"Φτάσαμε στο σημείο που είμαστε σήμερα από την ανατροφοδότηση του πελατειακού κράτους και πολιτικού συστήματος". Αυτό τονίζει στη συνέντευξη που παραχώρησε στην "Ε" ο πρώτος εκλεγμένος πρύτανης του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου καθηγητής Θεόδωρος Παπαθεοδώρου - και ξεκαθαρίζει πως η παιδεία είναι η πλέον σταθερή και αναγκαία επένδυση που οφείλει να κάνει η Ελληνική Πολιτεία για την έξοδο από την κρίση.
Ο κ. Παπαθεοδώρου επισημαίνει πως, την περίοδο αυτή της οικονομικής κρίσης, η Πολιτεία θα έπρεπε να υποστηρίζει σοβαρά τις επιστημονικές κατακτήσεις και την εικόνα των ελληνικών πανεπιστημίων. Στο ίδιο πλαίσιο, λέει πως η προηγούμενη ηγεσία του υπουργείου Παιδείας εγκλωβίστηκε σε αδιέξοδες εμμονές, αρνήθηκε το διάλογο και δημιούργησε διχαστικό κλίμα.
Ο πρύτανης επιμένει πως ο νέος νόμος για τα πανεπιστήμια είναι δυσεφάρμοστος, ελπίζει όμως εκφράζει σε πρωτοβουλίες για θεσμικές αλλαγές που θα επιφέρουν την πολυπόθητη εξομάλυνση της κατάστασης... η οποία το διάστημα που μας πέρασε έφτασε σε ακραία σημεία.
- Τα δυο μεγάλα κόμματα ψήφισαν τον νέο νόμο για τη διοίκηση των ιδρυμάτων της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, αλλά είναι δύσκολο να εφαρμοστεί. Γιατί;
«Είχα επισημάνει εξ αρχής -ακόμα και πριν τη ψήφισή του, στην Επιτροπή Μορφωτικών Υποθέσεων της Βουλής- τις σημαντικές νομικές ατέλειες, τα κενά, αλλά και τις λανθασμένες επιλογές που εμπεριέχει αυτός ο νόμος. Σήμερα όλα τα παραπάνω επαληθεύονται και καθιστούν το νόμο δυσεφάρμοστο σε πολλά σημεία. Επίσης, η εκκίνηση εφαρμογής του ήταν λανθασμένη, στο βαθμό που συνδέθηκε αναίτια και παράλογα με διορισμένες εφορευτικές επιτροπές, με παύση θητειών εκλεγμένων οργάνων και εκβιαστικές πρακτικές περί διακοπής χρηματοδότησης των ιδρυμάτων. Το αποτέλεσμα είναι ότι σήμερα δεν έχουν γίνει εκλογές για την ανάδειξη νέων διοικήσεων σε κανένα πανεπιστήμιο, όπως και κανένα ίδρυμα δεν έχει εγκεκριμένο προϋπολογισμό. Παράλληλα, ενώ ο νόμος προβλέπει πλήθος κανονιστικών πράξεων για να μπορεί να εφαρμοστεί, μέχρι σήμερα δεν έχει ληφθεί καμία πρωτοβουλία από πλευράς υπουργείου. Το αποτέλεσμα είναι και πάλι να συσσωρεύονται τα προβλήματα και να οδηγούνται τα ιδρύματα σε οικονομική ασφυξία. Θυμάμαι ότι στην Επιτροπή Μορφωτικών Υποθέσεων της Βουλής είχα προβλέψει, κατά τη διάρκεια της συζήτησης, ότι οι πολλές διατάξεις του νομοσχεδίου οδηγούσαν στο "αδιοίκητο" πανεπιστήμιο. Δυστυχώς επαληθεύτηκα.
Η προηγούμενη πολιτική ηγεσία του υπουργείου Παιδείας εγκλωβίστηκε σε αδιέξοδες εμμονές, αρνήθηκε το διάλογο με την πανεπιστημιακή κοινότητα και τη Σύνοδο των Πρυτάνεων, δημιούργησε διχαστικό κλίμα μεταξύ υπουργείου και πανεπιστημίων, απέρριψε χωρίς συζήτηση ακόμα και λειτουργικές προτάσεις υπέρβασης των αδιεξόδων. Αυτή η στάση έβλαψε τα πανεπιστήμια, αλλά και το εγχείρημα για τις αναγκαίες αλλαγές του πλαισίου λειτουργίας τους».
- Τελικώς θα γίνουν εκλογές στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου;
«Νομίζω ότι πρέπει να ληφθούν άμεσα πρωτοβουλίες για θεσμικές αλλαγές στο νόμο, που θα επιφέρουν εξομάλυνση της κατάστασης και θα ευνοήσουν την ομαλή λειτουργία των διαδικασιών στο σύνολο των πανεπιστημίων της χώρας».
- Πολλοί υποστηρίζουν ότι υπάρχει στα ελληνικά πανεπιστήμια «συναλλαγή» διοικήσεων και φοιτητικών παρατάξεων. Κατηγορούν τις πρυτανικές αρχές ότι δίνουν «γη και ύδωρ» στους φοιτητοπατέρες... με αντάλλαγμα λίγες ψήφους. Αλλοι υποστηρίζουν ότι οι παρατάξεις «αγοράζουν» ψήφους δίνοντας -κατόπιν συνεννοήσεως με τους καθηγητές- μεταπτυχιακά σε φοιτητές. Αληθεύουν αυτές οι κατηγορίες;
«Αν και τέτοια νοσηρά φαινόμενα δεν παρουσιάστηκαν στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου, προβλήματα και παθογένειες σίγουρα υπάρχουν και πρέπει να ανατραπούν. Οφείλουμε να αναγνωρίσουμε το πρόβλημα για να το διορθώσουμε. Για το λόγο αυτό η Σύνοδος των Πρυτάνεων έχει προτείνει εδώ και 2 χρόνια αλλαγές για τη στάθμιση της ψήφου ανάλογα με της συμμετοχή, αλλά και μέτρα για τη διαφάνεια των διαδικασιών. Ορισμένοι επέρριψαν πολύ εύκολα την ευθύνη για τα κακώς κείμενα των πανεπιστημίων στη λεγόμενη "συνδιοίκηση", τη συμμετοχή δηλαδή των φοιτητών στα όργανα διοίκησης, ενώ ξέχασαν εξίσου εύκολα την ευθύνη των πολιτικών κομμάτων διαχρονικά για τα φαινόμενα παρακμής. Δεν καθοδηγούν οι πρυτάνεις και οι διοικήσεις των ιδρυμάτων τις φοιτητικές παρατάξεις, αλλά τα πολιτικά κόμματα. Επομένως, θεωρώ ότι η καταδίκη της όποιας διαπλοκής πρέπει να συνοδεύεται από λύσεις που θα εγγυώνται τη συμμετοχή, τη δημοκρατία, τη λογοδοσία και τη διαφάνεια στη λειτουργία της πανεπιστημιακής κοινότητας.
Και μία παρατήρηση: Με τον προηγούμενο νόμο, οι διοικήσεις των πανεπιστημίων εκλέγονταν για μία και μοναδική (τετραετή) θητεία, δηλαδή χωρίς δικαίωμα άμεσης επανεκλογής. Τότε προς τι η διαπλοκή και η "εξαγορά" ψήφων με ανταλλάγματα;».
- Θα πρέπει να παραδεχτείτε όμως ότι αυτές οι φήμες δεν κάνουν καλό στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Τι πρέπει να γίνει αύριο κιόλας για να αλλάξει αυτό το κλίμα;
«Το τελευταίο διάστημα αυτά τα νοσηρά φαινόμενα έχουν ατονήσει αισθητά στο σύνολο των πανεπιστημίων και πάντως δεν είναι αυτά που χαρακτηρίζουν το ελληνικό δημόσιο πανεπιστήμιο. Πολλοί επιχείρησαν, 2 χρόνια τώρα, να μετατρέψουν την εξαίρεση σε κανόνα και να απαξιώσουν τα πανεπιστήμια και την πανεπιστημιακή κοινότητα. Προσοχή, γιατί πίσω από την επιχείρηση αυτή δεν κρύβονται καλές και αγαθές προθέσεις, αλλά οργανωμένα σχέδια και συμφέροντα! Ως προς την ερώτησή σας, η απάντηση είναι συγκεκριμένη: Καμία ανοχή σε διαπλοκή και άνιση μεταχείριση».
- Θεωρείτε ότι καλώς ή κακώς οι σχολές του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου είναι διασκορπισμένες σε 5 πόλεις; Εχει μέλλον αυτό το μοντέλο πανεπιστημίου;
«Η πολυεδρικότητα του πανεπιστημίου μας έχει εδραιωθεί μετά από 10 χρόνια λειτουργίας του και συνδέθηκε τόσο με την ανάπτυξή του όσο και με την ανάπτυξη της Περιφέρειας Πελοποννήσου. Εντούτοις δεν παραβλέπω ούτε αποσιωπώ τα προβλήματα, κυρίως λόγω της διασποράς ορισμένων υπηρεσιών, της έλλειψης προσωπικού, της έλλειψης φοιτητικών εστιών και της μείωσης των δημόσιων επενδύσεων. Οφείλω όμως να τονίσω θετικά στοιχεία της ανάπτυξής μας. Στις περισσότερες πόλεις διαθέτουμε ιδιόκτητα ή παραχωρημένα κτήρια, το κόστος ανά φοιτητή είναι χαμηλό όπως προκύπτει από πρόσφατη μελέτη της ΑΔΙΠ, προσελκύουμε συνεχώς μεγαλύτερο αριθμό φοιτητών, τα μεταπτυχιακά προγράμματα πολλαπλασιάζονται, όπως και η επιστημονική παραγωγή των καθηγητών του πανεπιστημίου μας σε εθνικό και διεθνές επίπεδο.
Αυτά τα στοιχεία θα πρέπει να τα αξιοποιήσουμε περαιτέρω και να εστιάσουμε στην ανάπτυξη του πανεπιστημίου με νέα προγράμματα σπουδών».
- Εχετε αναγκαστεί να διαψεύσετε πολλές φορές φήμες για κατάργηση σχολών ή για συγχώνευση του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου με άλλα ιδρύματα. Μπορείτε να αποκλείσετε αυτά τα ενδεχόμενα αν επιδεινωθεί η οικονομική κατάσταση της Ελλάδας;
«Γνωρίζετε ότι η προσπάθειά μου, από την πρώτη μέρα που ανέλαβα την ευθύνη της διοίκησης του Πανεπιστημίου, ήταν να εδραιωθεί και να ενισχυθεί η θέση του ιδρύματός μας, καθώς και να υπάρξουν όλες οι απαραίτητες συμμαχίες και συνεργασίες, ώστε να απομακρυνθούν οι κίνδυνοι που αναφέρετε. Σήμερα, η ύπαρξη του πανεπιστημίου μας δεν αμφισβητείται και δεν απειλείται από κανέναν. Οι "Κασσάνδρες" σιώπησαν και οι "ευσεβείς" πόθοι ορισμένων διαψεύσθηκαν. Και στο μέλλον θα συνεχίσω με την ίδια στρατηγική. Μόνο η ανάπτυξη, η ποιότητα των σπουδών, η συνεχής επιστημονική παραγωγή και οι εθνικές και διεθνείς συνεργασίες μπορούν να διασφαλίσουν την ενίσχυση της θέσης μας. Γι’ αυτό εργάζεται το σύνολο της πανεπιστημιακής κοινότητάς μας».
- Πριν από τις πρυτανικές εκλογές είχατε θέσει ορισμένους στόχους. Ποιοι εκπληρώθηκαν μέχρι τώρα;
«Εγιναν πολλά τα τελευταία δυόμισι χρόνια και μένουν να γίνουν περισσότερα. Ολοκληρώθηκε η διοικητική ανασυγκρότηση του Πανεπιστημίου, και μάλιστα σε περίοδο κρίσης, εισήχθη η ηλεκτρονική διακυβέρνηση, τα συλλογικά όργανα του ιδρύματος λειτουργούν ομαλά, αναπτύχθηκε η έρευνα και θεσμοθετήθηκαν ερευνητικές υποτροφίες και αναδιανεμητικά ερευνητικά προγράμματα από κονδύλια της Επιτροπής Ερευνών, επιλύθηκαν κτηριολογικά προβλήματα και προβλήματα φοιτητικής μέριμνας.
Το Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου άσκησε την προεδρία της Συνόδου των Πρυτάνεων σε μία κρίσιμη περίοδο, διαμόρφωσε στρατηγικές συνεργασίες με άλλα ελληνικά ΑΕΙ, εντάχθηκε σε διεθνή δίκτυα πανεπιστημίων και απέκτησε διεθνή ορατότητα, λειτουργήσαμε πρώτοι νέους θεσμούς όπως ο Συνήγορος του Φοιτητή, όταν ακόμα δεν είχε προβλεφθεί από το νομοθετικό πλαίσιο, εξασφαλίσαμε και προκηρύξαμε το σημαντικότερο εξοπλιστικό πρόγραμμα των τελευταίων ετών για το σύνολο των τμημάτων και σχολών του Πανεπιστημίου. Δεν θα πρέπει να παραβλέψουμε, επίσης, την ενίσχυση της θέσης του Πανεπιστημίου μας σε εθνικό επίπεδο, τις σημαντικές ακαδημαϊκές, ερευνητικές και αναπτυξιακές διεθνείς συνεργασίες, καθώς και την ανάπτυξη των μεταπτυχιακών προγραμμάτων. Μένουν όμως να γίνουν πολύ περισσότερα την επόμενη περίοδο».
- Γενικότερα ποια είναι η εικόνα που έχει στο εξωτερικό το ελληνικό πανεπιστήμιο; Σας ρωτώ με αφορμή την πρόσφατη επίσκεψή σας στην Κίνα.
«Το ελληνικό πανεπιστήμιο έχει καλή εικόνα στο εξωτερικό. Αυτό το διαπιστώνουμε παντού. Το σίγουρο είναι ότι, ιδιαίτερα αυτή την περίοδο της οικονομικής κρίσης, θα έπρεπε η Πολιτεία να υποστηρίζει σοβαρά τις επιστημονικές κατακτήσεις και τη δυναμική των ελληνικών πανεπιστημίων στο εξωτερικό. Κάτι τέτοιο όμως δεν γίνεται, πέραν κάποιων θεωρητικών διακηρύξεων και επικοινωνιακών εξαγγελιών. Οφείλω να σας πω, από την εμπειρία μου, ότι ευρωπαϊκές χώρες -όπως η Γαλλία- έχουν επενδύσει σοβαρά στην ακαδημαϊκή και επιστημονική διπλωματία και στην προώθηση των πανεπιστημίων τους στο εξωτερικό».
- Ως πολίτης και ως επιστήμονας παρακολουθείτε τις οικονομικές και πολιτικές εξελίξεις. Εκτιμάτε ότι θα προχωρήσουν οι μεταρρυθμίσεις που απαιτούνται για να σωθεί η Ελλάδα;
«Οι πραγματικές (και όχι ψευδώνυμες ή ευκαιριακές) διαρθρωτικές αλλαγές και μεταρρυθμίσεις προϋποθέτουν την παραγωγή νέων πολιτικών, που θα επιφέρουν τομές στους θεσμούς και στη λειτουργία του πολιτικού συστήματος και της δημόσιας διοίκησης, στην επανασύσταση του κοινωνικού κράτους, στην ανάπτυξη με κοινωνικό πρόσωπο και στην αξιοποίηση του εθνικού πλούτου. Στο σημερινό δημοσιονομικό περιβάλλον, η χώρα έχει ανάγκη, όσο ποτέ, τη χάραξη και εφαρμογή πολιτικών που θα διασφαλίζουν μεσο-μακροπρόθεσμα την ανασυγκρότηση της κοινωνικής συνοχής και θα αναπτύσσουν ένα κοινωνικό δίχτυ ασφάλειας, ιδιαίτερα για εκείνες τις κοινωνικές τάξεις και πληθυσμιακές ομάδες που πλήττονται σήμερα περισσότερο από την κρίση. Αυτές οι μεταρρυθμίσεις θεωρώ ότι είναι απολύτως αναγκαίες και επείγουσες».
- Για ποιο λόγο έφτασε η ελληνική οικονομία ένα βήμα πριν τη χρεοκοπία; Ευθύνονται μόνο οι πολιτικοί;
«Σίγουρα όχι μόνο. Αλλά οι πολιτικοί που διαχειρίστηκαν τις τύχες αυτού του τόπου τα τελευταία χρόνια έχουν αναμφίβολα το μεγαλύτερο μερίδιο της ευθύνης. Η κρίση που διέρχεται η χώρα τα τελευταία 2 χρόνια αποδείχθηκε ότι δεν είναι μόνο δημοσιονομική, αλλά και κρίση θεσμών και αξιών, παράλληλα μία κρίση του ευρωπαϊκού κοινωνικού μοντέλου, μία κρίση της ίδιας της Ευρώπης και των αξιακών προτύπων της, η οποία μετατράπηκε και μεταφράστηκε στην Ελλάδα σε κρίση πολιτική, κοινωνική, κρίση νοοτροπίας και φαινομενικά στέρεων αντιλήψεων του παρελθόντος.
Φτάσαμε στο σημείο που είμαστε σήμερα από την ανατροφοδότηση του πελατειακού κράτους και πολιτικού συστήματος, από τις απρόσφορες απόπειρες εκσυγχρονισμού των δομών της οικονομίας, από την «επιμελημένη» και κοινωνικά «αποδεκτή» παραοικονομία και επιδίωξη του εύκολου (ή και μαύρου) χρήματος και από τη μετάθεση για το μέλλον υποχρεώσεων του παρόντος. Με αυτά ερχόμαστε αντιμέτωποι σήμερα, και με συσσωρευμένα πολιτικά λάθη και παραλείψεις».
- Η χώρα θα μπορέσει να βγει από το αδιέξοδο στο οποίο βρίσκεται; Μέσα από την πολιτική ή μέσα από την παιδεία θα λυθεί ο "Γόρδιος δεσμός";
«Σήμερα το πρόβλημα δεν είναι μόνο οι δανειακές συμβάσεις που δεσμεύουν τη χώρα, αλλά η ουσία της πολιτικής κατεύθυνσης και η δυνατότητά της να ανατρέψει παθογένειες της πολιτικής των τελευταίων 30 χρόνων. Είναι πλέον γεγονός ότι ο αυτόματος πιλότος είναι εκτός λειτουργίας! Χρειάζεται να επανεφεύρουμε πολιτικές λύσεις. Η παιδεία είναι η πλέον σταθερή και αναγκαία επένδυση που οφείλει να κάνει η Ελληνική Πολιτεία για την έξοδο από την κρίση».
