Το νομοσχέδιο κατατέθηκε στη Βουλή προς επεξεργασία και το προηγούμενο διάστημα είχε τεθεί σε δημόσια διαβούλευση. Καταλυτικά επέδρασαν στις αλλαγές στους κώδικες οι 13 γυναικοκτονίες μέσα στο 2021 και οι καταγγελίες στο πλαίσιο του ελληνικού #MeToo, αλλά και η επίθεση με βιτριόλι στην Καλλιθέα. Μέσα από τις σοκαριστικές αυτές υποθέσεις αναδείχθηκαν κενά και αστοχίες σε διατάξεις του Ποινικού Κώδικα, τις οποίες φιλοδοξεί να αποκαταστήσει το νομοσχέδιο του υπουργείου Δικαιοσύνης, που περιλαμβάνει αλλαγές σε περισσότερα από 100 άρθρα.
ΜΟΝΟ ΜΕ ΙΣΟΒΙΑ
Μόνο με ισόβια κάθειρξη θα τιμωρείται στο εξής ο ομαδικός βιασμός ή ο βιασμός ανηλίκου και η δολοφονία. Οι ισοβίτες θα μπορούν να αποφυλακιστούν αφού έχουν εκτίσει τουλάχιστον 18 χρόνια από 16 χρόνια που ισχύει μέχρι σήμερα. Επίσης δεν θα μπορούν να μειώσουν την παραμονή τους στη φυλακή φορώντας ηλεκτρονικό “βραχιολάκι”, κάτι που προβλέπει ο ισχύων Ποινικός Κώδικας. Οι αλλαγές, όπως αναφέρουν νομικοί κύκλοι, ικανοποιούν το κοινό περί δικαίου αίσθημα αν και υπάρχουν φωνές που αναδεικνύουν την ανάγκη αναγέννησης του ελληνικού ποινικού συστήματος και όχι επιστροφής στο Μεσαίωνα.
ΟΙ ΑΛΛΑΓΕΣ ΣΤΟΝ ΠΟΙΝΙΚΟ ΚΩΔΙΚΑ
Στη βαριά εγκληματικότητα, όπως η σύσταση εγκληματικής οργάνωσης, η διακίνηση ναρκωτικών και η τρομοκρατία, αυξάνεται ο χρόνος παραμονής στη φυλακή στα 3/5 της ποινής από 2/5 που ισχύει σήμερα. Επίσης, γίνονται αυστηρότερες οι προϋποθέσεις για την υφ’ όρων απόλυση κρατουμένων που εκτίουν ποινές για σοβαρά κακουργήματα και αυστηροποιούνται οι προβλέψεις για κάποια σοβαρά αδικήματα, όπως ο εμπρησμός δάσους και η πρόκληση βαριάς σωματικής βλάβης.
Σε κακούργημα, από πλημμέλημα που είναι σήμερα, μετατρέπεται ο εμπρησμός και τιμωρείται με ισόβια κάθειρξη αν πεθάνει έστω και ένας άνθρωπος.
ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΑ ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ
Κατά προτεραιότητα θα γίνονται οι ανακρίσεις αλλά και οι δίκες που αφορούν σε σεξουαλικά εγκλήματα σε βάρος ανηλίκων. Η δίωξη για τέτοια εγκλήματα θα γίνεται αυτεπάγγελτα, χωρίς να χρειάζεται να έχει προηγηθεί μήνυση. Η αιμομειξία ξαναγίνεται κακούργημα, ενώ όλες οι γενετήσεις πράξεις σε βάρος ανηλίκων θα είναι στο εξής κακουργήματα.
ΟΙ ΤΕΣΣΕΡΙΣ ΑΞΟΝΕΣ ΤΟΥ ΝΟΜΟΣΧΕΔΙΟΥ
Πέρα από τα προαναφερόμενα, το νομοσχέδιο γενικότερα στηρίζεται σε 4 άξονες: α) Στην αυστηροποίηση του πλαισίου των ποινών για συγκεκριμένα εγκλήματα ιδιαίτερης ποινικής απαξίας, β) στην αυστηροποίηση της απόλυσης των καταδίκων υπό όρο, όπως και της άρσης της απόλυσης εγκληματιών που τελούν κατ’ επανάληψη σοβαρά κακουργήματα, γ) στην επαναφορά και διεύρυνση του αξιοποίνου στα κοινώς επικίνδυνα αδικήματα, στα αδικήματα σχετικά με την υιοθεσία και στην αναδιαμόρφωση του πλαισίου των ποινών για τα αδικήματα της κλοπής και της υπεξαίρεσης στην πλημμεληματική τους μορφή, καθώς και δ) στην κατ’ απόλυτη προτεραιότητα διεξαγωγή της ανάκρισης και την εισαγωγή της υπόθεσης στο ακροατήριο για υποθέσεις εξαιρετικής φύσης ή επί κακουργημάτων που αφορούν εγκλήματα κατά της γενετήσιας ελευθερίας και οικονομικής εκμετάλλευσης της γενετήσιας ζωής.
Η ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ
Σύμφωνα με την ανακοίνωση του υπουργείου Δικαιοσύνης με το νομοσχέδιο:
• Ενισχύεται πρωταρχικώς η προστασία των ευάλωτων κοινωνικών ομάδων, όπως ανηλίκων, πολιτών τρίτων χωρών, θυμάτων σεξουαλικής κακοποίησης και εκμετάλλευσης, trafficking, που λόγω της θέσης τους και της κακοποίησης που έχουν υποστεί αδυνατούν να καταθέσουν χωρίς την υποστήριξη ειδικών επιστημόνων. Ειδικότερα, η προστασία αυτή επιτυγχάνεται με ένα ευρύ πλέγμα τροποποιήσεων ουσιαστικών και δικονομικών ποινικών κανόνων, που εκκινούν από την αλλαγή του χρόνου έναρξης της παραγραφής των αδικημάτων κατά της γενετήσιας ελευθερίας ανηλίκων, του τρόπου άσκησης ποινικής δίωξης, την αναδιαμόρφωση των ηλικιακών ορίων, την αυστηροποίηση των ποινών, την πρόβλεψη για δυνατότητα της κατά προτεραιότητα εκδίκασης των υποθέσεων αυτών, αλλά και την αυστηροποίηση των προϋποθέσεων για την απόλυση υπό όρο των καταδικασθέντων των εν λόγω αδικημάτων. Οι εν λόγω ρυθμίσεις αποσκοπούν στην εναρμόνιση του ποινικού δικαιικού μας συστήματος με ευρωπαϊκές συμβάσεις που ρυθμίζουν τα δικαιώματα προστασίας και αξιολόγησης των ανηλίκων και ενηλίκων θυμάτων.
• Αυστηροποιείται το πλαίσιο της απόλυσης των καταδίκων υπό όρο, όπως και της άρσης της απόλυσης εγκληματιών που τελούν σοβαρά κακουργήματα τα οποία τιμωρούνται με ισόβια κάθειρξη (π.χ. ανθρωποκτονία, θανατηφόρα ληστεία που είχε ως επακόλουθο το θάνατο και θανατηφόρο βιασμό που είχε ως συνέπεια τον θάνατο του παθόντος). Επιπλέον, προβλέπεται η απαγόρευση απόλυσης με τον όρο της κατ’ οίκον έκτισης της ποινής με ηλεκτρονική επιτήρηση σε μείζονος ποινικής απαξίας αδικήματα, όπως ναρκωτικά, ανθρωποκτονία, ληστεία, εγκλήματα κατά της γενετήσιας ελευθερίας κ.λπ.
• Διευρύνεται το αξιόποινο στα κοινώς επικίνδυνα εγκλήματα, όπως στον εμπρησμό, την έκρηξη, την πλημμύρα κ.λπ., ενώ προβλέπεται και ειδική ρύθμιση για την επαύξηση του αξιοποίνου στον εμπρησμό των δασών. Στην ίδια λογική της προστασίας του θαλάσσιου περιβάλλοντος εισάγεται και το αδίκημα της αλιείας στην αιγιαλίτιδα ζώνη και τα εσωτερικά ύδατα, με το οποίο τιμωρείται η αλιεία χωρίς άδεια της αρμόδιας αρχής στα χωρικά ύδατα της ελληνικής επικράτειας υπό σημαία κράτους τρίτης χώρας.
• Καλύπτονται νομοθετικές αστοχίες ή κενά στη δίωξη και τιμωρία αξιόποινων συμπεριφορών, τις οποίες ανέδειξε η δικαστηριακή πρακτική κατά το χρόνο εφαρμογής των νέων Κωδίκων και κρίθηκε σκόπιμο να ρυθμιστούν εκ νέου (π.χ. η απρόσφορη απόπειρα στο άρθρο 43ΠΚ, η διασπορά ψευδών ειδήσεων στο άρθρο 191ΠΚ, η ψευδής αναφορά στις αρχές στο άρθρο 224 παρ. 4 ΠΚ, η σωματική βλάβη σε βάρος υπαλλήλου στο άρθρο 315 Α του ΠΚ).
• Ρυθμίζεται το δικαίωμα και του εισαγγελέα του Αρείου Πάγου να διατάσσει τη διεξαγωγή της ανάκρισης και την εισαγωγή της υπόθεσης στο ακροατήριο κατ’ απόλυτη προτεραιότητα για υποθέσεις εξαιρετικής φύσης ή επί κακουργημάτων που αφορούν εγκλήματα κατά της γενετήσιας ελευθερίας και οικονομικής εκμετάλλευσης της γενετήσιας ζωής. Για τα ενήλικα θύματα των ανωτέρω αδικημάτων εισάγεται πρόβλεψη για την εξέτασή τους παρουσία ψυχολόγου, προκειμένου με αυτόν τον τρόπο αφενός να αποφεύγεται η δευτερογενής θυματοποίησή τους και αφετέρου η χώρα να είναι συνεπής με τις διεθνείς υποχρεώσεις της ως προς την αποτελεσματική και επαρκή προστασία τους. Τέλος λαμβάνεται ιδιαίτερη μέριμνα για τη διασφάλιση των δικαιωμάτων των ανήλικων κατηγορουμένων με τον αυτεπάγγελτο διορισμό συνηγόρου χωρίς δικαίωμα παραίτησης για τα κακουργήματα και τα πλημμελήματα.
