Η αλκυόνη είναι ένα πανέμορφο θαλασσοπούλι που στη λαϊκή παράδοση συμβολίζει τη γαλήνη και παύει τη θαλασσοταραχή.
Κάθε χρόνο, μέσα στην καρδιά του χειμώνα, υπάρχει ένα δεκαπενθήμερο καλοκαιρίας κατά το οποίο επικρατεί ηλιοφάνεια, χωρίς σύννεφα και ανέμους και κάποιες φορές με υψηλές για την εποχή θερμοκρασίες. Αυτό το διάστημα το ονομάζουμε «Αλκυονίδες ημέρες» και η ονομασία του προέρχεται από την αρχαία ελληνική μυθολογία και τα καμώματα των ολύμπιων θεών. Υπάρχουν διάφορες εκδοχές του μύθου. Κεντρικό πρόσωπο είναι η Αλκυόνη.
Όπως αναφέρει ο Απολλόδωρος, υπήρχε ένα ερωτευμένο ζευγάρι, ο Κύηκας κι η Αλκυόνη που ζούσαν ευτυχισμένοι στην Τραχίδα της Φωκίδας. Ο Κύηκας ήταν ο ηγεμόνας της περιοχής κι η Αλκυόνη ήταν κόρη του βασιλιά της Θεσσαλίας Αίολου. Ήταν δε, τόσο πολύ ευτυχισμένοι που πίστευαν ότι ήταν θεοί. Είχαν αρχίσει μάλιστα να αλληλοαποκαλούνται Δίας και Ήρα αντίστοιχα. Αυτό βέβαια υπερέβαινε τη θνητή φύση τους και η προσπάθειά τους να εξομοιωθούν με τους θεούς, κατά την αρχαιοελληνική αντίληψη και ηθική, ήταν «ύβρις». Η προσβολή εξόργισε τους θεούς που αποφάσισαν να τους τιμωρήσουν για την αλαζονεία τους.
Έτσι ο Δίας βύθισε το καράβι του Κύηκα, τον άφησε να πνιγεί και η Αλκυόνη συντετριμμένη από την απώλεια του αγαπημένου της, παρακάλεσε για τον οίκτο των θεών και ζήτησε να τους μεταμορφώσουν σε θαλασσοπούλια. Ο Δίας της έκανε τη χάρη αλλά την καταδίκασε όμως να γεννά τα αυγά της στην καρδιά του χειμώνα, τότε που τα αγριεμένα κύματα θα κατέστρεφαν τη φωλιά της. Η νέα παράκληση της Αλκυόνης στον πατέρα των θεών, έκανε τον Δία να διατάξει τον Αίολο να σταματάει τους ανέμους για ένα δεκαπενθήμερο το χειμώνα έτσι ώστε να επικρατεί καλοκαιρία και να μπορεί η Αλκυόνη να κλωσάει τα αυγά της.
Σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή του μύθου από τον Ρωμαίο ποιητή Οβίδιο, ο Δίας δεν τους μεταμόρφωσε σε πτηνά από την οργή του αλλά από οίκτο. Ο Οβίδιος λέει ότι οι δυο νέοι δεν είχαν διαπράξει «ύβρι». Σύμφωνα με τη ρωμαϊκή εκδοχή του μύθου, ο Κύηκας έφυγε με το πλοίο του από την Τραχίδα για να επισκεφθεί το μαντείο του Απόλλωνα στην Ιωνία της Μικράς Ασίας. Διασχίζοντας όμως το Αιγαίο με θαλασσοταραχή, αυτός πνίγηκε αφού το πλοίο του βούλιαξε. Η Αλκυόνη διαισθανόμενη και φοβούμενη για τη ζωή του αγαπημένου της προσευχήθηκε στην Ήρα παρακαλώντας την να της τον φέρει πίσω. Όμως το κακό έχει συμβεί. Η Ήρα έστειλε ως αγγελιαφόρο τον Μορφέα στον ύπνο της Αλκυόνης με τη μορφή του Κύηκα. Την επόμενη ημέρα ο Μορφέας την οδήγησε στην ακρογιαλιά όπου το κύμα είχε βγάλει το νεκρό σώμα του αγαπημένου της. Η θλίψη και απόγνωση κυρίεψαν το μυαλό της Αλκυόνης που ρίχτηκε στην αγριεμένη θάλασσα και πνίγηκε κι αυτή. Ο οίκτος των θεών για το τραγικό τέλος των δύο νέων μεταμόρφωσε το αγαπημένο ζευγάρι σε θαλασσοπούλια, τις αλκυόνες.
Το μετεωρολογικό φαινόμενο, συνήθως από 15 Ιανουαρίου μέχρι 15 Φεβρουαρίου, είναι διαχρονικά σχεδόν σταθερό και αναφέρεται τουλάχιστον από τον 5ο αιώνα π.Χ. Η επιστημονική εξήγησή του στηρίζεται στην εξισορρόπηση των βαρομετρικών πιέσεων που παρατηρείται μεταξύ της βόρειας Ευρώπης και της νοτιοανατολικής Μεσογείου στη διάρκεια του χειμώνα. Αυτή η εξισορρόπηση των πιέσεων δημιουργεί μια αντι-κυκλωνική μετεωρολογική κατάσταση που χαρακτηρίζεται από απουσία ισχυρών ανέμων, σχετική άπνοια ηλιοφάνεια και καλοκαιρία.
