«…γοητευμένοι με τ' ωραίο θέαμα -

μόλο που βέβαια ήξευραν τι άξιζαν αυτά,

τι κούφια λόγια ήσανε αυτές οι βασιλείες».

Κ.Π Καβάφη, Αλεξανδρινοί Βασιλείς, 1912

Την τρέχουσα περίοδο στη χώρα μας, όλες ανεξαιρέτως οι δημοσκοπήσεις καταγράφουν μια πρωτοφανή έκπτωση του κύρους των θεσμών στην ελληνική κοινωνία. Παρά τη βελτίωση του οικονομικού κλίματος για τμήμα του πληθυσμού τα τελευταία χρόνια, η θεσμική κάθοδος συνεχίζεται ακάθεκτη σε όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης, από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας έως την τοπική αυτοδιοίκηση. Η απογοήτευση της κοινωνίας από το πολιτικό σύστημα εκφράζεται είτε διά του παγιωμένα υψηλού ποσοστού αποχής των πολιτών από τα κοινά είτε διά της επιλογής αντισυστημικών λύσεων βραχείας κατανάλωσης.

Αντί όμως οι εξαιρετικά δυσμενείς κρίσεις των πολιτών για τους πολιτικούς να τους οδηγούν σε περισσότερη ταπεινότητα και εργατικότητα για την επίλυση των προβλημάτων και το συμφέρον του τόπου, συνήθως αντιμετωπίζονται με φθηνές επικοινωνιακές τακτικές που στόχο έχουν τη δημιουργία ψευδεπίγραφων εντυπώσεων και εκπορεύονται από μπόλικη δόση προσωπικού ναρκισσισμού. Έτσι, ο πρωθυπουργός εξακολουθεί να γεμίζει κάθε Κυριακή τη σελίδα του στο Facebook με κατεβατές ανασκοπήσεις του «μεγαλεπίβολου» κυβερνητικού έργου ενώ επανήλθε πρόσφατα και στο TikTok επιχειρώντας να προσεγγίσει τη νεολαία, για να εισπράξει ορυμαγδό σχολίων με αίτημα την παραίτησή του. Ο προσφάτως διορισθείς Αναπληρωτής Υπουργός Μεταφορών, ποζάροντας στο φακό σαν σε γαμήλια φωτογράφηση,  μας ενημέρωσε πρόσφατα με πλούσιο υλικό ότι επισκέφθηκε «χωρίς κάμερες» τον τριτοκοσμικό  Σταθμό Λαρίσης και ότι ταξίδεψε (sic!) με το καθολικά απαξιωμένο τρένο στο δρομολόγιο Αθήνα -Θεσσαλονίκη για να μας πείσει για την ασφάλεια της σιδηροδρομικής γραμμής που θα αποκατασταθεί όμως κατά τις νέες κυβερνητικές εξαγγελίες το 2027 (!!!). Αλλά και σε επίπεδο τοπικής αυτοδιοίκησης,  Δήμαρχοι και Αντιδήμαρχοι επαίρονται κάθε τόσο στα social media για τα «βραβεία» που κατέκτησαν οι Δήμοι τους από αμφιλεγόμενης προέλευσης ιδιωτικούς φορείς ή σε ανούσιες διαδικασίες χωρίς πρακτικό αποτέλεσμα για τον πολίτη.

Όλα τα παραπάνω, συνοδευόμενα από κοινότυπα λεκτικά κλισέ τύπου «σχέδιο», «όραμα», «στρατηγικός σχεδιασμός» κλπ, πασπαλισμένα με τη ζάχαρη άχνη των κάθε λογής επικοινωνιολόγων, θεωρείται ότι εξυπηρετούν την πολιτική στόχευση και την προσωπική ανέλιξη όσων τα μετέρχονται. Η πραγματικότητα όμως διαψεύδει οικτρά όσους επιχειρούν τη διαστρέβλωσή της. Η Ελλάδα παραμένει στον πάτο της Ευρώπης ως προς την πραγματική αγοραστική δύναμη των πολιτών της και μας σώζει μόνο στα χαρτιά η δραματική άνοδος των τιμών των ακινήτων και ο τουρισμός,  αλλά κυρίως στα νησιά και στην Αττική. Η ισόρροπη ανάπτυξη των Περιφερειών παραμένει άγνωστη λέξη, ενώ τα πολύτιμα κονδύλια του Ταμείου Ανάκαμψης λυμαίνονται ελάχιστοι επιτήδειοι χωρίς έλεγχο, αξιολόγηση και σχεδιασμό. Η διαφθορά και η θεσμική απαξίωση κυριαρχούν.  Αλλά και σε τοπικό επίπεδο, όταν ο πολίτης διαπιστώνει ότι το μόνο που ενδιαφέρει τους περισσότερους τοπικούς άρχοντες είναι η κατασκευή έργων βιτρίνας, συχνά ακαλαίσθητων και προβληματικών, χωρίς μακρόπνοη αντίληψη και σαφή επίδραση στην τοπική οικονομία, ενώ η κοινωνία έχει τελείως διαφορετικές ανάγκες, το να επιχειρεί κανείς να παρουσιάσει το άσπρο-μαύρο παραπέμπει απλώς σε διαχείριση μιζέριας.

Με τα δεδομένα αυτά, δεν είναι απορίας άξιο γιατί η ελληνική πολιτική τάξη  βρίσκεται σε ολοένα και μεγαλύτερη δυσαρμονία με το λαϊκό αίσθημα. Για τη μεγάλη πλειοψηφία των ασχολούμενων με την πολιτική σήμερα στη χώρα, αυτή έχει μετατραπεί σε επένδυση και μάλιστα εξαιρετικά προσοδοφόρα. Αν δει κανείς τα πόθεν έσχες των περισσοτέρων βουλευτών, αυτοί εισέρχονται στην πολιτική τουλάχιστον ευκατάστατοι και αποχωρούν πλούσιοι, ενώ δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που προωθούνται ως διάδοχοι των αποχωρούντων πολιτικών  εν είδει κληρονομικού δικαιώματος οι συνήθως χαμηλότερης αξίας γόνοι τους.

Η τάση αυτή της δυσαρμονίας μεταξύ πολιτικών και κοινωνίας δεν είναι βεβαίως μόνο ελληνικό φαινόμενο αλλά διατρέχει όλο το δυτικό κόσμο σήμερα. Από τις ΗΠΑ έως την Ευρώπη μεγάλα τμήματα των κοινωνιών νιώθουν αποκομμένα από τους επίσημους πολιτικούς τους εκπροσώπους και οδηγούνται μοιραία στο αντισυστημικό στρατόπεδο. Και η τάση αυτή είναι πολύ μεγαλύτερη στους νέους ανθρώπους, ενώ το χάσμα μεταξύ υπερηλίκων, μεσηλίκων και νέων διευρύνεται επικίνδυνα. Σε ορισμένες χώρες με υψηλότερου επιπέδου πολιτική κουλτούρα, οι κραδασμοί απορροφώνται από συνεργασίες και συνασπισμούς κομμάτων ή από την ανάδειξη ταλαντούχων προσωπικοτήτων προκειμένου να αποφευχθούν οι ακρότητες. Στη σημερινή Ελλάδα όμως δεν φαίνεται ακόμα η ύπαρξη ξεκάθαρης διεξόδου στο σημερινό αδιέξοδο, εξ αιτίας της απουσίας των θεσμικών αντιβάρων και της ανεπάρκειας του βασικού πολιτικού προσωπικού. Η αναζήτηση όμως για κάτι, νέο και άφθαρτο ολοένα και ενισχύεται  και αναπόφευκτα κάποια στιγμή θα αποδώσει καρπούς.

Το ελληνικό Σύνταγμα του 1975 παρείχε στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας την εξουσία να διαλύσει τη Βουλή και να προκηρύξει εκλογές αν έκρινε ότι η σύνθεσή της τελούσε σε προφανή δυσαρμονία με το λαϊκό αίσθημα. Η σοφή αυτή ρύθμιση καταργήθηκε το 1986 από το ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου για να δημιουργηθεί  έκτοτε ένα υπέρμετρα πρωθυπουργοκεντρικό πολίτευμα χωρίς θεσμικά αντίβαρα. Είναι προφανές ότι η δυσαρμονία αυτή με το λαϊκό αίσθημα αφορά κατά μείζονα λόγο τη σημερινή Βουλή. Και αν η δυσαρμονία αυτή διογκωθεί περαιτέρω με ευθύνη του πολιτικού συστήματος, το ρόλο του αρχηγού του κράτους θα κληθεί να παίξει ο κυρίαρχος λαός.

*Ο Νίκος Θεοδώρου είναι Δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω και Διδάκτωρ Δημοσίου και Ευρωπαϊκού Δικαίου της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ludwig-Maximilians του Μονάχου.

Ιστοσελίδα: www.ntheodorou.gr