Το περιβάλλον των πόλεων και οικισμών και ειδικότερα των αστικών κέντρων και πόλεων βρίσκεται σε μεγάλη κρίση. Η κρίση αυτή των πόλεων απασχολεί έντονα την Ευρωπαική ΄Ενωση, καθόσον το 80% περίπου του πληθυσμού της κατοικεί στα αστικά κέντρα. Εμφαση λοιπόν πρέπει να δοθεί στην παρέμβαση στην υπάρχουσα πόλη και η επέκταση της υπάρχουσας ή και η δημιουργία της νέας πόλης πρέπει να γίνεται με φειδώ.
Παρά την πολυμορφία τους οι μεγάλες και οι μικρές πόλεις αντιμετωπίζουν σήμερα την ίδια πρόκληση: αύξηση της οικονομικής ευημερίας και ανταγωνιστικότητας, μείωση της ανεργίας και του κοινωνικού αποκλεισμού και ταυτόχρονα προστασία και βελτίωση του περιβάλλοντος,(δομημένου και ελεύθερου) της πόλης. Αυτή είναι και η έννοια της βιώσιμης ανάπτυξής τους, η οποία πρέπει να συνδυαστεί με τη διατήρηση της μορφής του χαρακτήρα και της φυσιογνωμίας της πόλης, σε συνδυασμό με τη διατήρηση του της μορφής, του χαρακτήρα και γενικότερα του περιβάλλοντος.
Οι σημερινές πόλεις αποτελούν σήμερα ένα πολύπλοκο και πολυσύνθετο σύστημα μέσα στο οποίο δρουν διάφορες δραστηριότητες, οι οποίες έχουν μια εξάρτηση και επίδραση μεταξύ τους σε τρόπο, ώστε μια παρέμβαση στη μια να έχει επιδράσεις στην άλλη.
Το περιβάλλον πολλών ελληνικών, μεταξύ των οποίων και της Καλαμάτας, βρίσκεται στα όρια της βιωσιμότητας. Eλάχιστες πόλεις έχουν διαμορφώσει περιβάλλον κατάλληλο για την άνετη και δημιουργική διαβίωση των πολιτών τους.
Μια πόλη που δεν θα ικανοποιεί μόνο τις αισθητικές, περιβαλλοντικές και άλλες ανάγκες της αλλά και τις ανάγκες των πολιτών (απασχόληση, αντιμετώπιση της ανεργίας, κοινωνικός αποκλεισμός κλπ.).
Λόγω των πιο πάνω προβλημάτων η νέα κατεύθυνση της ΕΕ είναι: Προτεραιότητα και η έμφαση σε πολεοδομικές παρεμβάσεις για ανάπλαση, αναβάθμιση και βελτίωση του υπάρχοντος περιβάλλοντος των πόλεων.
Το Σύνταγμα στο άρθρο 24 αναφέρεται στην υποχρέωση του κράτους για πολεοδομικές αναμορφώσεις, όρος που εννοιολογικά δεν ταυτίζεται με τις πολεοδομικές αναπλάσεις αλλά είναι ευρύτερος. Η ανάπλαση ανάλογα με την έκταση και το είδος της μπορεί να έχει και διαφορετικό περιεχόμενο. Η ανάπλαση μπορεί να αναφέρεται σε ένα οικοδομικό τετράγωνο ή και σε τμήμα του, σε μια πολεοδομική ενότητα (γειτονιά) αλλά σε ολόκληρη την πόλη. Μπορεί να έχει ως περιεχόμενο τη θέση σε τάξη, την αισθητική και την αποκατάσταση της αρμονικής σχέσης μεταξύ κοινόχρηστων χώρων και κτιρίων..
Το περιβάλλον πολλών ελληνικών πόλεων βρίσκεται στα όρια της βιωσιμότητας. Eλάχιστες έχουν διαμορφώσει περιβάλλον κατάλληλο για την άνετη και δημιουργική διαβίωση των πολιτών τους. Οι πόλεις σήμερα παρουσιάζουν πολύπλευρα και πολυσύνθετα προβλήματα, ως λ.χ. οι τεράστιες ελλείψεις σε χώρους πρασίνου και κοινωνικό εξοπλισμό (έργα υποδομής κλπ.), η άναρχη εξάπλωση του πολεοδομικού ιστού ακόμη και σε χώρους και χρήσεις που χρειάζονται ιδιαίτερη προστασία, οι υψηλές κτιριακές και πληθυσμιακές πυκνότητες, η υποβάθμιση της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς, των ιστορικών κέντρων και τόπων, η κυκλοφοριακή συμφόρηση και μια σειρά άλλων προβλημάτων, η κακή διαχείριση των αστικών αποβλήτων κλπ. Σήμερα αναζητούμε μια πόλη ανθρώπινη με μια βιώσιμη ανάπτυξη και με μακροπρόθεσμο στόχο την επίτευξη της μη ρυπαίνουσας πόλης, δηλαδή της πόλης που όχι μόνο δε θα ρυπαίνει τον αστικό χώρο αλλά θα οφείλει να προλαμβάνει και τη ρύπανση του ευρύτερου χώρου (υπαίθρου) που την περιλαμβάνει. Μια πόλη που δεν θα ικανοποιεί μόνο τις αισθητικές, περιβαλλοντικές και άλλες ανάγκες της αλλά και τις ανάγκες των πολιτών (απασχόληση, αντιμετώπιση της ανεργίας, κοινωνικός αποκλεισμός κλπ.).
Ας έλθουμε στην πόλη μας, την Καλαμάτα. Η άλλοτε πανέμορφη Καλαμάτα δεν υπάρχει πια. Σήμερα η πόλη βρίσκεται στα όρια της βιωσιμότητάς της. Η αρχική αναλογία μεταξύ κοινόχρηστων και δομήσιμων χώρων, σύμφωνα με τα διεθνή σταθερότυπα όλο και ανατρέπεται σε βάρος βέβαια των ελεύθερων χώρων. Η Καλαμάτα έχει λίγους κοινόχρηστους χώρους. Πολλά οικόπεδα είναι δεσμευμένα και δεν μπορούν να δοθούν στην κοινή χρήση λόγω μη συντέλεσης της απαλλοτριώσεως, με συνέπεια και οι πολίτες να στερούνται της χρήσης των χώρων αυτών και οι ιδιοκτήτες τους να μην αποζημιώνονται. Εγινε μια καλή προσπάθεια δημιουργίας κοινόχρηστων χώρων και γενικά χώρων πρασίνου, πλην όμως είτε εγκαταλείφθηκε στη «μοίρα» της ως λ.χ το Πάρκο Σιδηροδρόμων, είτε έγινε αντικείμενο παράνομης εκμετάλλευσης, λ.χ. ο χώρος πρασίνου του Νέδοντα. Από την άλλη πλευρά τοπικοί άρχοντες, περιβαλλοντικά αδιάφοροι, κατάφεραν να οικοπεδοποιήσουν τις περιοχές που αποτελούσαν, με το άρωμά τους το σήμα κατατεθέν για την Καλαμάτα. Μιλάω για τους μπαξέδες, τη γη υψηλής παραγωγικότητας, που γίνεται γης υψηλής οικοπεδοποίησης.
(Η συνέχεια στο φύλλο της Δευτέρας)
