Η μελέτη αποτελεί συνεργασία μεταξύ των:
Ηλία Μακρή, Βασίλη Γιαννόπουλου και Πάνου Δημητρακόπουλου από το Τμήμα Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, Σωτήρη Αποστολόπουλου από το Πανεπιστήμιο Νεάπολις Πάφου, και Παναγιώτη Χαραλαμπάκη από το Πανεπιστήμιο Πατρών.
Περίληψη της μελέτης:
Η κινητικότητα της γεωργικής γης αποτελεί κρίσιμο παράγοντα για την ανάπτυξη της υπαίθρου και τη διατήρηση της αγροδιατροφικής αλυσίδας. Στην Ε.Ε., η κύρια μορφή μεταβίβασης γης είναι η διαδοχή. Η μελέτη εστιάζει στον ρόλο που διαδραματίζουν τόσο οι επίσημοι (νομοθεσία, φορολογία, ευρωπαϊκές πολιτικές) όσο και οι άτυποι (οικογενειακές παραδόσεις, συναισθηματικοί δεσμοί) θεσμοί στην κινητικότητα της γης στην Ελλάδα.
Μέσα από ποιοτική έρευνα σε 21 μέλη αγροτικών οικογενειών, καταγράφηκαν στάσεις, εμπειρίες και αντιλήψεις γύρω από τα εμπόδια και τις προοπτικές της αγροτικής διαδοχής. Σημαντικά εμπόδια που αναδείχθηκαν είναι η πολυτεμαχισμένη ιδιοκτησία, η συναισθηματική προσκόλληση στην κληρονομημένη γη, η φορολογική και διοικητική επιβάρυνση, καθώς και η ατελής θεσμική οργάνωση. Παράλληλα, καταγράφεται μια αξιοσημείωτη αλλαγή νοοτροπίας από τη νεότερη γενιά, η οποία προσεγγίζει τη διαχείριση της γης με επιχειρηματικά κριτήρια.
Κύρια ευρήματα και συμπεράσματα:
Η μελέτη διαπιστώνει ότι οι επίσημοι και άτυποι θεσμοί παίζουν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση ενός περιβάλλοντος που είτε ενισχύει είτε παρεμποδίζει τη μεταβίβαση γης. Όταν το θεσμικό πλαίσιο είναι λειτουργικό, διασφαλίζει τα δικαιώματα ιδιοκτησίας, την απονομή δικαιοσύνης, την πρόληψη της διαφθοράς και την αποτελεσματική λειτουργία των αγορών γης. Αντίθετα, όταν είναι ανεπαρκές, δημιουργεί ανασφάλεια στις συναλλαγές και οδηγεί στη συρρίκνωση της καλλιεργούμενης γης με σημαντικές κοινωνικές, οικονομικές και περιβαλλοντικές συνέπειες.
Ιδιαίτερη σημασία δίδεται στην επιρροή της οικογένειας, καθώς παραδοσιακά πρότυπα ασκούν κανονιστικές και μιμητικές πιέσεις στα νεότερα μέλη. Ωστόσο, τα ευρήματα δείχνουν ότι οι νέοι αγρότες εμφανίζονται περισσότερο πραγματιστές και προσανατολισμένοι στη βιώσιμη εκμετάλλευση και ανάπτυξη, αμφισβητώντας τις πρακτικές αλόγιστου τεμαχισμού της γης που συχνά επικρατούσαν στο παρελθόν.
Πολιτικές προτάσεις που προκύπτουν από τη μελέτη:
- Ενίσχυση του θεσμικού πλαισίου με απλοποίηση των διαδικασιών μεταβίβασης και ολοκλήρωση του Κτηματολογίου και των δασικών χαρτών.
- Παροχή φορολογικών κινήτρων για μακροχρόνιες μισθώσεις γης προς νέους αγρότες.
- Καθιέρωση ελάχιστης διάρκειας για τις μισθώσεις, ώστε να δικαιολογούνται επενδύσεις σε υποδομές.
- Δημιουργία ειδικών χρηματοδοτικών εργαλείων και δανείων με εγγυήσεις από την Ε.Ε.
- Εκπαιδευτικά προγράμματα αγροτικής επιχειρηματικότητας που ενισχύουν την κουλτούρα συνεργασίας και καινοτομίας.
Η έρευνα προτείνει επίσης την ανάγκη διακρατικής εναρμόνισης των πολιτικών κινητικότητας γης στην Ε.Ε., με προσαρμογή της ΚΑΠ στα ιδιαίτερα μορφολογικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά των αγροτικών περιοχών κάθε κράτους-μέλους.
Η μελέτη αυτή προσφέρει ουσιαστική τεκμηρίωση για τη διαμόρφωση στοχευμένων πολιτικών στήριξης της νεανικής αγροτικής επιχειρηματικότητας και μπορεί να αποτελέσει χρήσιμο οδηγό για φορείς σε τοπικό, περιφερειακό και ευρωπαϊκό επίπεδο.
Για πλήρη πρόσβαση στη μελέτη: https://doi.org/10.3390/su17104412
Η πλήρης μελέτη σε μορφή pdf: https://www.mdpi.com/2071-1050/17/10/4412/pdf
