Σάββατο, 29 Φεβρουαρίου 2020 15:19

«A Farewell to Europe?»: το πραγματικό μήνυμα του Brexit

Γράφτηκε από
«A Farewell to Europe?»: το πραγματικό μήνυμα του Brexit

Του Νικολάου Ε. Θεοδώρου*

Η 1η Φεβρουαρίου του 2020 σηματοδότησε μια θλιβερή στιγμή για την ιστορία της ευρωπαϊκής ενοποίησης, καθώς 47 χρόνια μετά την προσχώρησή του στις ευρωπαϊκές κοινότητες, το Ηνωμένο Βασίλειο αποχώρησε οριστικά από την Ε.Ε. Παρά το γεγονός ότι ο παραδοσιακός ευρωσκεπτικισμός της πλειοψηφίας των Βρετανών είχε οδηγήσει στην αποχή της χώρας τους από σημαντικές πτυχές της ενωσιακής δράσης (Οικονομική και Νομισματική Ενωση, Ζώνη Σένγκεν), η συμμετοχή τους στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα υπήρξε κατά κύριο λόγο επωφελής για την Ευρώπη.

Η πρωτοφανής αυτή εξέλιξη συνιστά, χωρίς αμφιβολία, ένα ηχηρό μήνυμα για την εν γένει πορεία της ενωμένης Ευρώπης. Περισσότερο από κάθε άλλη φορά, ενισχύονται οι φωνές που επιδιώκουν τη σταδιακή αποσύνθεση του ιδιότυπου αυτού θεσμικού μορφώματος, που έφερε για πρώτη φορά ειρήνη και ευημερία  στη σκοτεινή μας ήπειρο για περισσότερα από 70 συναπτά έτη.

Πού βαδίζει όμως τελικά η σύγχρονη Ε.Ε.; Και ποια η θέση της Ελλάδας στη νέα πραγματικότητα;

Η δεκαετία της «Pax Germanica»

Είναι μάλλον κοινή η διαπίστωση ότι η μεγάλη οικονομική κρίση του 2008 υπήρξε η θρυαλλίδα αρνητικών εξελίξεων για την Ευρώπη αλλά και της ανάδειξης της γερμανικής ηγεμονίας εντός της Ε.Ε. Ακολούθησαν η ελληνική κρίση χρέους, η υπαγωγή μας στον αέναο μνημονιακό κύκλο, όπου μας ακολούθησαν αρκετά κράτη της ευρωπαϊκής περιφέρειας (Πορτογαλία, Ιρλανδία, Κύπρος, εμμέσως και η Ισπανία) αλλά και η ραγδαία αύξηση του χάσματος μεταξύ πλουσιότερων και φτωχότερων κρατών-μελών της ΕΕ που απειλεί ευθέως τη συνοχή της Ευρωζώνης.

Με τιμονιέρη το δίδυμο Μέρκελ-Σόιμπλε και «άξιο» συμπαραστάτη το ΔΝΤ, η Ε.Ε. υιοθέτησε μια άκρως τιμωρητική και αντιαναπτυξιακή προσέγγιση προς την Ελλάδα, φτάνοντας στα όρια της αποβολής μας από την Ευρωζώνη τον Ιούλιο του 2015. Ακόμα και αν οι κύριες ευθύνες βαραίνουν τις ελληνικές κυβερνήσεις από το 1981 έως σήμερα, η προσβλητική και ιταμή συμπεριφορά των ενωσιακών θεσμών προς την Ελλάδα ήταν μάλλον η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι για τους περήφανους Βρετανούς, κληρονόμους μιας  πάλαι ποτέ πανίσχυρης αυτοκρατορίας.

Τούτο δε σε συνδυασμό με την αποτυχημένη διαχείριση της προσφυγικής και μεταναστευτικής κρίσης του 2015, της οποίας το μεγαλύτερο  θύμα ήταν και είναι ακόμα η πατρίδα μας και για την οποία επικρίνεται και θα επικρίνεται πάντοτε  η καγκελάριος Μέρκελ, καθώς θεωρείται -όχι άδικα- το σοβαρότερο λάθος της πολυετούς θητείας της.

Για τους Βρετανούς όμως, ήταν πλέον επαρκείς οι αποδείξεις της πλήρους γερμανοποίησης της Ευρώπης, δεδομένης και της παροιμιώδους γαλλικής αφωνίας στα σχετικά ζητήματα. Και αποφάσισαν να ακολουθήσουν ένα μοναχικό και ανεξάρτητο δρόμο. Κανένας δεν επιχείρησε να τους μεταπείσει. Αντιμετωπίστηκαν  μάλλον με ειρωνεία από το κρύο περιβάλλον των Βρυξελλών. Ποιος είναι όμως ο μεγάλος χαμένος;

Η ΕΕ σε κρίσιμο σταυροδρόμι: «αρχή του τέλους» ή «τέλος της (γερμανικής) αρχής;»

Μετά την εκκωφαντική αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου, το ευρωπαϊκό εγχείρημα βρίσκεται ίσως στην κρισιμότερη φάση της ιστορίας του. Είναι προφανές ότι χωρίς τη Βρετανία η Ευρώπη είναι φτωχότερη, οικονομικά, γεωπολιτικά και πολιτιστικά. Ομως, κάθε κρίση είναι ταυτόχρονα και μια ευκαιρία. Για να προσχωρήσει μπροστά η νέα ΕΕ χρειάζεται άμεσα:

- Ολοκλήρωση της Οικονομικής και Νομισματικής Ενωσης: με κοινά επιτόκια δανεισμού για τις χώρες της Ευρωζώνης, αναπτυξιακό προϋπολογισμό με επενδυτικές δράσεις για να επιτευχθεί η σύγκλιση των λιγότερων ανεπτυγμένων με τις πιο αναπτυγμένες χώρες και προσχώρηση όλων των εναπομεινάντων κρατών-μελών στην Ευρωζώνη τα επόμενα χρόνια, όπως έχουν υποχρέωση με βάση τις ευρωπαϊκές συνθήκες.

- Ολοκλήρωση του χώρου Σένγκεν: με άμεση προσχώρηση όλων των κρατών-μελών της ΕΕ στη ζώνη Σένγκεν, κατάργηση των προσωρινών συνοριακών ελέγχων εντός της ζώνης και κοινή μεταναστατευτική πολιτική αυστηρής αιρεσιμότητας για την εισδοχή πολιτών τρίτων χωρών στην Ενωση.

- Κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική άμυνας: το μεγάλο διακύβευμα της επόμενης περιόδου. Χωρίς κοινή και δεσμευτική προσέγγιση στα βασικά διεθνή ζητήματα αλλά και συγκεκριμένες δράσεις εκτός της Ενωσης, θα αποτύχει κάθε προσπάθεια επιβίωσής της. Χρειάζεται επίσης ενισχυμένη συνεργασία στον τομέα της άμυνας με κοινές στρατιωτικές δυνάμεις και επιχειρήσεις ώστε να  προστατεύεται αποτελεσματικά η κυριαρχία των κρατών-μελών από εξωτερικές απειλές, ειδικά στην ανατολική Μεσόγειο. Νέα πνοή πρέπει να υπάρξει και στον τομέα της διεύρυνσης των Δυτικών Βαλκανίων με αυστηρά κριτήρια αλλά και απτές δεσμεύσεις προς τις υποψήφιες χώρες.

Παρά τις αρνητικές εξελίξεις των τελευταίων ετών, η Ευρώπη παραμένει, για τους περισσότερους, το κοινό μας σπίτι. Οπως όμως και σε κάθε σωστή οικογένεια, απαιτείται ισορροπία και ουσιαστική επικοινωνία μεταξύ των μελών της. Μια Ευρώπη πολλαπλών ταχυτήτων και βιοτικών επιπέδων είναι καταδικασμένη να πεθάνει. Χρειάζεται λοιπόν νέος βηματισμός με όραμα, σχέδιο, διαφάνεια και δημοκρατία. Με επιστροφή στις ρίζες μας, δηλαδή το ελληνικό πνεύμα, το ρωμαϊκό δίκαιο και τη χριστιανική κληρονομιά. Με προβάδισμα στη βούληση των πολιτών της Ευρώπης και όχι σε συμφέροντα πίσω από κλειστές πόρτες. Και η Ελλάδα έχει καθήκον και υποχρέωση να πρωταγωνιστήσει σε μια τέτοια Ευρώπη. Αρκεί να πιστέψουμε  στην αξία του πολιτισμού μας  και στη δύναμη του λαού μας. Αυτό είναι και το μήνυμα του «μακρινού» Βρετανού φίλου που μας αποχαιρέτησε με πικρία πριν από λίγες μέρες.

* Ο Νίκος Θεοδώρου είναι Δικηγόρος και Διδάκτωρ Δημοσίου και Ευρωπαϊκού Δικαίου της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ludwig-Maximilians του Μονάχου.

Site: www.ntheodorou.gr


NEWSLETTER