«Τοξικός» είναι αυτός που δηλητηριάζει, που καταστρέφει. Από την ετυμολογία της λέξης προκύπτει ότι «τοξικός» δεν μπορεί παρά να είναι μόνο αυτός που ασκεί εξουσία, γιατί αυτός έχει τη δύναμη να δηλητηριάζει τον δημόσιο διάλογο και να καταστρέφει έναν θεσμό ή έναν οργανισμό. Με βάση λοιπόν την ετυμολογία της λέξης αντιλαμβάνεται ο καθένας ότι το «τοξικός» δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί εναντίον κάποιου που ασκεί κριτική. Ο συγκεκριμένος χαρακτηρισμός χρησιμοποιείται όμως τα τελευταία χρόνια καθ’ υπερβολήν· είναι δηλαδή της μόδας και «κολλάει» παντού, συνήθως για να αποφευχθεί να δοθούν συγκεκριμένες και αναλυτικές απαντήσεις σε ζητήματα. Πετάς ένα «αυτός είναι τοξικός» και νομίζεις ότι είπες καμία σοφία!

Μια κριτική δεν μπορεί να είναι «τοξική», μπορεί όμως να είναι μηδενιστική ή υπερβολική, όπως και μια διοίκηση μπορεί να είναι αναποτελεσματική, αδύναμη ή εντελώς άχρηστη, δηλαδή «τοξική». Υπάρχουν λέξεις πολλές που μπορούν να χρησιμοποιηθούν όταν η κατάσταση ξεφεύγει και ο δημόσιος διάλογος μετατρέπεται σε πεδίο άγονης αντιπαράθεσης. Το ζήτημα είναι να μην φτάνουν τα πράγματα σε αυτό το επίπεδο. Τον τόνο σε αυτόν τον διάλογο τον δίνει πάντα και σε όλους τους θεσμούς η πλειοψηφία που ασκεί και την εξουσία.

Η κριτική, ακόμα και η ακραία, δεν αντιμετωπίζεται με ύβρεις και με απαξιωτικούς χαρακτηρισμούς. Όταν έχεις δίκιο δεν χρειάζεται να φωνάζεις και να δαιμονοποιείς· απαντάς με σύνεση και σοβαρότητα. Όταν έχεις έργο, δομημένη άποψη και στέρεη γνώση του θέματος, μπορείς να αντεπεξέλθεις σε οποιαδήποτε αντιπαράθεση με ευπρέπεια, σοβαρότητα και επιχειρήματα. Όταν αυτά απουσιάζουν, ξεκινούν οι χαρακτηρισμοί και οι προσωπικές επιθέσεις. Ο ένας είναι έτσι, ο άλλος… γιουβέτσι και ο τρίτος κάτι άλλο! Η αδυναμία φανερή και οι λόγοι επίσης.

Τα πράγματα έχουν πάρει τον δρόμο τους και δεν υπάρχει πλέον επιστροφή. Η συνεννόηση και η συναίνεση απαιτούν σεβασμό και σύνεση. Αυτά πλέον δεν υπάρχουν. Όσο τα προβλήματα θα διογκώνονται και οι απαντήσεις θα είναι ελλειμματικές, τόσο θα αυξάνεται η ένταση, οι χαρακτηρισμοί και οι επιθέσεις. Είναι προφανές πως δεν έχουμε πιάσει ακόμα τον πάτο του βαρελιού, αλλά δεν θα αργήσει η επίτευξη αυτού του στόχου. Δεν είμαστε αισιόδοξοι ότι μπορεί πλέον να μεταβληθεί η κατάσταση και να σταματήσει εδώ ο κατήφορος· χρειάζεται όμως να καταβληθεί προσπάθεια, προκειμένου να αποφευχθούν τα χειρότερα.

panagopg@gmail.com