Το blackmail state, ή αλλιώς εκβιαστικό κράτος, είναι ένας όρος που γνώρισε μια πολύ βραχύβια άνθιση στα τέλη της δεκαετίας του '90, στο πλαίσιο των λεγόμενων "μετασοβιετικών μελετών", και άνθισε, predictably, μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης.
Τη δεκαετία του '90, λοιπόν, άνθισε ο κλάδος των θεωριών μετάβασης. Η ταυτόχρονη μετάβαση πολλαπλών κρατών από ένα πολιτικό σύστημα σε κάτι άλλο ήταν μια τεράστια ευκαιρία μελέτης των παραγόντων που ωθούν ένα σύστημα προς τη αστική δημοκρατία - ή προς κάτι άλλο. Η Ουκρανία, λοιπόν, στην αρχή αποτελούσε ένα σχετικά αισιόδοξο δείγμα μετάβασης προς την αστική δημοκρατία. Πέρασαν συνταγματικές ελευθερίες των ΜΜΕ, έκαναν μεταρρυθμίσεις στη νομοθεσία, όλα φαίνονταν να πηγαίνουν καλά (δεν πήγαιναν αλλά δε φαινόταν).
Μετά ήρθε ο Leonid Kuchma ο οποίος εκλέχτηκε πρωθυπουργός με μια πλατφόρμα οικονομικών μεταρρυθμίσεων το 1994. Άρχισε όντως αμέσως τις μεταρρυθμίσεις, και με αυτό εννοούμε το να αρχίσει να μεταβιβάζει λεφτά και κρατική περιουσία στους κολλητούς του. O Kuchma από την αρχή επιδόθηκε σε μια προσπάθεια αύξησης και ισχυροποίησης του ρόλου του πρωθυπουργού, και απόσπασης ισχύος από τη πανίσχυρη βουλή - κάτι που πέτυχε, μέσω συνταγματικής αλλαγής, εκβιάζοντας τη βουλή με διαδικασίες που δεν περιλαμβάνονταν στο σύνταγμα, το 1996.
Αναπτύχθηκαν δύο σχολές σκέψης πάνω στην Ουκρανία (αλλά και για άλλα μετασοβιετικά καθεστώτα). Η μία ήταν αυτή της δημοκρατικής καθυστέρησης, που έβλεπε τον Kuchma σαν μια στάση στον εκδημοκρατισμό. Η άλλη, πιο απαισιόδοξη άποψη, ήταν αυτή των υβριδικών καθεστώτων.
Ως υβριδικό καθεστώς νοούνταν ένας νέος, αυτούσιος τύπος καθεστώτος, που συνδυάζει απολυταρχικά και δημοκρατικά χαρακτηριστικά. Το καθεστώς αυτό ήταν σταθερό: δεν ήταν μια προσωρινή στάση στον εκδημοκρατισμό αλλά μία εναλλακτική επιλογή. Ένα βασικό λοιπόν χαρακτηριστικό της υβριδικής Ουκρανίας του Kuchma ήταν η πολιτική εργαλειοποίηση της διαφθοράς για πολιτικό όφελος. Η βασική αρχή ήταν σχετικά απλή: ενθάρρυνε τη διαφθορά, και σημείωνε ποιος έχει λερωμένη τη φωλιά του και πώς. Παράλληλα, έφτιαξε ένα τελείως χαοτικό νομικό πλαίσιο, το οποίο καθιστά πρακτικά αδύνατο για κάποιον να ξέρει τους κανόνες και νόμους. Όταν λοιπόν κάποιος αναπόφευκτα παραβιάσει τους κανόνες, αναγκαστικά θα χρειαστεί ρουσφέτια και γνωριμίες για να γλιτώσει την εκάστοτε ποινή. Φυσικά αυτό σημαίνει ότι μπορείς να χρησιμοποιήσεις τελείως επιλεκτικά τη νομοθεσία κατά των πολιτικών σου αντιπάλων, όποια μορφή κι αν έχουν αυτοί.
Έτσι, ή θα καταλήξει κάποιος να σου χρωστάει χάρες, ή θα εξαφανιστεί κάτω από το βάρος προστίμων/συλλήψεων κλπ. Αυτό έχει κι ένα δεύτερο καλό: αν δεις θεσμικά το Ουκρανικό πολίτευμα, φαίνεται να περιλαμβάνει όλες τις δικλείδες ασφαλείας και τα checks and balances ενός δημοκρατικού καθεστώτος. Αυτό καταλήγει σε αυτό που η Riabchuk ονομάζει "Potemkin democracy". Τα κυβερνητικά και ολιγαρχικά MME επί Kuchma ακολούθησαν δύο βασικούς πυλώνες: πρώτον, ο πρόεδρος/πρωθυπουργός δεν κατακρίνονται ποτέ. Δεύτερον, παρουσιάζουν την επίφαση ενός πλουραλισμού απόψεων, ενώ σπρώχνουν συστηματικά κυβερνητική προπαγάνδα. Μία σημείωση για τον όρο "ολιγαρχικά":
Με τον όρο αυτό εννοούμε, στο πλαίσιο των μετασοβιετικών καθεστώτων, τις ελίτ που αναδείχθηκαν μέσα στο χάος της οικονομικής μετάβασης. Συνήθως η πρώτη γενιά ολιγαρχιών ήταν μέλη του κόμματος που αγόρασαν βιομηχανίες σε εξευτελιστική τιμή. Έτσι απέκτησαν τεράστια οικονομική ισχύ μεσα σε μια νύχτα. Σχεδόν πάντα προσκολλώνται και έχουν συμβιωτική σχέση με τις κυβερνητικές ελίτ (κάποιες φορές ταυτίζονται), με προνομιακή πρόσβαση στα υψηλά στελέχη και τους αρχηγούς των κυβερνήσεων. Όπως αναφέρει η Riabchuk, τα ΜΜΕ πέραν του ότι ανήκαν σε φιλικούς ολιγάρχες του Kuchma, ήταν οικονομικά εξαρτώμενα από την εύνοιά του, μέσω επιχορηγήσεων και ευνοϊκής αντιμετώπισης. Έτσι το κύριο μέλημα των ΜΜΕ δεν ήταν ο έλεγχος της κυβέρνησης αλλά η εύνοια του Kuchma. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρουν μελετητές του Ουκρανικού πολιτικού συστήματος, το αποτέλεσμα ήταν πολυφωνία χωρίς ουσιαστική ελευθερία τύπου (Dyczok, 2000). Η αντιμετώπιση των ΜΜΕ στην Ελλάδα σήμερα μου βαράει πολλές καμπάνες ότι έχουμε αντίστοιχη κατάσταση. Το ερμηνευτικό πλαίσιο του blackmail state έχει γίνει πια πρόσφορο έδαφος για ανάλυση του μιντιακού (και όχι μόνο) τοπίου στην Ελλάδα.
