Το βασικό είναι να βγούμε όλοι υγιείς από αυτή την δοκιμασία αλλά είναι πολύ σημαντικό να διατηρήσουμε και την “οικονομική” μας υγεία.
Οι περισσότεροι έχουν σταματήσει τη δουλειά τους, οι περισσότερες επιχειρήσεις δεν λειτουργούν, η αγορά έχει σχεδόν παγώσει, αλλά ταυτόχρονα τα έξοδά μας επίσης έχουν περιοριστεί –αναγκαστικά– στα απολύτως απαραίτητα, πράγμα που σημαίνει ότι τα πράγματα δεν είναι αναγκαστικά τόσο τραγικά όσο φαίνονται αρχικά.
Αυτό που χρειάζεται είναι ψυχραιμία και σχεδιασμός. Ακριβώς όπως και σε κάθε δύσκολη κατάσταση στην ζωή μας.
ΑΝΑΛΥΣΤΕ ΤΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΣΑΣ ΠΡΟ-ΚΑΡΑΝΤΙΝΑΣ
Κάντε μια γρήγορη ανασκόπηση των οικονομικών σας το τελευταίο διάστημα. Ανατρέξτε στους λογαριασμούς σας, στις αποδείξεις σας και στις σημειώσεις σας.
Ο σκοπός είναι ο εξής: Να χωρίσετε τα έξοδα σας σε 2 κατηγορίες: τα απαραίτητα και τα μη απαραίτητα.
Οι κατηγορίες αυτές είναι μάλλον εύκολο να καταλάβουμε τι περιλαμβάνουν.
ΜΗ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΑ: διασκέδαση (καφέδες, βραδινές έξοδοι, ταβέρνες, σινεμά), ταξίδια και γενικότερα μετακινήσεις, συνδρομές σε γυμναστήρια, αγορές σε ρούχα, ηλεκτρονικά, είδη για το σπίτι και γενικότερα ό,τι δεν είναι άμεσα απαραίτητο για την διαβίωσή μας.
Ολα αυτά προφανώς είναι μάλλον απίθανο να τα χρειαστούμε (ή να καταφέρουμε και να τα κάνουμε ακόμα και αν προσπαθήσουμε) αυτή την περίοδο.
ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΑ: αγορές ειδών διατροφής, εκπαίδευση, ενοίκια, λογαριασμοί. Οτιδήποτε δεν μπορούμε να αποφύγουμε ακόμα και αν έχουμε διακόψει τις περισσότερες δραστηριότητες μας.
Αυτή η κατηγοριοποίηση θα βοηθήσει να δούμε τι μπορούμε να εξοικονομήσουμε από τα μη απαραίτητα και πώς να αποταμιεύσουμε για τα απαραίτητα.
ΣΧΕΔΙΑΣΤΕ ΕΝΑΝ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟ
Υπολογίστε τα έξοδα των επόμενων 3 μηνών, αυτά που δεν μπορείτε να αποφύγετε. Στην ουσία, λίγο πολύ, θα είναι αυτά που ορίσατε ως “απαραίτητα” στην προηγούμενη παράγραφο.
Σίγουρα, σε αυτά θα είναι το ενοίκιο σας ή η δόση ενός στεγαστικού, λογαριασμοί ρεύματος, τηλεφώνων κλπ, δίδακτρα, και σίγουρα δαπάνες για τρόφιμα.
Υπολογίστε τα στο μέγιστό τους. Δηλαδή, μην υποθέσετε ότι θα υπάρξουν μειώσεις, υποθέστε ότι θα χρειαστεί να τα πληρώσετε στο σύνολο τους. Αυτό είναι πολύ βασικό γιατί αν έχετε προϋπολογίσει τα έξοδα στο μέγιστο τους, οποιαδήποτε μείωση θα είναι καθαρό “κέρδος”.
Στη συνέχεια υπολογίστε τα έσοδά σας για τους επόμενους 3 μήνες. Σκεφτείτε ότι αν επιστρέψετε στην δουλειά σας σε ένα μήνα από σήμερα ίσως πληρωθείτε μετά από ένα μήνα δουλειάς, οπότε ίσως έχετε ένα κενό 2 μηνών χωρίς έσοδα.
Για τα έσοδά σας σκεφτείτε αντίστροφα από ό,τι σκεφτήκατε για τα έξοδα. Υπολογίστε τα ελάχιστα που μπορεί να πάρετε. Μην υπολογίσετε ακόμα τυχόν έκτακτα έσοδα, όπως βοηθήματα από το κράτος ή επιδόματα.
Η λογική εδώ είναι ότι αν έχετε υπολογίσει τα ελάχιστα ό,τι παραπάνω τύχει να πάρετε θα είναι πάλι καθαρό κέρδος.
Αφού έχετε υπολογίσει τα έξοδα και τα έσοδά σας δείτε αν υπάρχει περίπτωση να είστε ελλειμματικοί, δηλαδή αν θα χρειαστείτε παραπάνω χρήματα από αυτά που θα έχετε.
Αν όχι τότε είναι όλα καλά. Αν ναι, δεν υπάρχει λόγος να αγχώνεστε. Οπως είπαμε: ψυχραιμία και σχεδιασμός.
Σκεφτείτε ότι αυτή την περίοδο επηρεάζονται οι πάντες και ευτυχώς η αλληλεγγύη σε αυτές τις περιπτώσεις επικρατεί. Ισως θα ήταν καλά να μιλήσετε με όποιον πιθανό να δυσκολευτείτε να πληρώσετε, να συνεννοηθείτε και να βάλετε προτεραιότητες.
Το ότι δεν υπάρχει τρόπος να ξοδέψουμε χρήματα σε διασκέδαση και αντίστοιχες δραστηριότητες είναι μια καλή αφορμή να αποταμιεύσουμε αυτά τα ποσά και αν δεν χρειαστεί να τα διοχετεύσουμε σε απαραίτητες δαπάνες, να τα βάλουμε στην άκρη. Ισως άλλωστε τα χρειαστούμε αν αυτή η κατάσταση κρατήσει λίγο παραπάνω.
Από την άλλη, αυτή η περίοδος είναι ιδανική για κάποιες επενδύσεις. Τα χρηματιστήρια πέφτουν που σημαίνει ότι είναι ευκαιρία να κάνουμε προσεκτικές τοποθετήσεις.
ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑ
Οπως και για πολλά άλλα πράγματα, αυτή η “κρίση” είναι μια απίστευτη ευκαιρία να επαναξιολογήσουμε τον οικονομικό μας σχεδιασμό.
Αυτές τις ημέρες είναι εύκολο να ξεκινήσουμε να σημειώνουμε τα έσοδα και τα έξοδά μας, μιας και είναι σίγουρα πολύ λίγα και πιθανότατα έχουμε και περισσότερο χρόνο στην διάθεσή μας. Αν καταφέρουμε να το κάνουμε συνήθεια, μπορεί να μας βοηθήσει πάρα πολύ στο να αντιληφθούμε τις καταναλωτικές μας συνήθειες (και ίσως να αποφύγουμε κάποιες υπερβολές) και ακόμα περισσότερο να σχεδιάσουμε καλύτερα το πώς θα χρηματοδοτήσουμε τα όνειρα μας.
Ενα σημειωματάριο που θα λειτουργεί σαν άτυπο οικογενειακό βιβλίο εσόδων εξόδων ή ένα excel είναι οι πιο απλές λύσεις.
Από εκεί και πέρα υπάρχουν πάρα πολλές εφαρμογές για κινητά τηλέφωνα, που είναι και η πιο βολική λύση, μιας και μπορείς να καταχωρείς άμεσα τα πάντα (ειδικά τα έξοδα που είναι και περισσότερα σε πλήθος).
Οταν λοιπόν όλα αυτά τελειώσουν και επιστρέψουμε στην καθημερινότητά μας πρέπει να προσέξουμε να μην “ξεσπάσουμε” και ξοδέψουμε περισσότερα από αυτά που αντέχουμε.
Υπάρχει ένα φαινόμενο που, αν μπορούσαμε να το μεταφράσουμε από τον αγγλικό όρο (revenge spending), θα το λέγαμε “εκδικητική κατανάλωση”. Στην ουσία περιγράφει την κατάσταση στην οποία κάνουμε υπερβολικά έξοδα σαν αντίδραση σε κάτι που μας καταπίεσε. Αν και ο όρος (και το φαινόμενο) μέχρι τώρα δεν αφορούσε καταστάσεις σαν αυτή που θα ζήσουμε σε λίγες εβδομάδες, παρόλα αυτά φαίνεται ότι περιγράφει ήδη την πραγματικότητα στην Κίνα όπου και η αγορά σιγά σιγά επανέρχεται.
Δεν πρέπει να αφήσουμε την απομόνωσή μας να μας παρασύρει. Αν επιτρέψουμε στον εαυτό μας να καταναλώσει αυθόρμητα, μπορεί πολύ εύκολα να τινάξουμε τον προϋπολογισμό μας στον αέρα. Πρέπει ακόμα και στις στιγμές χαράς, όταν θα επιστρέψουμε στη “φυσιολογική” μας ζωή, να παραμείνουμε ψύχραιμοι.
Σίγουρα θα νιώσουμε την ανάγκη να αγοράσουμε κάτι που είδαμε τις πολλές ώρες που σερφάραμε στο ίντερνετ ή σε μια από τις διαφημίσεις που μας βομβαρδίζουν (όπως είναι λογικό άλλωστε) και στις οποίες είμαστε σαφώς πιο δεκτικοί αυτή την περίοδο.
Σίγουρα θα νιώσουμε την ανάγκη να βγούμε, να διασκεδάσουμε, να κάνουμε δώρα.
Αλλά θα πρέπει να συγκρατηθούμε.
Προφανώς και αυτό δεν σημαίνει ότι δεν θα κάνουμε μικρές υπερβολές αν τα οικονομικά μας, μας το επιτρέπουν. Είναι και αυτό μέσα στο παιχνίδι. Αλλά, όπως και σε ό,τι σχετίζεται με χρήματα, πρέπει να έχουμε μέτρο.
Το καλύτερο που έχουμε να κάνουμε είναι να συνεχίσουμε τις καταναλωτικές μας συνήθειες εκεί που τις αφήσαμε. Να επανέλθουμε στην καθημερινότητά μας ομαλά ακόμα και σε αυτό. Να μην εκτονώσουμε τη συσσωρευμένη ενέργειά μας μόνο στην κατανάλωση, αλλά κυρίως στους ανθρώπους που μας έλλειψαν.
Η αλήθεια βέβαια είναι ότι η αγορά θα έχει απίστευτη ανάγκη την αύξηση της κατανάλωσης το επόμενο διάστημα. Αλλά επειδή η αγορά λειτουργεί καλύτερα σε μακροπρόθεσμη ισορροπία είναι καλύτερο να επιδιώξουμε πιο ισορροπημένη συμπεριφορά. Αν, σαν καταναλωτές, το παρακάνουμε στην αρχή, θα έχουμε προβλήματα στο μέλλον. Και αυτό ίσως να είναι χειρότερο και για εμάς αλλά και για την αγορά.
Αυτό που κυρίως δεν πρέπει να ξεχνάμε είναι ότι όλες οι κρίσεις είναι μια ευκαιρία. Ευκαιρία για μια νέα αρχή. Στην περίπτωσή μας, μια ευκαιρία για να επανασχεδιάσουμε το καταναλωτικό μας προφίλ. Με ψυχραιμία και σχεδιασμό όλα μπορούν να γίνουν πιο εύκολα.
Ηλίας Καλφακάκος
οικονομολόγος
