Η 6η Μαρτίου έχει καθιερωθεί ως Πανελλήνια Ημέρα κατά της Σχολικής Βίας και του Εκφοβισμού. Οι μαθητές ενημερώνονται καθ’ όλη τη διάρκεια της εβδομάδας για τις διαστάσεις του θέματος αλλά και για τις οδυνηρές συνέπειες που έχει στη ζωή των εμπλεκομένων.
Άλλωστε, κοινή διαπίστωση αποτελεί η αύξηση τέτοιων φαινομένων μεταξύ ανηλίκων, όπως και η ανεξέλεγκτη αποστολή φωτογραφιών ευαίσθητου περιεχομένου μέσω Διαδικτύου. Ωστόσο, όπως επισημαίνουν ειδικοί και φορείς για την προστασία των παιδιών, είναι επικίνδυνο να γενικεύουμε, ορίζοντας ως bullying κάθε πράξη βίας. Το bullying έχει ειδοποιούς διαφορές που είναι η συστηματικότητα, η επανάληψη, η σκοπιμότητα και το απρόκλητο της επιθετικής συμπεριφοράς.
Γι’ αυτό και στον εξελικτικό οδηγό πρόληψης επιθετικών συμπεριφορών και τεχνικών αποκλιμάκωσης της έντασης για γονείς και εκπαιδευτικούς του “Χαμόγελου του Παιδιού”, οι ειδικοί του οργανισμού τονίζουν ότι “είναι αρκετά σημαντικό να διακρίνουμε την έννοια της επιθετικότητας από αυτή της βίας”, καθώς “η επιθετικότητα αφορά σε ένα γενικότερο σύνολο συμπεριφορών, ενώ η βία μπορεί να θεωρηθεί μια συγκεκριμένη μόνο μορφή της επιθετικότητας”.
Η ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΤΗΤΑ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ
Η επιθετικότητα -εξηγούν- μπορεί να έχει υγιείς εκφάνσεις (π.χ. διεκδικητικότητα) και, ειδικά στην παιδική ηλικία, θεωρείται μέρος της αναπτυξιακής διαδικασίας. Σύμφωνα με τη διεθνή βιβλιογραφία, οι τυπικές συγκρούσεις που ανακύπτουν μεταξύ παιδιών προσχολικής ηλικίας (παιδικός σταθμός-νηπιαγωγείο) σχετίζονται με συγκρούσεις γύρω από παιχνίδια και αντικείμενα. Στο Νηπιαγωγείο, η “σύγκρουση” παίρνει τη μορφή του εγωκεντρισμού και της επιμονής στον “δικό του”τρόπο, ενώ παρατηρούνται οι πρώτες “απειλές”: “Δεν θα σε καλέσω στη γιορτή μου”. “Δεν θα παίξεις μαζί μου”.
Στο Δημοτικό τα παιδιά αρχίζουν σιγά σιγά να κατανοούν τις προθέσεις των άλλων και οι συγκρούσεις αφορούν το τι είναι ή όχι δίκαιο. Συχνά στην ηλικία αυτή παρατηρείται το κουτσομπολιό, το πείραγμα, η κοροϊδία ακόμη και η “συκοφαντία”. Στο Γυμνάσιο και στο Λύκειο, ο αυταρχισμός, η καταγγελία, η ταπείνωση, η προδοσία και η επίδειξη δύναμης μπορεί να αποτελέσουν τυπικές συγκρούσεις, στις οποίες μπορεί κάποιος να παρέμβει μέσω της διαμεσολάβησης, ανοικτών συζητήσεων βασιζόμενων στην ενσυναίσθηση, με ή χωρίς συμβιβασμό, καθώς και με καλά οριοθετημένες συνέπειες και αύξηση θετικών συμπεριφορών.
ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΑΠΟΚΛΙΜΑΚΩΣΗΣ
Στον ίδιο οδηγό πρόληψης οι άνθρωποι του “Χαμόγελου του Παιδιού” παραθέτουν και ορισμένες τεχνικές αποκλιμάκωσης επιθετικών συμπεριφορών στο σχολικό περιβάλλον. Επισημαίνοντας ότι “ζητούμενο εδώ είναι να μειωθεί το επίπεδο της έντασης, ώστε να καταστεί δυνατή η συζήτηση”. Προκειμένου λοιπόν να επιτευχθεί κάτι τέτοιο, “χρειάζεται οι ενήλικες να θυμούνται ότι συνιστούν ταυτόχρονα πρότυπα μίμησης και διαχείρισης καταστάσεων για τα παιδιά. Συνεπώς είναι σημαντικό:
1) Να διατηρούν τον έλεγχο των συναισθημάτων τους, να είναι επικεντρωμένοι και με αυτοπεποίθηση, ακόμη κι αν μέσα τους αισθάνονται ταραχή.
2) Να προτιμήσουν τη μη λεκτική επικοινωνία και να αφήσουν φυσικό χώρο ανάμεσα σε αυτούς και το επιτιθέμενο παιδί ή έφηβο (αμέσως με το που λήξει ή διακοπεί το συμβάν). Καλό θα είναι να μην αγγίξουν τον επιτιθέμενο μαθητή ή μαθήτρια, καθώς αυτή η κίνηση θα μπορούσε να παρερμηνευθεί.
3) Να εκφράσουν με σιγουριά και σταθερότητα αλλά και ηρεμία τις συνέπειες της ανάρμοστης συμπεριφοράς. Σημαντικό εδώ, τα όρια να επικοινωνούνται με κοινή γραμμή από το σύνολο του Συλλόγου Διδασκόντων”.
ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΓΙΑ ΜΕΙΩΣΗ ΒΙΑΙΩΝ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΩΝ
Σημαντικό επίσης είναι, σύμφωνα με τους ειδικούς του “Χαμόγελου του Παιδιού”, η συνεργασία γονέων και εκπαιδευτικών, καθώς “η αποτελεσματική συνεργασία των μερών της σχολικής κοινότητας θεωρείται ως η πιο αποτελεσματική για τη μείωση βίαιων περιστατικών σε βάθος χρόνου”. Σαφές θα πρέπει να καταστεί και το ότι “προέχει η άμεση ενημέρωση των γονέων τόσο του παιδιού που ασκεί βία, όσο και του παιδιού που γίνεται αποδέκτης της. Η ενημέρωση δε θα πρέπει να θεωρείται πλήγμα στην άσκηση του γονεϊκού ρόλου, θα πρέπει ωστόσο να γίνεται με αποφυγή χαρακτηρισμών προς τα παιδιά”, επισημαίνεται στον οδηγό πρόληψης.
Έτσι, “μια καλή πρακτική εδώ, θεωρείται:
1) Η χρήση του ονόματος των παιδιών αλλά και των γονέων κατά την διάρκεια της συνομιλίας, καθώς έτσι δίνεται υπόσταση στο παιδί ως άτομο και όχι απλά ως στατιστικό στοιχείο.
2) Ο σεβασμός στην υπόσταση και τις δυσκολίες του εκάστοτε γονέα (π.χ. μονογονεϊκή οικογένεια).
3) Η διατήρηση της ηρεμίας. Ακόμη και αν για ένα συμβάν υπάρχουν αντιθετικές πληροφορίες, αποφεύγουμε την ευθεία αμφισβήτηση της άλλης πλευράς.
4) Η από κοινού δέσμευση για βελτίωση της κατάστασης. Αρκετοί γονείς δε δέχονται τις προτροπές του σχολείου, και αρκετοί εκπαιδευτικοί καταφέρονται επιθετικά εναντίον των γονέων.
Τέλος, είναι καλό να θυμόμαστε ότι η εκατέρωθεν επίρριψη ευθυνών δε βοηθά στην άμβλυνση των περιστατικών βίας. Απεναντίας, οδηγεί στην συστημική αποδυνάμωση των προσώπων αναφοράς (γονείς - εκπαιδευτικοί), η οποία με την σειρά της δίνει περαιτέρω χώρο σε φαινόμενα βίας”.
* Για οποιαδήποτε περαιτέρω πληροφορία ή διευκρίνιση μπορεί κανείς να καλέσει δωρεάν στην Ευρωπαϊκή Γραμμή Υποστήριξης Παιδιών 116111, ώστε να συζητήσει με έναν ψυχολόγο του Οργανισμού “Το Χαμόγελο του Παιδιού” όλα αυτά που μπορεί να τον απασχολούν σε σχέση με το παιδί του.
