Πρόκειται για 319 λιμάνια τα οποία «θε­ω­ρούν­ται ου­σι­α­στι­κής σημα­σί­ας για την α­πο­τε­λεσμα­τι­κή λει­τουρ­γί­α της ε­σω­τε­ρι­κής α­γο­ράς και την ευ­ρω­πα­ϊ­κή οι­κο­νο­μί­α» σύμφωνα με τη σχετική ειδησεογραφία. Από αυτά, τα 25 είναι ελληνικά: Πει­ραι­ά, Χαλ­κί­δας, Χα­νί­ων, Χί­ου,

Ε­λευ­σί­νας, Η­γου­με­νί­τσας, Η­ρα­κλεί­ου, Κα­τά­κο­λου, Κα­βά­λας, Κέρκυ­ρας,

Κυλ­λή­νης, Λαυ­ρί­ου, Μυ­κό­νου, Μυ­τι­λή­νης, Νά­ξου, Πά­ρου, Πά­τρας,

Ρα­φή­νας, Ρό­δου, Σαν­το­ρί­νης, Σκιά­θου, Σύ­ρου, Θεσ­σα­λο­νί­κης και

Βό­λου. Η αναφορά έχει τη δική της σημασία, καθώς όπως φαίνεται ο σχετικός κατάλογος περιλαμβάνει εγκαταστάσεις στρατηγικής σημασίας, αλλά και τουριστικά λιμάνια προβεβλημένων προορισμών. Η "εγγραφή" του λιμανιού σε αυτό τον κατάλογο αναδεικνύει τη σημασία του στο σύστημα των θαλάσσιων μεταφορών αλλά από εκεί και πέρα κανένας δεν είναι σε θέση σήμερα να εκτιμήσει αν αυτή η αναβάθμιση αποτελεί γενική ευχή ή στόχο για την επίτευξη του οποίου θα υπάρξει ένα σύστημα μέτρων. Πολύ περισσότερο δεν γνωρίζουμε αν αυτό αποτελεί προϊόν κάποιας μελέτης ή απλώς καταγραφή ορισμένων λιμανιών που αθροίζονται σε έναν κατάλογο.

Το μόνο βέβαιο της υπόθεσης είναι ότι εγκρίθηκε ένα σχέδιο ανάπτυξης (μάστερ πλαν κατά την… νεοελληνική), το οποίο δεν συζητήθηκε ουσιωδώς και απέχει πολύ από τον βαρύγδουπο χαρακτηρισμό του. Ουσιαστικά δεν προβλέπει μέτρα αναβάθμισης των εγκαταστάσεων, στην πορεία διαπιστώθηκε ότι η σκοπιμότητα των προτάσεων είναι αμφιλεγόμενη και δεν απαντά σε ένα κρίσιμο ερώτημα: Αν το λιμάνι μπορεί να εξυπηρετήσει και κάτω από ποιες προϋποθέσεις τον τουρισμό κρουαζιέρας. Και ακόμη αν υπάρχουν έργα τα οποία μπορούν να γίνουν χωρίς να επηρεάζεται το φυσικό περιβάλλον του παραλιακού μετώπου το οποίο αποτελεί και την "προίκα" για την ανάδειξη της πόλης σε επώνυμο τουριστικό προορισμό.

Η επιχείρηση θεσμοθέτησης της προοπτικής κατασκευής μαρίνας στον προλιμένα ξεσήκωσε έντονες αντιδράσεις. Και υποχρέωσε τους δημοτικούς και κρατικούς παράγοντες που έσπευσαν να υποστηρίξουν την τσιμεντοποίηση της μοναδικής αυτής περιοχής - συμβόλου της πόλης για ολόκληρες γενιές, να αναδιπλωθούν. Το τελικό σχέδιο ουσιαστικά αφήνει ανοιχτό το θέμα και πολλά θα εξαρτηθούν τόσο από τις επιδιώξεις αυτών που σπεύδουν να εκμεταλλευτούν την πολιτική εκποίησης της δημόσιας περιουσίας, όσο και από τις αντιδράσεις των Καλαματιανών σε τέτοιου είδους σχέδια που απειλούν το περιβάλλον και τη φυσιογνωμία της παραλιακής ζώνης.

Η υπόθεση του ρόλου που μπορεί να παίξει το λιμάνι της Καλαμάτας απασχολεί εδώ και 30 χρόνια περίπου τους φορείς έκφρασης της τοπικής κοινωνίας. Μια τέτοια εγκατάσταση στην καρδιά του οικιστικού ιστού της πόλης είναι προφανές ότι δημιουργεί σύνθετα προβλήματα και ασφαλώς η λειτουργία της υπόκειται σε περιορισμούς. Με επίγνωση αυτών των δυσκολιών, τη δεκαετία του 1980 υποστηρίχθηκε η ιδέα κατασκευής νέου λιμανιού στη Δυτική Παραλία. Είχε εκπονηθεί μάλιστα σχετική προμελέτη, ενώ υπήρχαν και συνοδευτικές μελέτες για την εμπορική κίνηση που θα μπορούσε να έχει. Δεν χρειάζεται να τονίσουμε ασφαλώς ότι οι μελέτες υποστήριζαν την οικονομική βιωσιμότητα προσαρμόζοντας τις υποθέσεις εργασίας στην επιδίωξη. Και θα πρέπει να εκτιμήσουμε ότι αυτός είναι και ένας από τους λόγους για τους οποίους δεν προχώρησε το σχέδιο για νέο λιμάνι παρά την ομόθυμη υποστήριξη από όλο το φάσμα των τοπικών δυνάμεων εκείνη την εποχή.

Στη συνέχεια το θέμα επανήλθε πολλές φορές, μέχρι και προσφάτως στις προβλέψεις του Γενικού Πολεοδομικού Σχεδίου. Παρ’ όλα αυτά είναι φανερό ότι πιθανότητα για νέο λιμάνι δεν υπάρχει, όχι μόνον γιατί το κόστος είναι μεγάλο, αλλά και γιατί οι προτεραιότητες της περιοχής εστιάζονται στον τουρισμό καθιστώντας ασύμβατη τη λειτουργία του με την επιδίωξη αυτή. Επιπλέον μια τέτοιου μεγέθους εγκατάσταση θα προκαλούσε σοβαρές αλλαγές στις ακτές και κινδύνους εκτεταμένης διάβρωσης, παρενέργειες που έχουν προκληθεί ακόμη και με μικρά λιμενικά έργα τα τελευταία χρόνια. Η κατά περιόδους επαναφορά του θέματος στερείται σοβαρότητας και χρησιμοποιείται ως ελιγμός σε διάφορες πιέσεις. Οι οποίες υπάρχουν και επιδιώκουν το… αδύνατον: Να γίνει χώρος μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων το σημερινό λιμάνι της Καλαμάτας.

Τι από όλα αυτά έχουν υπόψη τους στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή και ενέταξαν το λιμάνι της Καλαμάτας στο σχέδιο αναβάθμισης που προαναφέρθηκε, δεν είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε. Εκείνο το οποίο εκτιμούμε όμως είναι πως χρειάζεται μια σοβαρή συζήτηση για το μέλλον του λιμανιού και τις χρήσεις του, έτσι ώστε να υλοποιηθούν επεμβάσεις αναβάθμισης των υποδομών του και μέχρι του σημείου που δεν αλλοιώνονται ούτε η φυσιογνωμία της παραλιακής ζώνης και της πόλης. Αλλά και ταυτοχρόνως προστατεύεται η τοπική οικονομία που έχει πλέον προσανατολιστεί στον τουριστικό τομέα μέσα από πλήθος μικρών και μεγάλων επενδύσεων σε όλο το μήκος των ακτών του Μεσσηνιακού Κόλπου. Ασφαλώς και υπάρχουν αντιτιθέμενα συμφέροντα, ασφαλώς και υπάρχουν διαφορετικές προσεγγίσεις. Η πόλη όμως δεν είναι άθροισμα συμφερόντων, είναι οι άνθρωποι και το φυσικό της περιβάλλον. Κακοποιημένο αγρίως σε πολλές περιπτώσεις μέχρι σήμερα ειδικά στην παραλιακή ζώνη, αλλά τώρα έφτασε ο κόμπος στο χτένι. Κάθε απόφαση θα είναι κρίσιμη και ο καθένας ας αναλάβει τις ευθύνες του απέναντι στις μελλοντικές γενιές.

Υ. Γ. Τα περί ενδιαφέροντος για υδατοδρόμιο που ανακοινώθηκαν όταν είχε γραφτεί το κείμενο, καθιστούν ακόμη πιο επιτακτική την ανάγκη της αποσαφήνισης των στόχων της πόλης σχετικά με το λιμάνι.

Ηλίας Μπιτσάνης