Δεξιά καθήμενος ο νομογεωπόνος κ. Γενναίος Γαρδίκης εφαρμόσας το πρώτον εν Μεσσηνία τα δακοκτόνα". Φωτογραφία των αρχών της δεκαετίας του 1920 που χρειάστηκε να ανασυρθεί καθώς πρόκειται για ένα θέμα που απασχολεί 100 χρόνια τον τόπο, αλλά ακόμη δεν έχει βρεθεί η βέλτιστη λύση.
Γυρίζοντας το ρολόι του χρόνου έναν αιώνα πίσω, θα πρέπει να τονίσω ότι η ελαιοκαλλιέργεια είχε πολύ μικρή έκταση. Η γεωργική στατιστική το 1917 έδινε παραγωγή περίπου 3.000 τόνων, ενώ η τελευταία προπολεμική (1938 με υπερπαραγωγή) έδινε περίπου 8.000 τόνους. Σήμερα η παραγωγή ανέρχεται σε 50.000 τόνους (ίσως και παραπάνω), καθώς στο πέρασμα του χρόνου από τη μονοκαλλιέργεια της σταφίδας περάσαμε στη μονοκαλλιέργεια της ελιάς. Σχηματική η έκφραση βεβαίως που έρχεται να αποτυπώσει και την απουσία σχεδιασμού στις αλλαγές που κάποια στιγμή έρχονται αναπόφευκτα. Γεωργική τεχνογνωσία για την καλλιέργεια της ελιάς δεν υπήρχε και η γενιά των γεωπόνων που προσπάθησε να μεταμορφώσει την αγροτική οικονομία μετά το 1920, έκανε σοβαρές προσπάθειες για να αποκτηθεί. Εκτός από την ίδρυση του Ελαιοταμείων κατά περιοχές, για να αποκτηθούν δεξιότητες από τους παραγωγούς, λειτούργησαν μεταβατικές σχολές ελαιοκλαδευτών. Στις οποίες μάλιστα δίδασκαν κυρίως Ιταλοί που είχαν μετακληθεί για τον σκοπό αυτό. Ο δάκος πάντα αποτελούσε εχθρό της ελιάς και η καταπολέμησή του απασχολεί διαρκώς όσους με τον έναν ή τον άλλον τρόπο εμπλέκονται με την ελαιοκαλλιέργεια, εδώ και 100 χρόνια. Πρωτόγονα τα μέσα τις παλαιότερες εποχές και από την άποψη των μεθόδων, των σκευασμάτων αλλά και των μηχανικών μέσων, πολύ μεγάλες οι ζημιές αλλά και οι αντιθέσεις σε σχέση με τη δακοκτονία. Αρχικά η υπόθεση είχε τοπικό χαρακτήρα και οι προσπάθειες καταπολέμησης του δάκου εποπτεύονταν στενά από τους νομογεωπόνους, οι οποίοι και εκπαίδευαν εκείνους που θα έκαναν τη δακοκτονία. Αυτό και γιατί η υπόθεση ήταν αποτέλεσμα τοπικών πρωτοβουλιών, αλλά και γιατί το επέτρεπε η μικρή έκταση της καλλιέργειας. Τα πράγματα όμως άλλαξαν τα μεταπολεμικά χρόνια, όταν πλέον η καλλιέργεια είχε αρχίσει να παίρνει έκταση και απαιτούσε συλλογική και οργανωμένη διαχείριση για να γίνεται αποτελεσματική η καταπολέμηση.
Από τότε το ζήτημα της ευθύνης για τη δακοκτονία με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, έγινε αντικείμενο διαμάχης. Και αρχικά μεταξύ αυτοδιοίκησης και συνεταιρισμών. Για πρώτη φορά το θέμα τέθηκε το 1953 σε συνέδριο για το οποίο διαβάζουμε τα εξής: “Εις την αίθουσαν της Λαϊκής Σχολής επραγματοποιήθη την Κυριακήν το προαναγγελθέν ελαιοκομικόν συνέδριον διά το ζήτημα της καταπολεμήσεως του δάκου, εις το οποίο μετέσχον αντιπρόσωποι των δήμων, των κοινοτήτων και 6 ενώσεων γεωργικών συνεταιρισμών του Νομού Μεσσηνίας. Το συνέδριον απησχόλησαν κυρίως δύο θέματα: α) Ο τρόπος της καταπολεμήσεως του δάκου και των άλλων ασθενειών της ελιάς (ρυγχίτου, πυρηνοτρίτου) και β) Το όργανον εις το οποίον θα ανατεθή το έργον της καταπολεμήσεως των ανωτέρω ασθενειών. Κατά την διάρκεια της συζητήσεως ανεφύησαν οξείαι διαφωνίαι μεταξύ των αντιπροσώπων των δήμων και κοινοτήτων και των αντιπροσώπων των συνεταιριστικών οργανώσεων ως προς το όργανον εις το οποίον θα ανατεθή το έργον της καταπολεμήσεως. Επί του θέματος αυτού οι αντιπρόσωποι των δήμων και κοινοτήτων καταφέρθηκαν δριμύτατα κατά των συνεταιριστικών οργανώσεων διά τον τρόπον με τον οποίον εγένετο κατά το παρελθόν έτος η καταπολέμησις του δάκου και υπεστήριξαν την άποψιν ότι ενδεδειγμένα όργανα διά να αναλάβουν την εκτέλεσιν του έργου είναι οι δήμοι και αι κοινότητες. Το συνέδριον έληξε το απόγευμα χωρίς να ληφθούν οριστικαί αποφάσεις επί των συζητηθέντων θεμάτων” (“Θάρρος” 4/2/1953). Λεπτομέρειες για τις μεθόδους και τον τρόπο που είχε οργανωθεί η δακοκτονία εκείνη την εποχή δεν γνωρίζουμε, εκείνο το οποίο γνωρίζουμε είναι ότι για δεκαετίες πολύ συχνά στις τοπικές εφημερίδες φιλοξενούνταν διαμαρτυρίες για τις καθυστερήσεις και τα πενιχρά μέσα σχετικά με την καταπολέμηση των εχθρών της ελιάς. Και ότι μαζί με την επέκταση της καλλιέργειας κάποια στιγμή ήρθε αναγκαστικά και η κεντρική διαχείριση της υπόθεσης μέσω των Διευθύνσεων Γεωργίας, ως λογική συνέπεια του τρόπου με τον οποίο οργανώθηκε το κράτος με πανίσχυρη κεντρική διοίκηση και καχεκτική αυτοδιοίκηση.
Και έτσι φθάσαμε κάποια στιγμή στους διαγωνισμούς και τις εργολαβίες με τα όσα καταλογίζονται από τους αγρότες όλα αυτά τα χρόνια για τον τρόπο εκτέλεσης του προγράμματος. Και δεν θα είχε νόημα να αναπαραχθούν αφού σε κάθε περίπτωση το ζήτημα έχει να κάνει με την οργάνωση και τον έλεγχο και το θέμα αυτό με τη σειρά του έχει να κάνει με τα κονδύλια που διαθέτει το κράτος για τη δακοκτονία. Τα χρόνια των μνημονίων έγινε... μνημόσυνο. Το κράτος αντί να περιορίσει την ενδεχόμενη σπατάλη με την καλύτερη οργάνωση και αποτελεσματικότητα, υπέταξε την υπόθεση στις τυφλές περικοπές και έβαλε σε μέγιστο κίνδυνο την ελαιοπαραγωγή. Μια πολιτική που δεν σταμάτησε να εφαρμόζεται ούτε με την κυβερνητική αλλαγή που δεν έφερε και τις αλλαγές στην πολιτική ούτε σε επίπεδο χρηματοδότησης, ούτε σε επίπεδο οργάνωσης. Η περσινή χρονιά ήταν καταστροφική και το αισθάνθηκαν για τα καλά όχι μόνο οι παραγωγοί αλλά και η τοπική οικονομία. Θα περίμενε κανείς ότι το πάθημα θα γινόταν μάθημα αλλά αυτό... μένει να αποδειχθεί. Ο τρόπος με τον οποίο πετούσε ο ένας το μπαλάκι στον άλλον για τις ευθύνες, είναι και η αφετηρία της ανησυχίας καθώς συμπερασματικά έφταιγε ο... Χατζηπετρής. Αρχικά τα ποσά που ανακοινώθηκαν για τη δακοκτονία... δεν έφταναν ούτε για πιπέρι. Χρειάστηκαν διαμαρτυρίες για να εκδοθεί τροποποιητική απόφαση (Φεβρουάριο η αρχική κατανομή, μετά από 3 μήνες και παραμονές δακοκτονίας η τροποποιητική απόφαση) και αυτή κάτω από τα ποσά που είχαν ζητηθεί από τις αρμόδιες υπηρεσίες. Οι οποίες δεν θέλουν τα χρήματα για να... πάρουν καραμέλες, αλλά για να καλυφθούν οι εκτιμώμενες ανάγκες δακοκτονίας. Και το τραγελαφικόν της υπόθεσης είναι η κατανομή ανάμεσα στη Μεσσηνία και την Τριφυλία: Μετά την αποκάλυψη της... πατάτας, μειώθηκε η αύξηση στη Μεσσηνία για να ισοφαριστεί (και επιπλέον κάτι) η μείωση της Τριφυλίας. Αλλά κατά τα ρεπορτάζ, σημειώνεται συνολικά καθυστέρηση σε όλες τις διαδικασίες. Οι απαραίτητοι διαγωνισμοί δεν έχουν τελειώσει, παρατάσεις και εμπλοκές έχουν πάει πίσω τον αρχικό διαγωνισμό.
Ολα αυτά αποτελούν τον ορισμό της προχειρότητας, του ερασιτεχνισμού και της αδυναμίας για έγκαιρη και αποτελεσματική οργάνωση της δακοκτονίας. Το γεγονός ότι αντί να καθίσουν οι παράγοντες όλων των επιπέδων σε ένα τραπέζι για να αναζητήσουν λύση σχετικά με το θέμα αυτό, αρκέστηκαν στο πετροβολητό ευθυνών πίσω από τις καρέκλες τους, είναι ενδεικτικό της έλλειψης σοβαρότητας, με την οποία αντιμετωπίζεται η υπόθεση της αγροτικής παραγωγής. Η οποία σε συνδυασμό με την πολιτική της λιτότητας που παίρνει μπάλα ό,τι βρει μπροστά της, δημιουργεί μια επικίνδυνα εκρηκτική κατάσταση στον πλέον κρίσιμο τομέα της ελληνικής οικονομίας. Είναι ο μόνος ουσιαστικά που παράγει αλλά στην πράξη δεν προστατεύεται η παραγωγή. Και όχι μόνο από τους εχθρούς και τις ασθένειες των φυτών, αλλά και από την απίστευτη επιδρομή στο αγροτικό εισόδημα, κύριο ή συμπληρωματικό. Κατά πώς πάνε τα πράγματα, αρκετοί έχουν αρχίσει να σκέφτονται αν και πώς θα συνεχίσουν, ενώ πολλοί αναζητούν τρόπους για να περισώσουν ό,τι μπορούν από αυτήν. Η απειλή εγκατάλειψης είναι μεγαλύτερη από κάθε άλλη φορά καθώς εφαρμόζεται ένα σύνολο μέτρων που κάνουν ασύμφορη την καλλιέργεια. Το ερώτημα είναι πού το πάνε και τι επιδιώκουν, αν καταλαβαίνουν ότι ανοίγουν τον δρόμο της εγκατάλειψης ή απλώς αυτό είναι συμφωνημένη επιδίωξη. Με την αυταπάτη της... μεγέθυνσης του κλήρου από τεχνοκρατική σκοπιά ή στο πλαίσιο της διαδικασίας συγκέντρωσης και συγκεντροποίησης. Οπως και να το σκέφτονται, το βέβαιο είναι ότι καλλιεργούν το έδαφος της σταδιακής εγκατάλειψης και της απαξίωσης της αγροτικής ιδιοκτησίας. Το κακό είναι πως αυτό γίνεται αντιστάσεως μη ούσης -και αναφέρομαι στο αγροτικό κίνημα και όχι στα κόμματα εξουσίας. Τα οποία βολεύονται με τα μέτρα και γιατί στην πραγματικότητα αποτελούν δική τους πολιτική αλλά και γιατί πιστεύουν ότι θα “θερίσουν” ψήφους στις εκλογές. Χωρίς ένα μεγάλο, ενωτικό και ενιαίο αγροτικό κίνημα ανατροπής αυτών των πολιτικών, το πλήγμα στην αγροτική παραγωγή θα εμφανιστεί τα επόμενα χρόνια και θα είναι ανυπολόγιστο.
