισμό της Πολιτικής Επιτροπής Εθνικής Απελευθέρωσης (ΠΕΕΑ) ανέλαβε τα καθήκοντα του γραμματέα (υπουργού) της Κοινωνικής Πρόνοιας και προσωρινά και της Παιδείας. Καθώς σημειώνει ο Θανάσης Χρήστου: «Ετσι το πέρασμά του από τον αντιβενιζελισμό στο λενινισμό ήταν οριστικό και αμετάκλητο». Στην απελευθερωμένη Αθήνα βίωσε τα Δεκεμβριανά του 1944, και μετά τη Συνθήκη της Βάρκιζας αποφάσισε να ιδιωτεύσει. Ο πανταχού παρών κρατικός μηχανισμός τού έκαμε τον βίο, αβίωτο. Εγκατέλειψε την Ελλάδα και κατέφυγε στο Βελιγράδι και αργότερα στη Ρουμανία για να καταλήξει τελικά στην Ανατολική Γερμανία. Η προσωπικότητά του δεν πέρασε απαρατήρητη. Το 1950 ορίστηκε μέλος του Παγκοσμίου Συμβουλίου Ειρήνης και εργάστηκε δίπλα δίπλα με προσωπικότητες διεθνούς ακτινοβολίας όπως ο Πάμπλο Πικάσο, η Ζιλιέτ Κιουρί, ο Λουί Αραγκόν κ.ά.
Στη δεκαετία του 1950 ο Πέτρος Κόκκαλης διορίστηκε διευθυντής στο Ινστιτούτο Πειραματικής Χειρουργικής του Κυκλοφορικού Συστήματος της Γερμανικής Ακαδημίας Επιστημών και αργότερα καθηγητής στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Χούμπολντ. Το έτος 1958 προσκλήθηκε στο Βερολίνο, και στο Πειραματικό Εργαστήριο, που έφερε το όνομα του Πέτρου Σωκρ. Κόκκαλη, ξεκίνησε τις πρωτοποριακές μεταμοσχεύσεις ζωτικών οργάνων του ανθρωπίνου σώματος (καρδιά – πνεύμονες).
Ο εκλεκτός καθηγητής Θανάσης Χρήστου, με πραγματικό αίσθημα ιστορικής ευθύνης, ανέλαβε να παρακολουθήσει ολόκληρη την περιπετειώδη ζωή του Πέτρου Κόκκαλη και διετύπωσε τις σκέψεις του με επιστημονική ακρίβεια σε μία πολυσέλιδη ολοκληρωμένη μονογραφία που διήρκεσε 16 ολόκληρα χρόνια, μικρό μέρος της οποίας δημοσιεύθηκε στο υπό κρίσιν βιβλίο του.
Καθώς θα διαπιστώσει κάθε καλόπιστος αναγνώστης, ο συγγραφέας υποτάσσει τα συνταρακτικά γεγονότα μιας εξαιρετικά δύσκολης εποχής στο πρόσωπο του Αραχωβίτη ιατρού με υπομονή και επιμονή. Χρησιμοποιεί, με άκρως εντυπωσιακό τρόπο, τον αρχειακό έλεγχο και κινείται μεθοδικά μέσα στα όρια της επιστημονικής ιστορικής συγγραφής, η οποία δεν καλύπτει ευκαιριακές πολιτικές ανάγκες, όπως ενδεχομένως μερικοί υποπτεύονται, αλλά είναι προϊόν πολύχρονης εξαντλητικής ιστορικής έρευνας. Ο ίδιος ο συγγραφέας πιστεύει ότι «αποτελεί κοινό τόπο για τις βιογραφικές αποτυπώσεις η διαπίστωση ότι τη μεθοδολογική στρατηγική της συγγραφής υπαγορεύει σε σημαντικό βαθμό το αντικείμενο της μελέτης».
Η άκρως ενδιαφέρουσα επιστημονική έρευνα του Θανάση Χρήστου για τη ζωή και το έργο του πρωτοπόρου επιστήμονα ολοκληρώνεται με το θάνατο του Πέτρου Σωκρ. Κόκκαλη στις 15 Ιανουαρίου 1962 στο Βερολίνο. Αξίζει να σημειωθεί ότι την άδεια της μεταφοράς του σορού του και της ταφής του στην Ελλάδα έδωσε προσωπικά ο τότε πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Καραμανλής, παλαιός γνώριμος του Πέτρου Κόκκαλη από τα χρόνια του Παναγή Τσαλδάρη και της "Σοσιαλιστικής Διεθνούς" στην οποία συμμετείχαν οι ογκόλιθοι του πνεύματος και της πολιτικής Κ. Τσάτσος, Αγγελος Αγγελόπουλος, Ξενοφών Ζολώτας, Πέτρος Γαρουφαλλιάς, Αλέξανδρος Σβώλος κ.ά.
Το πόνημα του Θανάση Χρήστου, καθώς ο ίδιος επισημαίνει, «αποτελεί τον πρώτο τόμο μιας φιλόδοξης σειράς με τον τίτλο: Επιφανείς Ελληνες Επιστήμονες στο εκκρεμές της Ιστορίας», που εγκαινιάζει το Εργαστήριο Διαχείρισης Πολιτισμικών Αγαθών της Σχολής Ανθρωπιστικών Επιστημών και Πολιτισμικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου στην Καλαμάτα. Του ευχόμεθα να συνεχίσει το εθνωφελές έργο του.
