Η επιτάχυνση των διαδικασιών για τη συγκρότηση ενός ισχυρού και αποτελεσματικού στρατιωτικού μηχανισμού, που θα λειτουργεί ως αμυντική ομπρέλα της Ευρωπαϊκής Ένωσης απέναντι σε εξωτερικές απειλές, με έμφαση στη ρωσική απειλή στο τρέχον γεωστρατηγικό περιβάλλον, αποτέλεσε κεντρικό ζήτημα της Συνόδου Κορυφής της Ε.Ε.
Οι Ευρωπαίοι ηγέτες εξέφρασαν ομοφωνία ως προς την ανάγκη ενίσχυσης της κοινής ευρωπαϊκής άμυνας. Ωστόσο, η συνέχιση της στρατιωτικής βοήθειας προς την Ουκρανία προκάλεσε διχογνωμία, καθώς ο Ούγγρος πρωθυπουργός Βίκτορ Όρμπαν αρνήθηκε να υπογράψει τα τελικά συμπεράσματα που αφορούσαν την αποστολή στρατιωτικής βοήθειας προς το Κίεβο.
Προκειμένου να ενισχυθεί η ευρωπαϊκή άμυνα, οι ηγέτες της Ε.Ε. συμφώνησαν στην υιοθέτηση νέων χρηματοδοτικών μέτρων, συμπεριλαμβανομένης της ενεργοποίησης της ρήτρας διαφυγής του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης. Αυτό θα επιτρέψει στα κράτη-μέλη να αυξήσουν τις αμυντικές τους δαπάνες χωρίς δημοσιονομικούς περιορισμούς. Παράλληλα, αποφασίστηκε η χορήγηση νέων δανείων ύψους 150 δισ. ευρώ για την ενίσχυση της αμυντικής βιομηχανίας των κρατών – μελών της Ε.Ε.
Στα τελικά συμπεράσματα της Συνόδου επισημαίνεται ότι η Ε.Ε. δεσμεύεται να αυξήσει την αμυντική της ετοιμότητα, να μειώσει τις στρατηγικές εξαρτήσεις της και να αντιμετωπίσει κρίσιμα κενά στις αμυντικές της δυνατότητες.
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καθόρισε βασικούς τομείς προτεραιότητας για την ενίσχυση της ευρωπαϊκής άμυνας, λαμβάνοντας υπόψη τα διδάγματα από τον πόλεμο στην Ουκρανία και σε πλήρη συνοχή με το ΝΑΤΟ. Οι τομείς αυτοί περιλαμβάνουν την αεροπορική και αντιπυραυλική άμυνα, τα συστήματα πυροβολικού και πλήγματος ακριβείας, τους πυραύλους και τα πυρομαχικά, τις τεχνολογίες drones και anti-drone, τη στρατιωτική κινητικότητα, την κυβερνοάμυνα, την τεχνητή νοημοσύνη και τον ηλεκτρονικό πόλεμο. Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στην προστασία των υποδομών ζωτικής σημασίας, όπως οι δορυφορικές επικοινωνίες και οι ενεργειακές εγκαταστάσεις.
Σημειώνεται ότι η προστασία και η άμυνα των χερσαίων, εναέριων και θαλάσσιων συνόρων της Ε.Ε. αποτελεί κεντρικό παράγοντα για τη συνολική ασφάλεια της Ευρώπης, με ιδιαίτερη έμφαση στα ανατολικά σύνορα της Ένωσης λόγω των απειλών από τη Ρωσία και τη Λευκορωσία. Παράλληλα, εξετάστηκαν και οι απειλές που αντιμετωπίζουν τα υπόλοιπα σύνορα της Ε.Ε., με έμφαση στη σημασία της ενίσχυσης της άμυνάς τους.
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο επανέλαβε ότι μια ισχυρότερη και πιο ικανή Ε.Ε. στον τομέα της ασφάλειας και της άμυνας θα συμβάλει θετικά στην παγκόσμια και διατλαντική ασφάλεια, λειτουργώντας συμπληρωματικά προς το ΝΑΤΟ, το οποίο παραμένει το θεμέλιο της συλλογικής άμυνας των κρατών-μελών του.
Στο περιθώριο της Συνόδου, ο Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, Νίκος Χριστοδουλίδης, εξέφρασε την αντίθεσή του στη συμμετοχή της Τουρκίας στις συζητήσεις της Ε.Ε. για την Ουκρανία, υποστηρίζοντας ότι η Άγκυρα εκμεταλλεύεται τις ευρωπαϊκές κυρώσεις κατά της Ρωσίας προς όφελός της. Ο πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης κατά την παρέμβαση του για την ευρωπαϊκή άμυνα κατά την έκτακτη Σύνοδο Κορυφής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στις Βρυξέλλες, τόνισε, την ανάγκη συνολικής εξέτασης της ασφάλειας της Ευρωπαϊκής Ηπείρου. Δεν μπορεί να περιορίζεται η ασφάλεια στα ανατολικά σύνορα της Ευρώπης, είπε ο Πρωθυπουργός, καθώς υπάρχουν, απειλές ασφάλειας και στα Δυτικά Βαλκάνια, τη Νοτιοανατολική Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή. Είναι πλέον απαίτηση η ευρωπαϊκή αμυντική ομπρέλα να καλύπτει ολόκληρη της Ευρώπη από τι χώρες της Βαλτικής μέχρι την Κύπρο. Και αυτό διότι, δεν είναι μόνο η Ρωσία αναθεωρητική δύναμη που κατέχει στρατιωτικά έδαφος της Ε.Ε. αλλά και η Τουρκία.
Στη Σύνοδο συζητήθηκε επίσης η γαλλική πρόταση για τη δημιουργία μιας «πυρηνικής ομπρέλας», η οποία υποστηρίζεται από χώρες όπως οι Βαλτικές χώρες, η Πολωνία και η Γερμανία. Η πρωτοβουλία αυτή, που προτάθηκε από τον Πρόεδρο της Γαλλίας Εμανουέλ Μακρόν, αποσκοπεί στην ενίσχυση της πυρηνικής αποτροπής σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Σύμφωνα με πληροφορίες, η πρόταση χαρακτηρίστηκε «πολλά υποσχόμενη» από ηγέτες όπως ο Πολωνός Πρωθυπουργός Ντόναλντ Τουσκ, ενώ η Γερμανία εξέφρασε θετική στάση, στηρίζοντας την ιδέα ενίσχυσης της ευρωπαϊκής άμυνας μέσω της γαλλικής πρωτοβουλίας, να συμπεριληφθεί στην άμυνα της Ευρώπης και η γαλλική πυρηνική δύναμη , για λόγους αποτροπής σοβαρών απειλών σε βάρος της ασφάλειας της Ε.Ε.. Μένει ωστόσο να αποδειχτεί ότι η Ρωσία σχεδιάζει να επεκτείνει την στρατιωτική της δράση πέρα από τις ρωσοφωνες περιοχές της Ουκρανίας. Πάντως, οι ΗΠΑ «διασκεδάζουν» με την αντιρωσική υστερία της Ε.Ε.!
Σε ότι αφορά τη θέση της Ελλάδας, είναι σαφώς υπέρ της δημιουργίας αμιγώς Ευρωπαϊκού αντιπυραυλικού και αντιαεροπορικού συστήματος, όπως πρότειναν εξειδικευμένα ευρωπαίοι ηγέτες μεταξύ αυτών και ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης. Ανάπτυξη της ευρωπαϊκής πολεμικής βιομηχανίας συμπεριλαμβανομένης και της Ελληνικής, με την αυτονόητη δημιουργία ευρωπαϊκού στρατιωτικού μηχανισμού ή ευρωστρατού.
Και ειδικότερα , η ελληνική ασφάλεια και στρατηγική αποτροπή, διαμορφώνεται από ένα σύνθετο και δυναμικό γεωπολιτικό περιβάλλον. Ωστόσο, στρατηγικές συνεργασίες της Ελλάδας με Γαλλία, Ισραήλ, Αίγυπτο και αραβικές χώρες ενισχύουν την αποτρεπτική ισχύ της χώρας, υπό την προϋπόθεση ότι η ελληνοαμερικανική αμυντική συμφωνία θα παραμείνει ισχυρή, που σημαίνει ότι οι διμερείς σχέσεις Αθηνών και Ουάσιγκτον θα παραμείνουν αδιατάρακτες, προοπτική με ισχυρή αβεβαιότητα και λόγω της σύμπλευσης της Ελλάδας με την ΕΕ σε θέματα ασφάλειας και άμυνας αλλά και κυρίως, από το βαθμό συνεργασίας Τουρκίας και ΗΠΑ με στόχο την προώθηση στρατηγικών συμφερόντων των ΗΠΑ στην ευρύτερη περιοχή της νοτιοανατολικής Μεσογείου.
Για αυτό ακριβώς απαιτείται, από την ελληνική διπλωματία, μεγαλύτερη ευελιξία στη σύγκλιση στρατηγικών συμφερόντων. Η ύφεση στις ελληνοτουρκικές σχέσεις ασφαλώς και είναι επιθυμητή, υπό την προϋπόθεση ότι δεν θα αποδυναμώσει την αποτροπή της χώρας. Η Τουρκία, ωστόσο, λειτουργεί βάσει δικών της προτεραιοτήτων, με στόχο την εξασφάλιση καλύτερων όρων στις σχέσεις της με τις ΗΠΑ, που ενδέχεται να είναι σε σύγκρουση με τα ελληνικά συμφέροντά στο Αιγαίο και τη Κύπρο, αφού η Τουρκία και στο νέο γεωενεργειακό και συγκρουσιακό περιβάλλον, παραμένει αναθεωρητική δύναμη.
Η Ελλάδα καλείται να προσαρμόσει τη στρατηγική της σε αυτό το αβέβαιο διεθνές περιβάλλον, διασφαλίζοντας, τόσο τα εθνικά της συμφέροντα, όσο και την ενεργό συμμετοχή της στις ευρωπαϊκές και διεθνείς εξελίξεις, αξιοποιώντας και τη θέση της στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ.