Απάτες μέσω… τράπεζας Αγγλίας, αποταμιεύσεις ανυποψίαστων θυμάτων που γίνονται κρυπτονομίσματα ή αγορές ακριβών γκάτζετ, χρήματα που μεταφέρονται σε λογαριασμούς money mules και… εξαφανίζονται. Η ηλεκτρονική εγκληματικότητα ή αλλιώς τα cyber crimes συνθέτουν ένα νέο εγκληματικό διαδικτυακό περιβάλλον, που μέχρι πριν δύο χρόνια ήταν σπάνιο έως άγνωστο για τα ελληνικά και τοπικά δεδομένα. Μέσα όμως στα δύο αυτά τελευταία χρόνια το κυβερνοέγκλημα ή οι “απάτες μέσω ηλεκτρονικού υπολογιστή”, όπως καταγράφονται ως ξεχωριστό αδίκημα από το 1988 στον Ποινικό Κώδικα, έχουν εκτοξευτεί. Μεσσήνιοι πέφτουν όλο και πιο συχνά θύματα απατεώνων, που με τον έναν ή τον άλλον τρόπο αποκτούν πρόσβαση στο e-banking και τις οικονομίες τους, και από μόλις 3 απάτες το 2019 φτάσαμε στις 52 τετελεσμένες το 2021.
Ο διευθυντής της Υποδιεύθυνσης Ασφαλείας Καλαμάτας αστυνόμος Α’ Παναγιώτης Μπαστακός ξεχωρίζει ανάμεσα στις 22 υποθέσεις που εξιχνιάστηκαν μέσα στο 2021 από την υπηρεσία του, αυτή του εγκληματικού δικτύου των χάκερ από τη Θεσσαλονίκη, που κατάφεραν να αδειάσουν τους λογαριασμούς δύο Μεσσήνιων με τη μέθοδο sim swapping.
ΚΟΙΝΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΜΕ ΤΙΣ… ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΕΣ
Οι συγκεκριμένες απάτες παρουσιάζουν κοινά στοιχεία με τις παραδοσιακές μορφές απατών και ο τελικός τους στόχος είναι η οικονομική ζημία του παθόντα και ο παράνομος πλουτισμός των δραστών. Διαφέρουν όμως, όπως εξηγεί ο διευθυντής Ασφαλείας, στο ότι οι συγκεκριμένες απάτες “ενέχουν το στοιχείο της αμεσότητας και είναι γρήγορες, μπορούν να συμβούν στον οποιονδήποτε χρήστη είναι συνδεδεμένος στο Διαδίκτυο, ενώ μπορούν να πραγματοποιηθούν από και προς οποιοδήποτε σημείο του πλανήτη. Έχουν δε σοβαρές οικονομικές συνέπειες στα θύματα και μπορεί να κλονίσουν την εμπιστοσύνη τους στις σύγχρονες τεχνολογίες, το Διαδίκτυο και τις τραπεζικές ηλεκτρονικές συναλλαγές”. Σαν αδίκημα τιμωρείται σε βαθμό πλημμελήματος, ενώ αν η αποδεδειγμένη οικονομική ζημία υπερβαίνει τα 120.000 ευρώ διώκεται σε βαθμό κακουργήματος, αλλά “απαιτείται έγκληση από μέρους του θύματος, όπως και στην απλή απάτη”.
ΑΝΥΠΑΡΚΤΕΣ ΣΧΕΔΟΝ ΜΕΧΡΙ ΠΡΙΝ ΔΥΟ ΧΡΟΝΙΑ
Ως αδίκημα από το 1988 έως και μέχρι πριν από λίγα χρόνια σε τοπικό επίπεδο δεν είχαμε περιστατικά τέτοιων απατών, παρά μόνο ελάχιστα και μεμονωμένα. Τα τελευταία δύο χρόνια όμως έχει παρουσιαστεί σε πανελλαδικό επίπεδο, οπότε και κατ’ επέκταση και στη Μεσσηνία, τεράστια αύξηση των περιστατικών διάπραξης απατών μέσω ηλεκτρονικών υπολογιστών ή διαδικτυακών απατών, όπως έχει επικρατήσει πολλές φορές να αναφέρεται (cyber scams). Ενδεικτικό είναι ότι από τις συνολικά 52 απάτες με υπολογιστή που διαπράχθηκαν μέσα στο 2021 (έχουν εξιχνιαστεί οι 22), κατεβαίνουμε στις 13 το 2020 (εξιχνιάστηκαν 3) και σε μόλις 3 (εξιχνιάστηκε η μία) το 2019.
ΤΑ CYBER SCAMS 2021 ΣΤΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ
Τέτοιου είδους απάτες αποτελούν κυρίως οι απάτες ceo/εταιρικού email, απάτες μέσω τιμολογίων και λοιπών παραστατικών (invoice fraud), οι απατηλές τηλεφωνικές κλήσεις (vishing), τα απατηλά μηνύματα sms (smishing), τα απατηλά μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου (phishing), οι απατηλές ιστοσελίδες τραπεζών (spoofed bank websites) που στη Μεσσηνία εμφανίστηκαν πρώτη φορά φέτος και ήδη, επισημαίνει ο Παν. Μπαστακός, “έχουμε καταγεγραμμένες 4 υποθέσεις τέτοιου τύπου”. Άλλες μορφές είναι “η απάτη μέσω διαδικτυακού ραντεβού (romance scam), απατηλές τηλεφωνικές κλήσεις με στόχο προσωπικές και οικονομικές πληροφορίες του θύματος, sextortion scam, απάτες υποτιθέμενης τεχνικής υποστήριξης, απάτες σχετιζόμενες με επενδύσεις και απάτες με αγορές μέσω Διαδικτύου”.
ΑΠΑΤΗΛΕΣ ΑΓΟΡΕΣ ΚΑΙ ΤΗΛΕΦΩΝΙΚΕΣ ΚΛΗΣΕΙΣ
ΟΙ ΚΥΡΙΑΡΧΕΣ ΑΠΑΤΕΣ
Στη Μεσσηνία οι περισσότερες απάτες έχουν να κάνουν με αγορές που έχουν γίνει μέσω Διαδικτύου και απατηλές τηλεφωνικές κλήσεις. Συγκεκριμένα, στις αγορές μέσω Διαδικτύου οι δράστες χρησιμοποιούν δύο διαφορετικές μεθοδολογίες: είτε εμφανίζονται ως αγοραστές που αναζητούν ηλεκτρονικές αγγελίες και αφού έρθουν σε επικοινωνία με τον πωλητή-ανυποψίαστο θύμα τού παρουσιάζουν συνήθως στέλνοντάς του φωτογραφία ψευδή παραστατικά πληρωμής από ανύπαρκτους τραπεζικούς λογαριασμούς και ο παθών πωλητής πείθεται να αποστείλει το προϊόν που πουλά. Επίσης, ως πωλητές καταχωρίζουν ανύπαρκτα προϊόντα και πείθουν τους ενδιαφερόμενους αγοραστές μέσω τηλεφωνικών επαφών να αποστείλουν είτε όλο το χρηματικό αντίτιμο που έχουν ορίσει είτε μέρος αυτού, χωρίς ποτέ να αποστείλουν το προϊόν που υπόσχονται. Και στις δύο περιπτώσεις μετά την ολοκλήρωση του στόχου τους διακόπτουν την επικοινωνία με τους παθόντες.
ΟΙ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΕΙΣ ΧΑΚΕΡ
Επίσης “μεγάλη υπόθεση που εξιχνιάστηκε από την υπηρεσία μας φέτος αφορούσε σε απάτες με τη μέθοδο swapping, κατά την οποία τα μέλη της εγκληματικής οργάνωσης αποτελούνταν από νεαρά άτομα πλήρως εξοικειωμένα με τον τρόπο λειτουργίας του Διαδικτύου, αφαιρούσαν χρήματα από τραπεζικούς λογαριασμούς ανυποψίαστων πολιτών στη Μεσσηνία και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας ή έκαναν αγορές μεγάλης χρηματικής αξίας από ηλεκτρονικούς τραπεζικούς λογαριασμούς ανυποψίαστων πολιτών”, αναφέρει σχετικά με την υπόθεση ο αστυνόμος. Μάλιστα, ενώ αρχικά είχαν εξιχνιαστεί 5 περιπτώσεις, εν συνεχεία ανακαλύφθηκε η απόπειρα από τα ίδια άτομα δύο ακόμα περιπτώσεων παράνομης πρόσβασης σε e-banking. Επίσης, στη Μεσσηνία “και το έτος που μας πέρασε είχαμε 11 τετελεσμένες απατηλές τηλεφωνικές κλήσεις, μέσω των οποίων οι δράστες στόχευσαν σε ανυποψίαστους πολίτες, προκειμένου να τους αποκαλύψουν οικονομικές πληροφορίες και προσωπικές πληροφορίες ή κωδικούς ασφαλείας. Σε ορισμένες περιπτώσεις οι απατεώνες κατάφεραν να πείσουν τα θύματά τους να τους μεταφέρουν άμεσα χρήματα από τον ηλεκτρονικό τους τραπεζικό λογαριασμό”, προσθέτει.
ΜΕΣΟΥ ΚΑΙ ΑΝΩΤΕΡΟΥ ΒΙΟΤΙΚΟΥ ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΤΑ ΘΥΜΑΤΑ
Όπως λέει ο διευθυντής Ασφαλείας Καλαμάτας, “η εξιχνίαση του συγκεκριμένου αδικήματος και η ανακάλυψη των δραστών απασχολεί το σύνολο των υπηρεσιών Ασφαλείας, ενώ συμφωνήθηκε τον περασμένο Οκτώβριο και λειτουργεί συντονιστικό κέντρο μεταξύ ελληνικών τραπεζών, Τράπεζας της Ελλάδος και στελεχών της ΕΛΑΣ σε κεντρικό επίπεδο”. Ιδιαίτερο δε χαρακτηριστικό είναι ότι “οι εξαπατηθέντες είναι άτομα μέσου ή και ανώτερου βιοτικού επιπέδου με καλή ή πολύ καλή μόρφωση, που χειρίζονται τις σύγχρονες τεχνολογίες, χρησιμοποιούν το Διαδίκτυο στην καθημερινότητά τους, ακόμα και στην επαγγελματική και δεν είναι άτομα τα οποία χρησιμοποιούν το Διαδίκτυο μόνο για ένα απλό σερφάρισμα ή μια απλή ενημέρωση”, παρατηρεί.
ΔΥΣΚΟΛΕΣ ΟΙ ΕΞΙΧΝΙΑΣΕΙΣ
Η εξιχνίαση των διαδικτυακών απατών είναι πολύπλοκη υπόθεση και “δεν είναι εύκολο να βρεθούν οι δράστες σε όλες τις περιπτώσεις”, επισημαίνει ο αστυνόμος. Ακόμα όμως “και αν βρεθεί κάποιος από τους δράστες ή ακόμα και όλο το εγκληματικό δίκτυο, στην πράξη είναι εξαιρετικά δύσκολο και πολυσύνθετο ζήτημα να βρεθεί το χρηματικό ποσό που έχει αφαιρεθεί, καθόσον, επειδή οι δράστες δρουν γρήγορα και συνήθως μεσολαβεί κάποιο χρονικό διάστημα μέχρι να γίνει αντιληπτό από τους παθόντες ότι έχουν εξαπατηθεί, μπορούν να μεταφέρουν μέσω δαιδαλωδών διαδικασιών τα χρήματα σε άλλους λογαριασμούς σχεδόν άμεσα, οι οποίοι μπορεί να ανήκουν σε τραπεζικά ιδρύματα που έχουν την έδρα τους στο εξωτερικό (σ.σ. όπως σε πρόσφατη απάτη με θύμα Μεσσήνιο, που ο κυβερνοαπατεώνας μετέφερε τα χρήματα σε τράπεζα της Αγγλίας) ή να πραγματοποιήσουν άμεσα ανάληψη από ένα ΑΤΜ ή να μετατρέψουν τα χρήματα σε κρυπτονομίσματα”.
ΟΙ MONEY MULES ΚΑΙ ΤΟ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟ ΑΠΟΡΡΗΤΟ
Ακόμα, ο πρώτος λογαριασμός μεταφοράς “μπορεί να ανήκει σε άτομο το οποίο να έχει δανείσει τους ηλεκτρονικούς κωδικούς του λογαριασμού του σε κάποιο εγκληματικό δίκτυο έναντι κάποιου χρηματικού αντιτίμου (money mules, δηλαδή «μουλάρια του χρήματος», συνήθως χρήστες ουσιών), με αποτέλεσμα να μην είναι δυνατόν να βρεθούν οι τελικοί πραγματικοί αποδέκτες”. Επίσης, ένα κρίσιμο σημείο που δυσχεραίνει κατά πολύ τις έρευνες των διωκτικών αρχών και ουσιαστικά δένει τα χέρια τους, είναι το γεγονός ότι “η άρση του τραπεζικού απορρήτου επιτρέπεται μόνο κατόπιν έκδοσης σχετικού βουλεύματος του οικείου Συμβουλίου Πλημμελειοδικών σε υποθέσεις που αφορούν κακουργήματα, οπότε κάτι τέτοιο στη συγκεκριμένη περίπτωση μπορεί να πραγματοποιηθεί σε απάτες που ξεπερνούν τα 120.000 ευρώ, γεγονός που γνωρίζουν και εκμεταλλεύονται οι δράστες”, επισημαίνει ο Παν. Μπαστακός.
ΕΠΤΑ ΥΠΟΘΕΣΕΙΣ ΧΩΡΙΣ… ΚΑΘΟΛΟΥ(;) ΙΧΝΗ
Πολλές φορές, για πολύ κόσμο, είναι εξαιρετικά δύσκολος στην κατανόηση ο τρόπος με τον οποίο οι απατεώνες έχουν ενεργήσει για να πετύχουν το σκοπό τους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ότι “έχουμε υποθέσεις -τουλάχιστον επτά- στις οποίες οι παθόντες δεν ήταν σε θέση να μας δώσουν καθόλου στοιχεία για τον τρόπο με τον οποίον εξαπατήθηκαν. Θεωρείται βέβαιο ότι έχουν πέσει θύμα phishing σε άγνωστο χρόνο και δεν έχει γίνει ποτέ αντιληπτό από τους ίδιους τους παθόντες”, εξηγεί για αυτές τις υποθέσεις ο διευθυντής Ασφαλείας και εφιστά την προσοχή στους χρήστες του Διαδικτύου: “Αυτό που πρέπει να γίνει αντιληπτό από τους χρήστες του Διαδικτύου και των ηλεκτρονικών εφαρμογών είναι ότι οι κινήσεις που πραγματοποιούμε στον ψηφιακό κόσμο έχουν τεράστιες συνέπειες στον πραγματικό κόσμο και στο πραγματικό χρήμα μας και στους πραγματικούς τραπεζικούς μας λογαριασμούς. Σίγουρα η ραγδαία αύξηση της χρήσης του Διαδικτύου με τις σύγχρονες τεχνολογικές λύσεις που προσφέρει βοήθησαν στην περίοδο της πανδημίας, στις αγορές μας, στην πληρωμή λογαριασμών μέσω e-banking, στη συνεργασία μας με άλλους επιχειρηματίες, όμως αυτή η ραγδαία εξέλιξη βρήκε αρκετό κόσμο απροετοίμαστο και πολλοί επιτήδειοι ήταν εκείνοι που έτρεξαν να το εκμεταλλευτούν”.
ΚΑΙΝΟΥΡΓΙΟ, ΔΙΑΡΚΩΣ ΕΞΕΛΙΣΣΟΜΕΝΟ ΚΑΙ ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΠΟΛΥΠΛΟΚΟ
Οι Καλαματιανοί πρέπει να γνωρίζουν ότι η Υποδιεύθυνση Ασφαλείας Καλαμάτας διαθέτει ικανά και έμπειρα στελέχη, τα οποία “παρακολουθούν τις εξελίξεις, επιμορφώνονται, βρίσκονται σε διαρκή συνεννόηση με τους ομόσταβλούς τους σε άλλες υπηρεσίες Ασφαλείας της Ελλάδας και είναι σε θέση να συμβουλεύσουν τους πολίτες για τις διαδικτυακές απάτες σε επαρκή βαθμό. Οι υπηρεσίες Ασφαλείας κάνουν το καλύτερο δυνατό στην αντιμετώπιση του συγκεκριμένου φαινομένου, καίτοι είναι κάτι καινούργιο, διαρκώς εξελισσόμενο και ιδιαίτερα πολύπλοκο, που μπορεί να έχει την έδρα του οπουδήποτε στην Ελλάδα ή ακόμα και στο εξωτερικό, έχουμε δε να επιδείξουμε γρήγορα αντανακλαστικά και αξιοσημείωτα αποτελέσματα σε αρκετές περιπτώσεις”, επισημαίνει ο αστυνόμος. Ετσι, από τις συνολικά 52 απάτες με υπολογιστή που διαπράχθηκαν κατά το τρέχον έτος έχουν εξιχνιαστεί οι 22 και έχουν οδηγηθεί ενώπιον της δικαιοσύνης οι δράστες.
ΠΩΣ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΑΣΤΕ ΟΙ ΠΟΛΙΤΕΣ;
Σε κάθε περίπτωση λειτουργεί από την Ελληνική Αστυνομία το Cyberalert στον πενταψήφιο αριθμό 11188, όπου οι πολίτες μπορούν άμεσα να απευθύνονται όλο το 24ωρο, για να κάνουν ερωτήσεις σε περίπτωση που θεωρούν ότι έχουν πέσει θύμα διαδικτυακής απάτης, ενώ οδηγίες για αποφυγή εξαπάτησης δίδονται και από τη ΓΕΠΑΔ Πελοποννήσου στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
“Η πρόληψη εναντίον των απατών μέσω υπολογιστή είναι σημαντική και οφείλουμε όλοι μας να προσέχουμε γιατί μπορεί να γίνουμε εν αγνοία μας τα επόμενα θύματα των επίδοξων απατεώνων. Προς τούτο οι πολίτες πρέπει να είναι σε επαγρύπνηση κατά τη χρήση των ηλεκτρονικών συσκευών τους, να αφουγκράζονται τις εξελίξεις στις τεχνολογίες, να ενημερώνονται από τα επίσημα sites της ΕΛΑΣ, να αφιερώνουν χρόνο στο να μελετούν τα προειδοποιητικά μηνύματα που τους αποστέλλουν οι τράπεζές τους για τα είδη των απατών που εμφανίζονται ανά διαστήματα, καθώς και να εμπιστεύονται την Ελληνική Αστυνομία στην εξέταση της υπόθεσής τους”, συμβουλεύει ο Παν. Μπαστακός. Και προσθέτει καταλήγοντας ότι “είναι δε ζωτικής σημασίας για τη μετέπειτα πορεία της κάθε υπόθεσης απάτης μέσω υπολογιστή ο πολίτης που εξαπατάται να προβαίνει σε άμεσες ενέργειες τόσο στην τράπεζα συνεργασίας του όσο και στην Υποδιεύθυνση Ασφαλείας Καλαμάτας, ευθύς αμέσως αντιληφθεί ότι εξαπατήθηκε και να μην περιμένει να περάσει κάποιος χρόνος”.
