Πέρα από τις γενικές κατευθύνσεις και επιδιώξεις που, πρέπει να έχει το Εθνικό Χωροταξικό Σχέδιο (ΕΧΣ) στο περιεχόμενό του, υπάρχουν και διατάξεις, που αποτελούν δήθεν μέτρα για την αντιμετώπιση του φαινομένου της αυθαίρετης δόμησης. Ως τέτοια μέτρα αναφέρονται τα ακόλουθα :
1. Η μεταρρύθμιση της πολεοδομικής νομοθεσίας. Υπονοεί το ΕΧΣ ότι θα δημιουργηθεί νέο θεσμικό πλαίσιο αυθαίρετης δόμησης. ΄Όμως το πρόβλημα της αυθαίρετης δόμησης δεν είναι θεσμικό αλλά πολιτικό και οργανωτικό. Υπάρχει ένα πλήρες θεσμικό πλαίσιο προστασίας από την αυθαίρετη δόμηση το οποίο, ελλείψει πολιτικής βούλησης, δεν εφαρμόζεται. Εν πάση περιπτώσει αν το θεσμικό πλαίσιο αυτό χρειάζεται τροποποίηση ή συμπλήρωση αυτή μπορεί να γίνει από τον κοινό νομοθέτη ή τη Διοίκηση και όχι από το ΕΧΣ.
2. Αλλαγή του τρόπου έκδοσης των οικοδομικών αδειών και ενίσχυση των αρμόδιων υπηρεσιών σε προσωπικό και μέσα. Ο Υπουργός Περιβάλλοντος αμέσως μόλις ανέλαβε το υπουργείο, κατάργησε το θεσμικό πλαίσιο έκδοσης αδειών οικοδομής του 2003 συγχρόνως και την κατάρτιση νέου θεσμικού πλαισίου. Πράγματι μετά από λίγους μήνες ανακοινώθηκε η εκπόνηση του νέου θεσμικού πλαισίου έκδοσης αδειών. Όμως γρήγορα αποσύρθηκε λόγω της αρνητικής στάσης του Τεχνικού Επιμελητηρίου. Ανά εξάμηνο ο υπουργός βγάζει από το συρτάρι του και ανακοινώνει ότι θα προωθήσει το νέο σχετικό νομοσχέδιο το οποίο σημειωτέον ελάχιστα διαφέρει από εκείνο που κατάργησε ή αυτό που επανέφερε σε ισχύ. Πριν 6 περίπου μήνες ανακοίνωσε νέα προώθησή του στη Βουλή, πράγμα που δεν έγινε μέχρι σήμερα. Δηλαδή εδώ και 4 χρόνια συνεχώς εξαγγέλλεται η δημιουργία νέου τρόπου έκδοσης αδειών οικοδομής που ποτέ δεν φτάνει στη Βουλή για ψήφιση. Αλλά ακόμη και να ψηφιστεί ένα τέτοιο νομοσχέδιο, αυτό είναι άσχετο με την αυθαίρετη δόμηση. Με ποιο τρόπο η νέα διαδικασία έκδοσης αδειών οικοδομής, που απαιτέιται για την ανέγερση οικοδομών, θα αποτελέσει μέτρο καταπολέμησης της αυθαίρετης δόμησης;
Αντίθετα, τα 4 χρόνια αδράνειας και απραξίας το ΥΠΕΧΩΔΕ έχουν οδηγήσει σε μεγάλη αύξηση την αυθαίρετη δόμηση.
Ακόμη, η ενίσχυση των αρμόδιων υπηρεσιών με προσωπικό δεν μπορεί από μόνη της, αν δεν υπάρχει οργάνωση και πολιτική βούληση για την δραστική αντιμετώπιση της αυθαίρετης δόμησης. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι το προσωπικό των πολεοδομικών υπηρεσιών είναι ανεπαρκές και συνεχώς μειώνεται λόγω των αυξημένων αναγκών των πολεοδομικών υπηρεσιών. Το φαινόμενο αυτό θα ενταθεί ιδιαίτερα στο μέλλον, λόγω της θέσπισης του νέου ασφαλιστικού νόμου για τους μηχανικούς.
3. Άμεση πολεοδόμηση περιοχών που παρουσιάζουν ιδιαίτερα υψηλή ζήτηση, δηλαδή περιοχών περιαστικών, παραθεριστικών ή τουριστικών δραστηριοτήτων. Με ποιο τρόπο θα γίνει ή άμεση πολεοδόμηση, δεδομένου ότι το 1993 ( δημιουργήθηκε το Σχέδιο ΄Αμεσης Πολεοδομικής Οργανωσης (ΣΑΠΟ) , το οποίο κρίθηκε απ΄΄ο το ΣτΕ αντισυνταγματικό. ΄Όμως πίσω από το μέτρο αυτό κρύβεται η ανεξέλεγκτη οικιστική εξάπλωση και δόμηση των εκτός σχεδίου πόλεως περιοχών
4. Τέλος, το ΕΧΣ προτείνει για την αντιμετώπιση της αυθαίρετης δόμησης τον επαρκή έλεγχο και την αυστηρή εφαρμογή της περί αυθαιρέτων κτισμάτων νομοθεσίας. Πράγματι, η κυβέρνηση γιατί δεν προβαίνει σε επαρκή έλεγχο και αυστηρή εφαρμογή της νομοθεσίας; Αυτό θα γίνει με το να διατυπωθεί ως μέτρο στο ΕΧΣ ; Με ευχολόγια δεν είναι δυνατή η καταπολέμηση της αυθαίρετης δόμησης.
Από τα πιο πάνω διαπιστώνεται ότι, λόγοι επικοινωνιακοί,σκοπιμότητας και παραπλάνησης, ώθησαν την κυβέρνηση να συμπεριλάβει στο ΕΧΣ κάποια μέτρα δήθεν καταπολέμησης της αυθαίρετης δόμησης. Τα μέτρα αυτά αν ήθελε η κυβέρνηση μπορούσε να τα υλοποιήσει αν υπήρχε πολιτική βούληση , δεδομένου ότι υπάρχει, άλλωστε ,πλήρες θεσμικό πλαίσιο. Όμως για να στραφεί το ενδιαφέρον των πολιτών από τα κύρια θέματα που ρυθμίζονται με το ΕΧΣ και προκειμένου αυτό να γίνει πιο ελκυστικό, μπήκαν στο περιεχόμενό του και κάποια μέτρα δήθεν αντιμετώπισης της αυθαίρετης δόμησης, η οποία συνεχίζεται ακάθεκτη. Δεν γνωρίζουμε πλέον σε ποια γενιά αυθαιρέτων βρισκόμαστε. ΄Εχει γίνει πλέον αειφόρα (βιώσιμη) αυθαίρετη δόμηση.
Οι σπουδαιότεροι λόγοι, για τους οποίους η αυθαίρετη δόμηση είναι δύσκολο να μόνον δεν θα καταπολεμηθεί αλλά θα αυξάνεται στο μέλλον, είναι η πλήρης κυβερνητική απραξία, η έλλειψη οργάνωση της κρατικής διοίκησης και της τοπικής διοίκησης για την αποτελεσματική αντιμετώπιση του φαινομένου, η μεγάλη αργοπορία εκπόνησης, έγκρισης και εφαρμογής των πολεοδομικών σχεδίων, η οποία διαρκεί από 10-20 χρόνια. Η υπερβολική αυτή αργοπορία ωθεί τους ιδιοκτήτες αυθαιρέτων να οικοδομήσουν με πρωτοβουλία τους, χωρίς άδεια βέβαια. Τουλάχιστον λόγω της ανικανότητας άσκησης αποτελεσματικής πολεοδομικής πολιτικής, ας επιτραπεί μόνον στους μικροιδιοκτήτες να κτίζουν με κάποιες στοιχειώδεις κατευθύνσεις από τις κατά τόπους πολεοδομικές επικαλούμενοι το συνταγματικό κοινωνικό δικαίωμά τους και αντίστοιχη υποχρέωσής Πολιτείας της, για παροχή στέγης σε πρόσωπα που την στερούνται.
Δραστική παρέμβαση της Πολιτείας μέσω του πολεοδομικού, και πολύ περισσότερο του μεγάλης κλίμακας χωροταξικού, σχεδιασμού και καταπολέμησης της αυθαίρετης δόμησης, δεν υπάρχει στον ορίζοντα.
Συμπερασματικά η αυθαίρετη δόμηση έχει μέλλον και μάλιστα λαμπρό. Ο αρμόδιος υπουργός δήλωσε πρόσφατα, οτι «δεν πρόκειται στο μέλλον να νομιμοποιήσει άλλα αυθαίρετα» ΄Όμως η δήλωση αυτή έγινε εκ του ασφαλούς καθόσον ελάχιστα μη νομιμοποιημένα αυθαίρετα υπάρχουν προς το παρόν, Το μέλλον νομίζω ότι θα διαψεύσει τον υπουργό. Τέλος θα πρέπει να σημειωθεί ότι οι ιδιοκτήτες αυθαιρέτων είναι δύσκολο να ενδώσουν παρά τις μεγάλες διευκολύνσεις που παρέχει πρόσφατος νόμος.