Η 20ή Νοεμβρίου έχει ανακηρυχθεί από τον ΟΗΕ, το 1959 – μετά την υιοθέτηση από την Γενική του Συνέλευση της Διακήρυξης των Δικαιωμάτων του Παιδιού - ως ημέρα αφιερωμένη στα Δικαιώματα του Παιδιού. Έτσι ώστε να χρησιμεύει στην Παγκόσμια Κοινότητα ως διαρκής υπενθύμιση της υποχρέωσής της να διασφαλίζει την προστασία και την ανάπτυξη της παιδικής ηλικίας σε συνθήκες ειρήνης, ευημερίας, ελευθερίας, δικαιοσύνης και ίσων ευκαιριών. Υπό τα ως άνω δεδομένα η ημερομηνία αυτή είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την υιοθέτηση, από την Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, δύο εκ των σημαντικότερων διεθνών κειμένων για τη νομική προστασία του Παιδιού και της παιδικής ηλικίας γενικότερα: Την 20ή Νοεμβρίου 1959 υιοθετήθηκε από την Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ η «Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Παιδιού», ενώ την 20ή Νοεμβρίου 1989 υιοθετήθηκε ομόφωνα από την Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, σε συνέχεια της ανωτέρω Διακήρυξης, η «Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού», η οποία έχει επικυρωθεί και τεθεί σε ισχύ απ’ όλα, σχεδόν, τα κράτη του Κόσμου. Στην Ελλάδα, η Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού τέθηκε σε ισχύ με το ν. 2101/1992.
I. Η Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού είναι ένα νομικά δεσμευτικό κείμενο για τα κράτη-μέλη της Σύμβασης και περιέχει έναν πλήρη κατάλογο των Δικαιωμάτων του Παιδιού. Ως Παιδί, για τις ανάγκες της Σύμβασης, θεωρείται κάθε ανθρώπινο ον μικρότερο των 18 ετών. Ο κατάλογος αυτός, πολύ συνοπτικά, περιλαμβάνει την κατοχύρωση Δικαιωμάτων του Παιδιού:
Α. Που είναι απαραίτητα για την αρμονική και ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητάς του, σωματικής, πνευματικής, πολιτιστικής, ψυχικής, ηθικής και κοινωνικής: Στην κατηγορία αυτήν περιλαμβάνονται, π.χ., το δικαίωμα στην παροχή εκπαίδευσης, στην ταυτότητα, την ιθαγένειά του, στην διατήρηση των οικογενειακών του δεσμών, στον μη αποχωρισμό του από τους γονείς του, στην προστασία της υγείας του, στην ανάπαυση και στις δραστηριότητες του ελεύθερου χρόνου, στην πλήρη συμμετοχή του σε πολιτιστικές, ψυχαγωγικές και καλλιτεχνικές δραστηριότητες και ομάδες.
Β. Που αφορούν την επιβίωσή του και την προστασία του από κάθε μορφή βίας, εκμετάλλευσης, σκληρής, απάνθρωπης ή εξευτελιστικής μεταχείρισης.
Γ. Που συνδέονται με την έκφραση των σκέψεών του και των πεποιθήσεων του. Στην κατηγορία αυτήν περιλαμβάνονται, π.χ., τα δικαιώματα με τα οποία κατοχυρώνεται η ελευθερία της έκφρασης και της γνώμης, η ελευθερία σκέψης, συνείδησης και θρησκείας, το δικαίωμα του σεβασμού στην ιδιωτική του ζωή, το δικαίωμα στην πρόσβαση στην πληροφορία.
ΙΙ. Εκτός όμως από τα διεθνή νομικά κείμενα για την προστασία του Παιδιού, και το Σύνταγμά μας, με βάση τις διατάξεις του άρθρου 21 παρ. 1, πλέον της κατοχύρωσης του θεσμού της οικογένειας, κατοχύρωσε για πρώτη φορά, αυτοτελώς, την προστασία, εκ μέρους του Κράτους, και της παιδικής ηλικίας.
Α. Ερμηνευόμενες υπό το φως της διάταξης αυτής, άλλες διατάξεις και αρχές του Συντάγματός μας - όπως οι διατάξεις του άρθρου 2 παρ. 1 για τον σεβασμό και την προστασία της αξίας του ανθρώπου, του άρθρου 4 παρ. 1 για την αρχή της ισότητας, του άρθρου 5 παρ.1 για το δικαίωμα στην ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας, του άρθρου 16 παρ. 2 για την αποστολή της Παιδείας όσον αφορά την ηθική, πνευματική και φυσική αγωγή των Ελλήνων και την διάπλαση των Παιδιών σε υπεύθυνους και ελεύθερους πολίτες και του άρθρου 21 παρ. 3 και 6 για την προστασία της νεότητας και των ατόμων με αναπηρίες - διαπλάθουν επί μέρους αρχές και κανόνες προστασίας της παιδικής ηλικίας, συνταγματικού επιπέδου.
Β. Σημαντικότερες, μεταξύ των αρχών αυτών, εμφανίζονται:
1. Η αρχή για αξιοπρεπή μεταχείριση των Παιδιών μέσα στην οικογένεια, στο σχολείο και, γενικότερα, απ’ όλους τους κοινοτικούς, κοινωνικούς και πολιτικούς θεσμούς.
2. Η αρχή της μη διάκρισης των Παιδιών με βάση κριτήρια εθνικότητας, καταγωγής, φυλής, γλώσσας, πεποιθήσεων.
3. Η αρχή όχι μόνο της ίσης μεταχείρισης των Παιδιών αλλά και της ισότητας στην αφετηρία, μέσω της θέσπισης ίσων ευκαιριών και ίσης πρόσβασης.
4. Η αρχή της προστασίας της πνευματικής, ψυχικής, ή σωματικής υγείας των Παιδιών, με πρόνοια λήψης ιδιαίτερων θετικών μέτρων για εκείνα τα Παιδιά, που παρουσιάζουν σωματική ή διανοητική υστέρηση.
5. Η αρχή που σχετίζεται με το δικαίωμα στην εκπαίδευση και στην υποχρέωση του Κράτους για την εφαρμογή εκπαιδευτικών πολιτικών, οι οποίες προωθούν εμπράκτως την πνευματική και πολιτιστική κοινωνική ανάπτυξη των Παιδιών και την εμπέδωση σε αυτά των αρχών της αξιοπρέπειας, της ανοχής, της ελευθερίας, της ισότητας, της αλληλεγγύης και της δημοκρατικής συμμετοχής.
Δυστυχώς, και παρά την υιοθέτηση της Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Παιδιού, αλλά και άλλων διεθνών και υπερεθνικών νομικών κειμένων, εκατομμύρια παιδιά, σε όλο τον Κόσμο, υποφέρουν από την πείνα και την φτώχεια, βιώνουν τον κοινωνικό αποκλεισμό, την εγκατάλειψη, την σωματική και ψυχική βία, στερούνται της στοιχειώδους σχολικής εκπαίδευσης αλλά και της πρόσβασης σε βασικές συνθήκες υγιεινής και περίθαλψης. Και έτσι υφίστανται τις αντίστοιχες τραγικές συνέπειες -τόσο για την ψυχοσύνθεση τους όσο και για την σωματική τους ακεραιότητα- πολέμων, εμφυλίων συρράξεων και κοινωνικών αναταραχών. Υπό τα δεδομένα αυτά ο Κόσμος δεν είναι – τουλάχιστον σε όλη του την έκταση - «κατάλληλος» για τα Παιδιά. Απαιτείται συστηματική δράση και συνεχής εγρήγορση. Κανένα νομικό κείμενο, κανόνας δικαίου ή αρχή δικαίου δεν μπορεί να συντελέσει στην προστασία της παιδικής ηλικίας, εάν δεν μετασχηματισθεί σε συγκεκριμένα, συστηματικά και πρακτικά εφαρμόσιμα, μέτρα και πολιτικές. Πρέπει, όλοι, ν’ αντιληφθούμε ότι η προστασία των Παιδιών μας είναι η μεγαλύτερη επένδυση για τα Έθνη και τις Κοινωνίες ξεχωριστά, αλλά και για την Ανθρωπότητα στο σύνολό της.
