Μετά από ένα δύσκολο καλοκαίρι, στο οποίο κάηκαν για μια ακόμη φορά όχι μόνο εκατομμύρια στρέμματα δάσους αλλά και η ικανότητα του (κατ’ ευφημισμόν) επιτελικού κράτους μας, η χώρα βαδίζει προς τις αυτοδιοικητικές εκλογές του Οκτωβρίου και το στίγμα των προθέσεων των περισσότερων υποψηφίων δόθηκε ήδη εν μέσω θερινής ραστώνης: πανηγύρια πάσης φύσεως και ποιότητας, χειραψίες και χαμόγελα σε κοινωνικές εκδηλώσεις αλλά και ναρκισσιστικές αναρτήσεις στα socialmedia. Οι παραπάνω πρακτικές θα ήταν μάλλον συγχωρητέες ή και αναγκαίες αν αποτελούσαν μόνο επικοινωνιακή τακτική. Αντιθέτως όμως, αυτές αποτελούν την κυρίαρχη πολιτικήαντίληψη, συνοδευόμενες από γενικόλογες δεσμεύσεις και υποσχέσεις που συνήθως στερούνται αξιοπιστίας. Σε τι οφείλεται λοιπόν αυτή η ογκούμενη απαξίωση της αυτοδιοίκησης και πώς μπορεί να ελπίζει κανείς σε μια καλύτερη εποχή για τις τοπικές κοινωνίες;
Η νομοθετική μέγγενη: «Καλλικράτης» και επίγονοι
Οι επερχόμενες αυτοδιοικητικές εκλογές διεξάγονται πλέον με διαφορετικό εκλογικό σύστημα. Το πείραμα της απλής αναλογικής έληξε άδοξα καθώς υπονομεύτηκε εξ αρχής και επανήλθαμε δυστυχώς σε παλιές πρακτικές: Εκλογή Δημάρχου και Περιφερειάρχη με 43% και υπερενισχυμένη πλειοψηφία 60% των εδρών για τον εκλεγέντα ανεξαρτήτως ποσοστού, κατάργηση των κοινοτικών εκλογών και απορρόφησή τους από τα δημοτικά ψηφοδέλτια, αλλά και προσαύξηση 150% (!!!) επί των εδρών στον αριθμό των υποψηφίων συμβούλων.
Ποιον εξυπηρετούν όμως η άκρατη κομματικοποίηση της αυτοδιοίκησης, τα ψηφοδέλτια-σεντόνια και η επαναφορά ενός Δημάρχου ή Περιφερειάρχη-«Καίσαρα», που δεν ελέγχεται ουσιαστικά από κανέναν; Προφανώς όχι τις τοπικές κοινωνίες, αλλά την κυβερνητική ηγεσία που επιδιώκει επαναβεβαίωση της εκλογής αρεστών υποψηφίων που θα διαχειριστούν τα δισεκατομμύρια του ΕΣΠΑ και του Ταμείου Ανάκαμψης με «συνετό» τρόπο. Μένει να δούμε αν ο σχεδιασμός αυτός θα δικαιωθεί στην κάλπη.
Η κρατικοδίαιτη οικονομία και κοινωνία
Περαιτέρω, εδώ και χρόνια, οι τοπικές οικονομίες και ευρέα κοινωνικά στρώματα συντηρούνται και ελέγχονται από κρατικό χρήμα. Περιφερειάρχες και Δήμαρχοι έχουν δημιουργήσει στρατό αναξιοκρατικά διορισμένων συμβούλων και συνεργατών, μοιράζουν αδιαφανώς επιχορηγήσεις σε επιχειρήσεις και ΜΜΕ καθώς και απευθείας αναθέσεις σε ημετέρους εργολάβους, ενώ εκμεταλλεύονται τα κοινωνικά αδιέξοδα κρατώντας σε ομηρία κοινωνικές ομάδες με επιδόματα-ψίχουλα καιπολλά χωριά με μικροεργάκια της πλάκας. Έτσι, δυστυχώς, μεγάλο μέρος της κοινωνίας υποκύπτει είτε από ανάγκη είτε και από επιλογή και συναλλάσσεται με το σύστημα ανταποδίδοντας εκλογικά.
Η έλλειψη οράματος και ικανότητας: η λογική του «μη χείρον βέλτιστον»
Τέλος, η κομματικοποίηση και τα εκλογικοαριθμητικά τερτίπια αποθαρρύνουν πολυσυλλεκτικές και ανεξάρτητες υποψηφιότητες, ενώ η αυτοκαταστροφικότητα της λαβωμένης στις πρόσφατες βουλευτικές εκλογές αντιπολίτευσης δίνει στο εκλογικό σώμα μια εντύπωση αδιεξόδου: δεν μας αρέσει ο νυν αλλά ποιόν να ψηφίσουμε αφού ο αντίπαλος απλά «δεν κάνει»; Τούτο δε ενισχύεται από την παντελή έλλειψη υγιούς πολιτικού διαλόγου με προτάσεις και επιχειρήματα που υποθάλπει η συντριπτική πλειοψηφία των ΜΜΕ. Την έλλειψη αυτή υποκαθιστούν πολλαπλές, ανούσιες αναρτήσεις στα socialmediaκαι έτσι ευνοούνται οι υποψήφιοι με χρήμα ή/και κομματικές εξαρτήσεις.
Η χαμένη ευκαιρία: με το βλέμμα στο 2028
Είναι προφανές ότι υπό τα ανωτέρω δεδομένα στις επικείμενες αυτοδιοικητικές εκλογές δεν αναμένεται στην πλειοψηφία των περιπτώσεων να αναδειχθούν οι άξιοι και ικανοί άρχοντες που θα δώσουν όραμα και προοπτική στις τοπικές κοινωνίες αλλά όσοι μετέρχονται των πρακτικών και των μηχανισμών που εκτέθηκαν προηγουμένως. Όμως, την επόμενη πενταετία οι Ο.Τ.Α θα κληθούν να διαχειριστούν τεράστια ποσά από το ΕΣΠΑ και το Ταμείο Ανάκαμψης που, ανάλογα με το πώς και σε ποιους τομείς θα αξιοποιηθούν, είτε θα δημιουργήσουν ένα θετικό ρεύμα οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης είτε θα ναρκοθετήσουν το μέλλον του τόπου με μια αδιαφανή και μικρονοϊκή διαχείριση περασμένων εποχών.
Σχεδόν δύο χιλιάδες χρόνια πριν, ο Δέκιμος Ιούνιος Γιουβενάλης, ένας από τους σπουδαιότερους Ρωμαίους ποιητές σατιρικής ποίησης, γράφει στο έργο του «Σάτιρες», επικρίνοντας τους συμπολίτες του(Τόμος Χ): «Ήδη εδώ και πολύ καιρό, από τότε που ξεπουλήσαμε την ψήφο μας για το τίποτα, ο λαός έχει παραιτηθεί από τα καθήκοντά του: οι άνθρωποι που κάποτε ανελάμβαναν στρατιωτική διοίκηση, υψηλά πολιτικά αξιώματα, λεγεώνες, όλοι πλέον αυτοπεριορίζονται και προσδοκούν με αγωνία μόνο δύο πράγματα: άρτον και θεάματα.»
Ίσως αυτή η διαχρονική κοινωνική σάτιρα αποτυπώνει ανάγλυφα την εικόνα μεγάλου τμήματος και της σημερινής ελληνικής κοινωνίας, ενώ εξηγεί το κλίμα και προεξοφλεί τα εκλογικά και μετεκλογικά δεδομένα. Το κρίσιμο λοιπόν είναι να υπάρξουν σύντομα εκείνες οι δυνάμεις και οι συνθήκες που θα αντισταθούν σε αυτή την παρακμιακή αντίληψη για το δημόσιο βίο και θα ανοίξουν το δρόμο για ένα καλύτερο μέλλον. Διαφορετικά, κινδυνεύουμε όλοι να εγκλωβιστούμε στο σημερινό πολιτικό Κολοσσαίο και στη θηριώδη μοίρα που μας επιφυλάσσει.
* Αρτον και θεάματα
** Ο Νίκος Θεοδώρου είναι Δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω και Διδάκτωρ Δημοσίου και Ευρωπαϊκού Δικαίου της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ludwig-Maximilians του Μονάχου. Ιστοσελίδα: www.ntheodorou.gr
