Την Κυριακή βρέθηκα σε ένα χωριό της μεσσηνιακής υπαίθρου, όπου σε κεντρικό σημείο δέσποζε το σπίτι “του τρελού του χωριού”. Ενός ανθρώπου μόνου σε ένα σπίτι παλιό, απομονωμένου από όλους. Ρώτησα και έμαθα ότι πριν λίγο καιρό τον απομάκρυναν στο ψυχιατρείο για μια ακόμα ακούσια νοσηλεία. Οταν μπήκαν για να τον πάρουν, μου είπαν, βρέθηκαν μπροστά σε μια… χωματερή, όπου ο ίδιος συνήθισε να ζει, μην αφήνοντας άνθρωπο να πλησιάσει. Ψέλλισα περισσότερο παρά είπα φωναχτά πως στο πρόσωπο αυτού του ανθρώπου, όπως και χιλιάδων ακόμα ανθρώπων με ψυχικές ασθένειες, καθρεφτίζεται η αποτυχία της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης στην Ελλάδα.

Θυμίζω ότι ο βασικός λόγος της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης που ξεκίνησε πριν από 20 χρόνια, ήταν η παύση των ασύλων· το κλείσιμο, δηλαδή, των ψυχιατρείων και η ίδρυση δομών ψυχικής υγείας μέσα στην κοινότητα, εκεί όπου κατοικούν οι άνθρωποι, και χωρίς να απομακρύνονται από το οικείο περιβάλλον τους να αποβάλουν από πάνω τους το στίγμα της… τρέλας. Η πραγματικότητα, βέβαια, μετά και την ολοκλήρωση πέρυσι της τρίτης φάσης του εθνικού σχεδίου δράσης “Ψυχαργώς” διαψεύδει τις προσδοκίες. Οι άνθρωποι με ψυχική νόσο παραμένουν θύματα αποκλεισμού, έλλειψης στέγης και στοιχειωδών παροχών, βίας από την κοινωνία, αλλά και από την Πολιτεία, γιατί, δυστυχώς, υπάρχουν και κρατικοί φορείς που δεν θα πάρουν σοβαρά το αίτημα ενός ψυχικά ασθενή.

Μια καινοτόμα δομή, που (υπο)λειτουργεί και στην Καλαμάτα, τα Κέντρα Ψυχικής Υγείας, ναι μεν ήρθαν για να καθιερώσουν την ψυχιατρική περίθαλψη μέσα στην κοινότητα, καταφέρνοντας την αναγνώριση των ανθρώπων που έχουν κάποιο ψυχοκοινωνικό πρόβλημα και των οικογενειών τους, αλλά αδικήθηκαν από την ίδια την Πολιτεία, γιατί δεν στελεχώθηκαν κατάλληλα. Βέβαια, κανείς δεν αρνείται ότι έχουν γίνει ουσιαστικά βήματα, ωστόσο δεν είναι αρκετά ώστε να επικοινωνήσουν το μήνυμα προς την κοινότητα και να απαλείψουν την αναπαραγωγή στερεοτύπων-προκαταλήψεων, που περνάνε απαξιωτικά ή ρατσιστικά μηνύματα για τις ψυχικές διαταραχές και αφήνουν στο έλεος του Θεού “τον τρελό του χωριού”.