Ο ήλιος αποτελεί απαραίτητο στοιχείο για τη ζωή μας, αφού αρκετές βιολογικές διεργασίες εξυπηρετούνται από την παρουσία του.
• Βοηθά στη ανάπτυξη των οστών, μετατρέποντας την προβιταμίνη D σε βιταμίνη D.
• Βοηθά στην αναζωογόνηση του δέρματος.
• Επίσης μια ηλιόλουστη ημέρα μάς ζωντανεύει και μας ανεβάζει ψυχολογικά.
Δυστυχώς όμως υπάρχουν και οι βλαπτικές επιδράσεις της ηλιακής ακτινοβολίας. Η αλόγιστη έκθεση στον ήλιο, ιδιαίτερα στην παιδική ηλικία, προκαλεί μόνιμες βλάβες στο DNA και διαταράσσει τη φυσιολογική λειτουργία των δερματικών κυττάρων. Αυτό σημαίνει ότι, καθώς το παιδί μεγαλώνει, θα έχει περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξει κάποια μορφή δερματικού καρκίνου.
Κανένα μαύρισμα δεν είναι υγιές. Στην πραγματικότητα το μαύρισμα δεν είναι ένδειξη υγείας, αλλά καταστροφή του δέρματος.
Η βλαπτική επίδραση από την έκθεση στον ήλιο οφείλεται στις αόρατες ακτίνες της υπεριώδους ακτινοβολίας (UVA, UVB). Αυτές μπορεί να προκαλέσουν έγκαυμα, μια ορατή βλάβη του δέρματος, που εμφανίζεται λίγες ώρες μετά την έκθεση στον ήλιο.
Η υπεριώδης ακτινοβολία προκαλεί αόρατες βλάβες στα κύτταρα του δέρματος, οι οποίες συσσωρεύονται και ύστερα από 20 - 30 ή και περισσότερα χρόνια ευθύνονται για την πρόωρη γήρανση του δέρματος και είναι δυνατόν να εξελιχτούν σε καρκίνο (επιθηλιώματα, μελάνωμα).
Τα επιθηλιώματα είναι ένας τύπος καρκίνου του δέρματος που σχεδόν πάντοτε θεραπεύεται.
Το μελάνωμα, όμως, είναι μια από τις χειρότερες μορφές καρκίνου του ανθρώπου. Το μελάνωμα μπορεί να δημιουργηθεί σε όλες τις ηλικίες και μπορεί να οδηγήσει ακόμα και σε θάνατο.
Υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις ότι η εμφάνιση του μελανώματος σχετίζεται με τον αριθμό των ηλιακών εγκαυμάτων που έχει υποστεί κάποιος στην παιδική του ηλικία. Ακόμη, ενώ τα περισσότερα παιδιά γεννιούνται χωρίς μελανοκυτταρικούς σπίλους (ελιές), οι περισσότεροι σπίλοι δημιουργούνται στην παιδική ηλικία, ως αποτέλεσμα της έκθεσης στον ήλιο. Μελέτες έχουν δείξει ότι ο πολύ αυξημένος αριθμός μελανοκυτταρικών σπίλων αποτελεί σημαντικό παράγοντα κινδύνου για την ανάπτυξη του μελανώματος.
Η προστασία από τον ήλιο, λοιπόν, πρέπει να αρχίζει από τη βρεφική ηλικία και να συνεχίζεται διά βίου. Εκτιμάται ότι τα πρώτα δεκαοχτώ χρόνια δεχόμαστε περίπου το 80% της υπεριώδους ακτινοβολίας από την διά βίου έκθεσή μας στον ήλιο.
Η προστασία από τον ήλιο, λοιπόν, κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας είναι απαραίτητη για να προλάβουμε τον καρκίνο του δέρματος στην μετέπειτα ζωή.
Ιδιαίτερη προσοχή χρειάζονται:
• Τα ανοιχτόχρωμα άτομα που καίγονται εύκολα και μαυρίζουν δύσκολα.
• Τα άτομα που έχουν πολλές μαύρες ελιές (μελανοκυτταρικούς σπίλους) στο δέρμα τους.
• Ατομα με στενό συγγενή με μελάνωμα.
Η σκιά δεν προφυλάσσει πάντα από τον ήλιο, γιατί σε ορισμένες επιφάνειες η ακτινοβολία αντανακλά, π.χ. στην άμμο αντανακλά σε ποσοστό 17-25%. Η ηλιακή ακτινοβολία φτάνει στη γη, σε μικρότερο ποσοστό και όταν υπάρχει συννεφιά. Ακόμα και όταν ένα άτομα είναι μέσα στη θάλασσα, δεν προστατεύεται. Το ίδιο ισχύει και όταν είμαστε μέσα στο αυτοκίνητο.
Εκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία δεν έχουμε μόνο στη θάλασσα, αλλά σε οποιαδήποτε δραστηριότητα του παιδιού έξω από το σπίτι.
Επομένως τα μέτρα προστασίας από την ηλιακή ακτινοβολία πρέπει να ξεκινούν νωρίς και όχι μόνο τους καλοκαιρινούς μήνες.
Μωρά στον ήλιο;
Οι ειδικοί συμφωνούν ότι τα μωρά που δεν έχουν συμπληρώσει ακόμα τους 6 μήνες δε θα πρέπει να εκτίθενται καθόλου στον ήλιο, γιατί το δέρμα τους είναι πολύ ευαίσθητο. Επίσης, ο προστατευτικός μηχανισμός ενάντια στην ηλιακή ακτινοβολία, δηλαδή το μαύρισμα, δεν αναπτύσσεται μέχρι την ηλικία των 12 μηνών. Στο μέσο, λοιπόν, μιας καλοκαιρινής μέρας ένα μωρό μπορεί να καεί από τον ήλιο σε διάστημα λιγότερο των 10 λεπτών!
Αν και είναι προτιμότερο και πιο ασφαλές να μην εκθέτετε τα μωρά σας απευθείας στον ήλιο, οι παιδίατροι επισημαίνουν ότι ο ήλιος μπορεί να βλέπει τα μωρά υπό προϋποθέσεις. Σε γενικές γραμμές να θυμάστε τα εξής:
• Χρησιμοποιήστε ένα αντηλιακό προϊόν που απευθύνεται στην ηλικία τους, χωρίς χημικά συστατικά.
• Βάλτε λίγη ποσότητα αντηλιακού στα χέρια σας απλώνοντάς την προσεκτικά στο πρόσωπο του μωρού, μακριά από τα μάτια και το στόμα.
• Εάν πρέπει να βγείτε έξω και δεν μπορείτε να αποφύγετε τον ήλιο, φορέστε στο μωρό ένα καπέλο με πλατύ γείσο.
• Προτιμήστε το χαλαρό ντύσιμο πυκνής ύφανσης, που είναι κατάλληλο για να κρατήσει το μωρό σας δροσερό.
• Βεβαιωθείτε ότι το κεφαλάκι του μωρού σας, ο κορμός του, τα χέρια και τα πόδια του είναι προστατευμένα και καλύψτε όσο το δυνατόν καλύτερα τα εκτεθειμένα σημεία με αντηλιακό.
• Βεβαιωθείτε ότι το καρότσι που το μεταφέρετε σκιάζεται με κουκούλα ή ομπρέλα. Βεβαιωθείτε ότι το καροτσάκι έχει επαρκή προστασία από τον ήλιο και στα πλαϊνά του μέρη.
• Αν θέλετε να πάρετε το μωρό στην παραλία μαζί με την υπόλοιπη οικογένεια, προγραμματίστε να κάνετε οικογενειακώς τα θαλάσσια μπάνια σας ή νωρίς το πρωί (8.30 με 10.30 π.μ. ή μετά τις 5 μ.μ.) και φροντίστε η παραμονή σας να είναι σύντομη και κάτω από ομπρέλα.
Προστασία στην παραλία
Δεν υπάρχουν εύκολοι και γρήγοροι κανόνες σχετικά με το ποιος βαθμός έκθεσης στον ήλιο είναι ασφαλής. Το ερώτημα, λοιπόν, είναι πώς θα προστατεύσουμε τα παιδιά μας, χωρίς να στερηθούμε τον ήλιο και το φρέσκο αέρα μιας υπέροχης καλοκαιρινής μέρας. Παρακάτω παραθέτουμε ό,τι θα έπρεπε να έχετε υπόψη:
• Φροντίστε η παραμονή σας στην παραλία ή στην πισίνα να μην είναι παρατεταμένη. Επειδή οι ακτίνες UV (υπεριώδεις) «κάνουν γκελ» σε αντανακλαστικές επιφάνειες, όπως είναι το νερό και η άμμος, ένα παιδί εξακολουθεί να είναι ευάλωτο, ιδιαίτερα στην παραλία, ακόμα κι όταν είναι υπό σκιά.
• Προγραμματίστε τα μπάνια σας έτσι ώστε να αποφεύγετε την επίσκεψη στην παραλία ή στην πισίνα από τις 11 π.μ. έως τις 5 μ.μ., τις ώρες δηλαδή εκείνες κατά τις οποίες η περιεκτικότητα της ηλιακής ακτινοβολίας σε υπεριώδεις ακτίνες είναι η μεγαλύτερη.
• Στην παραλία, να είστε πάντοτε εξοπλισμένοι με μια ομπρέλα ή με μια μικρή τέντα για τον ήλιο.
• Μάθετε τα παιδιά να καταφεύγουν στη σκιά της ομπρέλας όταν παίζουν στην παραλία. Αν η ομπρέλα είναι στημένη μακριά απ’ την ακρογιαλιά, την οποία συνήθως προτιμούν τα παιδιά, θα πρέπει να στήσετε μία στο σημείο που παίζουν.
• Εχετε πάντα μαζί σας και δίνετε στο παιδί άφθονο νερό, για να προλάβετε τυχόν αφυδάτωση.
• Εχετε πάντα δεύτερο (ή και τρίτο) καπέλο στην τσάντα θαλάσσης, γιατί μπορεί το παιδί να χάσει ή να βρέξει το πρώτο.
• Αναζητήστε στην αγορά ρούχα με προστασία ενάντια στις ακτίνες UV (όπως μαγιό, T-shirts και σορτς για μωρά και παιδιά, τα οποία να προσφέρουν 40 SPF ή και περισσότερο, ακόμα κι αν βραχούν).
Προστασία έξω από το σπίτι
Τα παιδιά περνούν το 80% της ζωής τους εκτεθειμένα στον ήλιο πριν από την ηλικία των 18.
Σύμφωνα με τις σχετικές έρευνες, η μεγαλύτερη ζημιά από τον ήλιο συμβαίνει κατά την καθημερινή μας έκθεση, κάνοντας το πρόγραμμα της ημέρας, δηλαδή πηγαίνοντας για ψώνια ή παίζοντας στον κήπο. Τα παιδιά χρειάζονται προστασία ακόμα κι όταν βγαίνουν έξω για βόλτα ή για να παίξουν, αλλά και κατά τη διάρκεια του διαλείμματος, όταν πηγαίνουν στον παιδικό σταθμό.
Γι’ αυτό:
1. Εάν πρέπει να βγείτε έξω, μείνετε στη σκιά όσο περισσότερο γίνεται. Η σκιά από μόνη της μπορεί να μειώσει την έκθεση στην ακτινοβολία UV περίπου στο 75% και είναι αποτελεσματική όταν είναι επαρκής η έκτασή της.
2. Αποφεύγετε την ήλιο, όταν η ακτινοβολία UV βρίσκεται στο υψηλότερο σημείο της, ανάμεσα δηλαδή στις 11 το πρωί και στις 4 το απόγευμα, ιδιαίτερα κατά τους καλοκαιρινούς μήνες.
3. Η χρήση του αντηλιακού πρέπει να γίνει καθημερινή τελετουργία, όπως το βούρτσισμα των δοντιών. Συνηθίστε το παιδί σας να φοράει αντηλιακό κάθε μέρα πριν βγει έξω από το σπίτι, ακόμα κι όταν έχει συννεφιά, καθώς το 80% των ηλιακών ακτίνων διαπερνούν τα σύννεφα.
4. Δώστε σαφείς οδηγίες σε όσους προσέχουν το παιδί (γιαγιά, μπέιμπι-σίτερ, βρεφονηπιοκόμος) σχετικά με την προστασία από τον ήλιο. Στείλτε ένα αντηλιακό και ένα καπέλο στον παιδικό σταθμό, εξηγώντας στη νηπιαγωγό ότι θέλετε οπωσδήποτε το παιδί να τα φοράει όταν βγαίνει έξω.
5. Εχετε πάντα μαζί στην τσάντα σας τα αντηλιακά του παιδιού, το καπελάκι του και τα γυαλιά του καθ’ όλη τη διάρκεια του καλοκαιριού.
6. Οταν πηγαίνετε στο πάρκο ή στις κούνιες, καταλύστε στη σκιά ενός δέντρου, παροτρύνοντας και τα παιδιά να παίζουν στη σκιά και υπενθυμίζοντας τους να έρχονται κοντά σας, για να ξεκουραστούν και να πιουν νερό.
7. Στον κήπο ή στη βεράντα του σπιτιού σας, καλό θα είναι να στήσετε τα παιχνίδια του παιδιού σε μέρος όπου σκιάζεται ή τουλάχιστον να τοποθετήσετε προσωρινά προστατευτικά για τον ήλιο στο σημείο που παίζει το παιδί.
8. Μην ξεχνάτε να βάζετε αντηλιακό στο παιδί όταν αθλείται ή παίζει με τους φίλους του σε ανοιχτούς χώρους, ακόμα κι όταν έχει συννεφιά.
9. Να έχετε πάντα μαζί σας νερό και φροντίστε να υπενθυμίζετε στο παιδί να το πίνει, ειδικά αν το παιχνίδι του είναι ενεργητικό.
10. Για να αποφύγετε τη χρήση μεγάλης ποσότητας αντηλιακού, ντύνετε τα παιδιά με ελαφριά, βαμβακερά κι άνετα ρούχα, που καλύπτουν τα χέρια και τα πόδια τους, ώστε να είναι δροσερά κάτω από τον ήλιο.
Καθοριστικός είναι ο ρόλος της οικογένειας και του σχολείου. Οι γονείς και οι δάσκαλοι πρέπει να τηρούν τους κανόνες προφύλαξης από τον ήλιο σε κάθε εκτός σπιτιού δραστηριότητα του παιδιού (παιχνίδι, άθληση, περίπατος). Επίσης, θα πρέπει να μάθει το ίδιο το παιδί πώς να προφυλάσσει τον εαυτό του από τις βλαβερές επιπτώσεις του ήλιου. Η προστασία από τον ήλιο πρέπει να γίνει τρόπος ζωής για όλους μας.
Ευάγγελος Μιχαήλ
Παιδίατρος
Πύλος
