Εν μέσω μνημονιακής θύελλας το 2010, ψηφίστηκε ο περιβόητος «Καλλικράτης», δηλαδή ο νόμος που κατήργησε τη Νομαρχιακή και θέσπισε την Περιφερειακή ως δεύτερου βαθμού Αυτοδιοίκηση. Οι Περιφέρειες που δημιουργήθηκαν ακολούθησαν πρακτικά την υπάρχουσα διοικητική δομή των κρατικών Περιφερειών που είχαν δημιουργηθεί τη δεκαετία του ’80 για λόγους χρηματοδότησης κοινοτικών προγραμμάτων. Έτσι, η Πελοπόννησος «ακρωτηριάστηκε» αυθαίρετα και στην αιρετή Περιφέρεια εντάχθηκαν όλοι οι νομοί πλην της Αχαΐας και της Ηλείας, που μαζί με την Αιτωλοακαρνανία συγκρότησαν την Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας.
Όμως, 13 χρόνια μετά, κοινή είναι η διαπίστωση ότι ο «Καλλικράτης» ούτε οδήγησε στη διαμόρφωση μιας υγιούς περιφερειακής ταυτότητας ούτε ωφέλησε την περιοχή από άποψη αναπτυξιακής προοπτικής και παραγωγής έργων. Το παράδειγμα της Μεσσηνίας είναι, δυστυχώς, ενδεικτικό.
Μεσσηνία: η παραμελημένη της Πελοποννήσου
Παρά το γεγονός ότι αποτελεί τον πολυπληθέστερο νομό της Περιφέρειας και το μόνο με αεροδρόμιο (κατ’ ευφημισμό «Διεθνές») και μεγάλο λιμάνι, η Μεσσηνία ελάχιστα ευνοήθηκε από τη λειτουργία του θεσμού τα περασμένα χρόνια. Με εξαίρεση τον αυτοκινητόδρομο Τρίπολης-Καλαμάτας, που ολοκληρώθηκε το 2016, το οδικό δίκτυο του νομού παραμένει σε απαράδεκτη κατάσταση, καθώς από το 2010 παραδόθηκαν μόνο το Γαργαλιάνοι-Ρωμανού (και αυτό χωρίς φωτισμό) και λίγα χιλιόμετρα από το Τζάνε-Καλαμάκι που ακόμα δεν έχει ολοκληρωθεί. Ούτε λόγος για νέους δρόμους στη Δυτική Μάνη και στην Οιχαλία. Το αεροδρόμιο παραμένει ακόμα «υπό αξιοποίηση» και το λιμάνι της Καλαμάτας κατήντησε κουφάρι σαπιοκάραβων. Πλην της φωτεινής εξαίρεσης του Costa Navarino, μιας καθαρά ιδιωτικής επένδυσης, καμία σημαντική επένδυση δεν πραγματοποιήθηκε με στήριξη της Περιφέρειας στο νομό και πάντως καμία με παραγωγικό προσανατολισμό. Ταυτόχρονα, ο αγροτικός τομέας βρίσκεται σε διαρκή μαρασμό και χωρίς πυξίδα, ενώ ο τουρισμός καρκινοβατεί χωρίς μακρόπνοη στρατηγική και στήριξη.
Γι’ αυτό και είναι απολύτως δικαιολογημένα φαινόμενα τόσο η μείωση του τοπικού πληθυσμού κατά σχεδόν 10% σε μόλις δέκα χρόνια (δεύτερη μεγαλύτερη μετά την Αρκαδία) όσο και το αδιάκοπο κύμα φυγής των νέων ανθρώπων, καθώς, σε αντίθεση με άλλους νομούς της Περιφέρειας (π.χ Κορινθία) που επωφελήθηκαν τα μέγιστα από πόρους του ΕΣΠΑ και του Ταμείου Ανάκαμψης για επενδύσεις, στη Μεσσηνία διαφημίζονται ως έργα της Περιφέρειας η ανακαίνιση του Διοικητηρίου και των Επειγόντων του Νοσοκομείου (!!!).
Η επόμενη μέρα στην περιφερειακή αυτοδιοίκηση και οι προκλήσεις
Ενόψει λοιπόν των επικείμενων αυτοδιοικητικών εκλογών προβάλλουν σοβαρές και επείγουσες οι προκλήσεις που θα κληθεί να διαχειριστεί η νέα περιφερειακή αρχή. Έμφαση πρέπει να δοθεί στις ακόλουθες προτεραιότητες:
- Στην επιτάχυνση του δρόμου Καλαμάτα – Ριζόμυλος – Πύλος – Μεθώνη με τετράιχνα χαρακτηριστικά σε όλο του το μήκος έως Ριζόμυλο, διατήρηση της σιδηροδρομικής γραμμής προς Μεσσήνη και ένταξη στο ΣΔΙΤ της παράκαμψης της Πύλου
- Στην αποφασιστική διεκδίκηση της χρηματοδότησης και έναρξης του δρόμου Πύργος-Καλό Νερό –Τσακώνα από κοινού με την Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας.
- Στην ταχεία προώθηση των εκκρεμών οδικών έργων (Τζάνε – Καλαμάκι, Φιλιατρά-Γαργαλιάνοι, Μεσσήνη-Λάμπαινα) και στην άμεση εκκίνηση των αξόνων Καλαμάτα – Αρεόπολη, Λάμπαινα-Αρχαία Μεσσήνη και παράκαμψης Γιάλοβας
- Στην κατεπείγουσα ολοκλήρωση των αρδευτικών δικτύων του Φιλιατρινού φράγματος και στην κατασκευή του Μηναγιώτικου φράγματος
- Στην ανάπλαση των εκβολών του ποταμού Παμίσου και στην ανάδειξη του ενιαίου παραλιακού μετώπου Καλαμάτας-Μεσσήνης (δημιουργία Διεθνούς Κέντρου για την Καινοτομία και την Ανάπτυξη από κοινού με μια Περιοχή Ολοκληρωμένης Τουριστικής Ανάπτυξης )
- Στην άμεση ολοκλήρωση της διαδικασίας παραχώρησης του Αεροδρομίου με συμμετοχή της αυτοδιοίκησης στο Δ.Σ του φορέα και στην αξιοποίηση του Λιμένα της Καλαμάτας με αντίστοιχο μοντέλο
- Στην επαναλειτουργία του σιδηροδρόμου μέσω εκπόνησης μιας συνολικής πολιτικής βιώσιμων μεταφορών σε περιφερειακό επίπεδο, με ΣΔΙΤ και ενεργοποίηση κοινοτικών πόρων για προαστιακές γραμμές και τουριστικές διαδρομές
- Στη διαμόρφωση περιφερειακής πολιτιστικής ταυτότητας με καθιέρωση συμβόλων, ανάδειξη των αρχαιολογικών χώρων της Αρχαίας Θουρίας της Αρχαίας Μεσσήνης και της Πύλου αλλά και της τοπικής αγροτικής παραγωγής (Π.Ο.Π) και γαστρονομίας.
- Στην υλοποίηση μιας συνεκτικής πολιτικής αναγέννησης της πρωτογενούς παραγωγής ώστε να μετατραπεί, από κοινού με τον ποιοτικό τουρισμό, την εκπαίδευση και την υψηλή τεχνολογία, σε «ατμομηχανή» της περιφερειακής οικονομίας.
- Στην χάραξη περιφερειακής ενεργειακής στρατηγικής, με προτεραιοποίηση της παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές και δημιουργία τουλάχιστον ενός φωτοβολταϊκού ή/και αιολικού πάρκου ανά νομό, με ενεργειακή αναβάθμιση κτιρίων και διεκδίκηση μεγάλων αντισταθμιστικών οφελών για τις τοπικές κοινωνίες από τυχόν διέλευση του αγωγού Eastmed ή/και την ανακάλυψη κοιτασμάτων υδρογονανθράκων στην περιοχή.
Για να μπορέσουν λοιπόν η Πελοπόννησος και η Μεσσηνία να καλύψουν το χαμένο έδαφος, απαιτείται ευρεία αντίληψη, συλλογική προσέγγιση, διακομματική συνεργασία, ταχύτητα και αποφασιστικότητα από νέα, κατάλληλα και ικανά πρόσωπα χωρίς παλαιοκομματικές αγκυλώσεις. Ας ελπίσουμε ότι αυτά θα αναδειχθούν, επιτέλους, στις επικείμενες εκλογές.
*Ο Νίκος Θεοδώρου είναι Δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω και Διδάκτωρ Δημοσίου και Ευρωπαϊκού Δικαίου της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ludwig-Maximilians του Μονάχου. / Ιστοσελίδα: www.ntheodorou.gr
