Ήταν αρχές Γενάρη. Παραμονή των Φώτων. Πολύ το περπάτημα κάτω από το ψιλόβροχο, αυτό το ψιλό-ψιλό, το σάουερ του Λονδίνου. Μια ημέρα κουραστική, αγωνιώδης και γρήγορη. Τα προλάβαμε όλα. Και τον καθηγητή συναντήσαμε και οδηγίες πήραμε και από το νοσοκομείο επιστρέψαμε στο ξενοδοχείο μας, στη Ράσελ σκουέαρ. Είχε αρχίσει να σουρουπώνει. Είπα όμως να ξανακατέβω για μια σύντομη επίσκεψη στο γειτονικό βρετανικό μουσείο. Στα ελληνικά εκθέματα, στα γλυπτά του Παρθενώνα, έτσι για χαλάρωση και περισυλλογή ταυτόχρονα. Κι αφού είχε αρχίσει και πάλι η δεκατική πυρετική κίνηση στον αδελφό μου, κατέβηκα μόνος.
Μπαίνοντας στο μουσείο κατευθύνθηκα αριστερά, στις ελληνικές αίθουσες, στη διαδρομή για τα γλυπτά του Παρθενώνα. Βαδίζοντας αργά, εκεί κάπου κάπου στη μέση της απόστασης, στο δωμάτιο 16, υπάρχει μια εσοχή και μια σκάλα που φαίνεται να οδηγεί σε μια υπερυψωμένη αίθουσα σαν πατάρι. Όλες τις φορές που είχα περάσει από εκεί παλιότερα, μπροστά στη σκάλα υπήρχε μια κορδέλα που εμπόδιζε την πρόσβαση στην πάνω αίθουσα.
Σήμερα όμως, ένα ζεστό φως απλωνόταν στη σκάλα και η ταινία δεν ήταν εκεί. Ανέβηκα. Ένας σχετικά χαμηλοτάβανος χώρος, μια αίθουσα διακοσμημένη με γλυπτά. Απίστευτο. Τουλάχιστον για μένα. Απρόσμενη συνάντηση με τα κλεμμένα γλυπτά του Επικούριου Απόλλωνα στις Βάσσες της Φιγαλείας. Τη ζωοφόρο του αρχαίου ναού. Εικοσιτρία μαρμάρινα πλαίσια, μετόπες παλιότερα του εσωτερικού του Ναού του Απόλλωνα στις Βάσσες απεικονίζουν τη μάχη μεταξύ των Ελλήνων και των Αμαζόνων, των Λαπίθων και των Κενταύρων. Ήμουν μόνος μου στην επάνω αίθουσα. Τα γλυπτά της Φιγαλείας γύρω-γύρω κι εγώ στη μέση της αίθουσας εκστατικός να τα παρατηρώ, ολόγυρά μου. Είχα μαζί μου φωτογραφική μηχανή. Πήρα όσες περισσότερες φωτογραφίες μπορούσα.
Στην κάτω αίθουσα εκτίθενται τα ερείπια μερικών από τις 12 γλυπτές μετόπες που διακοσμούσαν τη δωρική ζωφόρο της βόρειας και νότιας πλευράς του ναού. Τα γλυπτά του Επικούριου Απόλλωνα εκτίθενται μόνιμα σε αυτή την ειδικά κατασκευασμένη αίθουσα του Βρετανικού Μουσείου στο Λονδίνο, αλλά με κάποιο περιορισμένο απ’ ότι φαίνεται ωράριο για την επάνω αίθουσα.
Η αρχαία Φιγαλεία ήταν μια πόλη κοντά στη Νέδα, κοντά στην επίσης αρχαία Λυκόσουρα. Επτά χιλιόμετρα πάνω από την αρχαία πόλη, στην κορυφογραμμή του βουνού, οι κάτοικοί της έχτισαν σαν μια ευχαριστία στον θεό Απόλλωνα τον περίλαμπρο Ναό του Επικούριου Απόλλωνα («Απόλλωνας ο Επίκουρος»). Ο Απόλλωνας είχε σταθεί επίκουρος (= βοηθός) κατά την επιδημία πανώλης (429-427 π.Χ.) που είχε ενσκύψει στην πόλη στη διάρκεια του πελοποννησιακού πολέμου. Οι Φιγαλείς δεν τσιγκουνεύτηκαν και δημιούργησαν στις Βάσσες τον Ναό που σχεδιάστηκε από τον Ικτίνο, έναν από τους αρχιτέκτονες του Παρθενώνα.
Πώς όμως βρέθηκαν και τα γλυπτά της Φιγαλείας στο Λονδίνο;
Το τέλος του 18ου αιώνα η μορφωμένη Δύση, αφού εξάντλησε το αρχαιόφιλο ενδιαφέρον της στη Ρώμη και την Ιταλία, στράφηκε στις αρχαιότητες της αρχαίας ελληνικής γης. Καλυμμένοι με τον μανδύα του ελληνολάτρη και φιλέλληνα έφταναν στη σκλαβωμένη Ελλάδα και επιστρέφοντας στις πατρίδες τους θεωρούσαν «υποχρέωσή» τους να παίρνουν στις αποσκευές τους κάποιο αριστούργημα της αρχαίας ελληνικής τέχνης. Το 1807 το πράγμα απέκτησε καθαρά εμπορικό ενδιαφέρον. Τότε στην Ιταλία δημιουργήθηκε μια πολυεθνική εταιρία που αποσκοπούσε στη διενέργεια ανασκαφών στην Ελλάδα και τη διάθεση των ευρημάτων στην ευρωπαϊκή αρχαιοσυλλεκτική αγορά! Τα μέλη της ήταν επιφανείς αρχιτέκτονες, τοπογράφοι, φιλόλογοι και καλλιτέχνες που κάποιοι «ντύθηκαν» φιλέλληνες. Ο Αυστριακός ζωγράφος Gropius, έμεινε στην Ελλάδα για περισσότερα από πενήντα χρόνια και έγινε πρέσβης της Αγγλίας στο Τρίκερι και αργότερα πρέσβης της Αυστρίας στην Αθήνα. Η υπόδουλη Ελλάδα ήταν σπουδαίος τόπος για τα σχέδιά τους. Στόχοι τους ήταν ο ναός της Αφαίας στην Αίγινα, η Ολυμπία και η Φιγαλεία.
Μετά την εξαιρετική επιτυχία τους στην Αίγινα, όπου ρήμαξαν τον ναό της Αφαίας και διέθεσαν τελικά το «εμπόρευμά» τους στους Γερμανούς, έβαλαν στο στόχαστρό τους τα ερείπια του ναού του Επικούριου Απόλλωνα στις Βάσσες. Μετά τις αρχικά αποτυχημένες απόπειρες το 1811, επανήλθαν την επόμενη χρονιά και ρήμαξαν κι εκεί τα πάντα. Ότι βλέπουμε τώρα στην αίθουσα 16, συσκευάστηκε σε ξύλινα κιβώτια και με 150 αγωγιάτες έφτασε στο πλοίο της συμμορίας που περίμενε στον όρμο Μπούζι της Τριφυλίας, τη σημερινή Ελαία, βόρεια της Κυπαρισσίας. Εκεί μάλιστα, στην καταδίωξή τους από τους Τούρκους, τους έπεσε ένα κιονόκρανο που δεν κατάφεραν να το μαζέψουν και καταστράφηκε από τη μανία των διωκτών τους που ξέσπασαν πάνω του.
Η διεκδίκηση της επιστροφής και των κλεμμένων γλυπτών του Επικούριου Απόλλωνα, δεν πρέπει ποτέ να ξεχνιέται. Καλή φώτιση…
