Ενώ θεωρεί ότι "οι μέχρι σήμερα κυβερνήσεις έχουν δώσει μεγάλο βάρος στην ανάγκη προσέλκυσης ξένων επενδύσεων αφήνοντας στο έλεος της ύφεσης τις εγχώριες επιχειρήσεις". Επιπλέον πιστεύει ότι "μέχρι σήμερα δεν έχει γίνει καμία προσπάθεια προκειμένου στις διαπραγματεύσεις με τους δανειστές να παρουσιάσουμε ένα τεκμηριωμένο και εναλλακτικό σχέδιο μείωσης του δημοσίου χρέους που να θεμελιώνεται στην ανάπτυξη και όχι στον περιορισμό" - ενώ θεωρεί ότι "τα μέτρα που έχουν ληφθεί μέχρι τώρα στον τομέα των μεταρρυθμίσεων είναι αποσπασματικά και μονοδιάστατα προκαλώντας περισσότερα προβλήματα στην αγορά από αυτά που ευαγγελίζονται ότι θα λύσουν". Μάλιστα επειδή η αγορά έχει στεγνώσει από ρευστότητα θεωρεί "απαραίτητη τη δημιουργία μιας Τράπεζας Ειδικού – Επενδυτικού Σκοπού, στην οποία θα συγκεντρωθούν όλα τα χρηματοδοτικά εργαλεία για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις τόσο του ΕΣΠΑ όσο και αυτά που προέρχονται από άλλες πηγές". Ζητά ακόμη την "αποποινικοποίηση των οφειλών προς τον ΟΑΕΕ, η οφειλή προς τον ασφαλιστικό φορέα δεν είναι δυνατό να συνιστά ποινικό αδίκημα". Τέλος στην ερώτηση αν ο νέος χρόνος θα φέρει και νέα λουκέτα στην αγορά λέει ότι "κάθε χρόνο δυστυχώς το ΙΜΕ-ΓΣΕΒΕΕ επιβεβαιώνεται αναφορικά με την αύξηση του αριθμού των λουκέτων στην αγορά. Και για το 2014 δεν αναμένουμε κάποια βελτίωση, ίσως να έχουμε μια σχετική επιβράδυνση του ρυθμού αύξησης".

- Ποια είναι η ατζέντα της ΓΣΕΒΕΕ για τις μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις; Υπάρχουν βιοτεχνίες στην Ελλάδα που μπορούν να στηρίξουν την ελληνική οικονομία; 

"Οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις στην Ελλάδα αποτελούν το 99,9% των επιχειρήσεων. Προσφέρουν το 85% των θέσεων απασχόλησης στον ιδιωτικό τομέα και το 70% της προστιθέμενης αξίας (στοιχεία Ε.Ε.). Τα τελευταία υφεσιακά χρόνια έχουν κλείσει οριστικά περίπου 250.000 μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Τα αποτελέσματα από αυτή τη συρρίκνωση των ΜμΕ είναι εμφανή τόσο από τα πρωτοφανή επίπεδα ανεργίας όσο και από την καθίζηση του ΑΕΠ. Τα αίτια που έχουν οδηγήσει στην συντριπτική αυτή συρρίκνωση των ΜμΕ είναι γνωστά. Ενδεικτικά αναφέρω την υπερφορολόγηση, την συντριπτική μείωση της αγοραστικής δύναμης και τα προβλήματα ρευστότητας που εντείνονται από την απουσία χρηματοδοτικών εργαλείων και την έλλειψη χρηματοδότησης γενικότερα. Τα παραπάνω είναι απόρροια της πολιτικής της εσωτερικής υποτίμησης που έχει επιλεγεί προκειμένου η χώρα μας να επιτύχει την απαραίτητη δημοσιονομική προσαρμογή ώστε να θέσει το δημόσιο χρέος της σε βιώσιμα επίπεδα. Εάν μέσα σε όλα αυτά συνυπολογίσουμε και τα χρόνια διαρθρωτικά προβλήματα, την εξαντλητική γραφειοκρατία και την εκτεταμένη διαφθορά για τα οποία λίγα πράγματα έχουν γίνει για να αντιμετωπιστούν, είναι προφανές για τον οποιονδήποτε να καταλάβει πώς φτάσαμε στην σημερινή τραγική κατάσταση.

Το τελευταίο διάστημα έχει γίνει κοινός τόπος και από την κυβέρνηση ότι η όποια ανάπτυξη έλθει στην χώρα μας, θα προκύψει κυρίως μέσα από την προστασία και ενίσχυση των ΜμΕ. Κάτι που η ΓΣΕΒΕΕ υποστηρίζει από τις απαρχές του ξεσπάσματος της οικονομικής κρίσης. 

Είναι κατά συνέπεια ψηλά στην ατζέντα της ΓΣΕΒΕΕ η εμπέδωση της σημαντικότητας του ρόλου των ΜμΕ για την ανάπτυξη της οικονομίας στην χώρα μας, όχι μόνο σε επίπεδο εξαγγελιών και παραινέσεων, αλλά μέσα από συγκεκριμένες πολιτικές που θα θέτουν τις ΜμΕ στο κέντρο του αναπτυξιακού σχεδιασμού ως ατμομηχανή της οικονομικής και παραγωγικής δραστηριότητας. Πρέπει συνεπώς να προσαρμοστούν οι πολιτικές που ακολουθούνται προς την κατεύθυνση της στήριξης και προστασίας των ΜμΕ. Αλλωστε καλές και απαραίτητες είναι οι προσπάθειες για προσέλκυση ξένων επενδύσεων αλλά έχουν μακρύ χρόνο ωρίμανσης, εφόσον ευοδωθούν, και δεν προσφέρουν παράλληλα ικανοποιητικές λύσεις στο τεράστιο πρόβλημα ανεργίας που έχουμε και που αν δεν αντιμετωπιστεί δεν μπορούμε να προσδοκάμε σημαντικά σημάδια ανάκαμψης. Θεωρούμε ότι οι μέχρι σήμερα κυβερνήσεις έχουν δώσει μεγάλο βάρος στην ανάγκη προσέλκυσης ξένων επενδύσεων αφήνοντας στο έλεος της ύφεσης τις εγχώριες επιχειρήσεις. Και επειδή έχει ήδη χαθεί δυσαναπλήρωτος χρόνος, η ΓΣΕΒΕΕ θα συνεχίσει να πιέζει, να προτείνει μέτρα και πολιτικές και να λειτουργεί αλλά και να δημιουργεί δομές (κατάρτιση, δίκτυο ενίσχυσης της επιχειρηματικότητας, μονάδα καινοτομίας και συνεργατικών σχηματισμών…) προς την κατεύθυνση της ενίσχυσης των ΜμΕ.

Οσον αφορά τώρα το 2ο σκέλος της ερώτησής σας, φυσικά και υπάρχουν βιοτεχνίες και κλάδοι, που μπορούν να στηρίξουν την ελληνική οικονομία. Επιχειρήσεις που με όπλο τους την υψηλή τεχνογνωσία του ανθρώπινου δυναμικού, την εφευρετικότητα, την καινοτομία, αλλά και το μεράκι για αυτό που κάνουν αντιστέκονται και αναπτύσσονται στο μνημονιακό περιβάλλον. Και αυτές οι μικρές επιχειρήσεις σε ένα τόσο δυσμενές και κυρίως ολιγοπωλιακό περιβάλλον πραγματοποιούν άθλο. Εναν άθλο που η ελληνική Πολιτεία πρέπει επιτέλους να αποφασίσει να στηρίξει, συνομιλώντας και ακούγοντας πρώτα και κύρια τους ίδιους τους φορείς της αγοράς, προκειμένου αυτή η πολυδιαφημισμένη ανάπτυξη να αποκτήσει υπόσταση. Σε αυτήν την κατεύθυνση είναι απολύτως αναγκαίο να προωθηθεί η δυνατότητα ενίσχυσης κάθετων τοπικών συστάδων επιχειρήσεων (clusters). Η ενίσχυση δηλαδή μικρών τοπικών οικονομιών, ώστε να αναπτύξουν δίκτυα συνεργασίας, μεταξύ των επιχειρήσεων, από τον πρωτογενή έως τον τριτογενή τομέα, για τη διαμόρφωση και προώθηση του δικού τους τοπικού  προϊόντος. Με αυτόν τον τρόπο οι μικρές τοπικές οικονομίες θα μπορέσουν να αναπτύξουν το δικό τους ενοποιημένο προϊόν προς τον επισκέπτη-καταναλωτή, καθιστώντας το βιώσιμο, ανταγωνιστικό και εξελισσόμενο".

- Η πραγματική οικονομία έχει καταρρεύσει; Τι μπορεί να χτιστεί πάνω στα συντρίμμια και σε ποιες βάσεις;

"Η πραγματική οικονομία βρίσκεται στα όρια της κατάρρευσης. Θα πρέπει άμεσα να παρθούν μέτρα προκειμένου αυτή η καθοδική πορεία να ανακοπεί. Τα μέτρα αυτά θα πρέπει να έχουν διττό στόχο. Και να αναπτερώνουν ψυχολογικά την αγορά αλλά και να την βοηθούν ουσιαστικά. Σαν παράδειγμα θα αναφέρω την πρόσφατη μείωση του ΦΠΑ στην εστίαση από το 23% στο 13% όπου και τα έσοδα δεν υστέρησαν από την μείωση αυτή, και μια προς τα κάτω αναπροσαρμογή των τιμών έγινε από ένα σημαντικό πλήθος επιχειρήσεων, και η ψυχολογία για ένα διάστημα τονώθηκε. Δυστυχώς τα οφέλη από την μείωση αυτή έχουν πλέον εξανεμιστεί, καθώς τόσο η αγορά όσο και η οικονομία συνεχίζουν να παραπαίουν. Αυτό δεν οφείλεται όμως στο ότι το συγκεκριμένο μέτρο ήταν λάθος, αλλά στο γεγονός ότι δεν συμπληρώθηκε και με άλλα ανάλογα μέτρα ώστε να δοθεί η δυνατότητα στην αρχική ώθηση να πάρει έναν μόνιμα ανοδικό χαρακτήρα. Μάλιστα στο ίδιο διάστημα ψηφίσθηκαν νέοι φορολογικοί νόμοι με επιπρόσθετα βάρη για τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά που έδρασαν αρνητικά και ουσιαστικά ναρκοθέτησαν τα οφέλη από την μείωση του ΦΠΑ στην εστίαση. 

Δεν έχουμε φτάσει ακόμα, και εύχομαι να μην φτάσουμε, στο σημείο να πρέπει να τα δημιουργήσουμε όλα από την αρχή. Για να μην φτάσουμε όμως στην πλήρη καταστροφή θα πρέπει να προστατέψουμε ό,τι έχει μείνει όρθιο ώστε αυτό να αποτελέσει την βάση της σταθεροποίησης της οικονομίας μας και την κατ’ επέκταση ανάπτυξή της. Η μείωση του ΦΠΑ στην εστίαση μας προσφέρει ένα πολύ ικανοποιητικό παράδειγμα για το πώς μπορούμε να το επιτύχουμε αυτό. Και τούτο είναι κάτι που πρέπει κυρίως να το δείχνουμε στην τρόικα ώστε να τους πείσουμε για την ορθότητα και τα οφέλη ανάλογων μέτρων".

- Θεωρείτε ότι πρέπει να αλλάξει ο τρόπος διαπραγμάτευσης των δανειακών συμβάσεων με τους πιστωτές μας;

"Ο μόνος τρόπος για να βγούμε από το μνημόνιο και την επιτήρηση της τρόικας με τις λιγότερες δυνατές απώλειες είναι να θέσουμε το δημόσιο χρέος σε βιώσιμα επίπεδα ώστε να μπορεί η χώρα μας να δανειστεί από τις αγορές με λογικά επιτόκια. Για να μπορέσει μια χώρα να το επιτύχει αυτό και να έχει και μακροπρόθεσμο αποτέλεσμα θα πρέπει να παρουσιάζει αξιόλογους ρυθμούς ανάπτυξης. Στην Ελλάδα επιλέχθηκε ως πολιτική για την αντιμετώπιση της κρίσης χρέους αυτή της εσωτερικής υποτίμησης και του περιορισμού. Το αποτέλεσμα ήταν βαθιά και συνεχόμενη ύφεση που είχε ως φυσική συνέπεια την αύξηση του δημοσίου χρέους σε μη διαχειρίσιμα επίπεδα. Θεωρώ ότι μέχρι σήμερα δεν έχει γίνει καμία προσπάθεια προκειμένου στις διαπραγματεύσεις με τους δανειστές να παρουσιάσουμε ένα τεκμηριωμένο και εναλλακτικό σχέδιο μείωσης του δημοσίου χρέους που να θεμελιώνεται στην ανάπτυξη και όχι στον περιορισμό. Εάν αυτό δεν γίνει το συντομότερο δυνατόν, τότε θα υπομείνουμε για πολλά ακόμα χρόνια την παρουσία της τρόικας στην χώρα μας με ό,τι αυτό συνεπάγεται".

- Νομίζετε ότι έχει γίνει ένα τέτοιο έργο στον τομέα των μεταρρυθμίσεων, ώστε να οδηγηθούμε σε έναν αναπτυξιακό κύκλο;

"Τα μέτρα που έχουν ληφθεί μέχρι τώρα στον τομέα των μεταρρυθμίσεων είναι αποσπασματικά και μονοδιάστατα προκαλώντας περισσότερα προβλήματα στην αγορά από αυτά που ευαγγελίζονται ότι θα λύσουν. Μεταρρύθμιση για την ΓΣΕΒΕΕ θα ήταν η αλλαγή του παρωχημένου αναπτυξιακού προτύπου που έχουμε έως σήμερα.

Οπως έχουμε τονίσει επανειλημμένως, απαραίτητη προϋπόθεση για να τεθεί η ελληνική οικονομία σε μια αναπτυξιακή τροχιά είναι η επανεκκίνηση της επενδυτικής δραστηριότητας, η ενδογενής ανάπτυξη. Απαιτούνται γρήγορες κινήσεις και επενδυτικές δραστηριότητες, ιδιαίτερα σε μικρότερη κλίμακα, με συγκεκριμένες προτεραιότητες, με γρήγορη απόδοση αλλά και διασπορά, ώστε τα οφέλη να είναι άμεσα και να διαχέονται σε όσο το δυνατόν ευρύτερα στρώματα. Γιατί μόνο τότε θα υπάρξει ένας νέος αναπτυξιακός κύκλος πιο δυναμικός και σε μεγαλύτερης κλίμακας επιχειρήσεις. 

Απαιτείται λοιπόν:

1. Επιλογή συγκεκριμένων κλάδων ως ατμομηχανών μιας αναπτυξιακής διαδικασίας που θα ενσωματώνουν τις δυνατότητες της ελληνικής πραγματικότητας, τουλάχιστον σε πρώτη φάση.

2. Επιλογή της κλίμακας της επιχειρηματικής δραστηριότητας ως προτεραιότητα. Η επενδυτική άνοιξη πρέπει να στηριχθεί σε πρώτη φάση σε εκείνες τις μικρές επιχειρήσεις που αποτελούν το φυτώριο της επιχειρηματικότητας και της καινοτομίας. Από αυτό το φυτώριο αναδύονται εξελικτικά και οι μεγάλες επιχειρήσεις. Χωρίς αυτό να σταματά και την παράλληλη προσπάθεια για προσέλκυση μεγάλων επενδύσεων. 

3. Θα πρέπει να αντισταθούμε και να αποφύγουμε η ανάπτυξη να περιοριστεί σε ένα μικρό αριθμό συστάδων από μεγάλες επιχειρηματικές μονάδες και δραστηριότητες (επιχειρηματικές φάρμες). 

4. Αφού αποφασισθούν οι κλάδοι πρώτης προτεραιότητας να υποστηριχθούν και από ένα δίκτυο τεχνικών σχολών και εκπαιδευτικών προγραμμάτων με προδιαγραφές που θα μπορέσουν μετά από 2,3 χρόνια να τους υποστηρίξουν με μεσαία στελέχη με γνώση και εξειδίκευση. Να τους δώσουν μια νέα ώθηση. Να τους εξασφαλίσουν την διατηρησιμότητα στον χρόνο. Να παντρέψουμε την εμπειρία με την γνώση και την καινοτομία.

5. Δημιουργία υποδομών που θα στηρίξουν την ανάπτυξη των κατά προτεραιότητα επιλεγμένων κλάδων.

6. Να συσταθούν ισχυροί τραπεζικοί πυλώνες που δεν θα διακατέχονται από μονόπλευρες επιχειρηματικές λογικές. Να αντιληφθούν ότι η χρηματοδότηση αναπτυξιακών σχεδίων, ιδιαίτερα προς τις ΜμΕ συνδέεται με την ίδια την ύπαρξή τους. Απαραίτητη είναι η δημιουργία μιας Τράπεζας Ειδικού – Επενδυτικού Σκοπού, στην οποία θα συγκεντρωθούν όλα τα χρηματοδοτικά εργαλεία για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις τόσο του ΕΣΠΑ όσο και αυτά που προέρχονται από άλλες πηγές. Θα πρέπει να σημειωθεί, άλλωστε, ότι ακόμα και όταν δίνονται δάνεια προς τις επιχειρήσεις τα επιτόκια είναι πολύ υψηλότερα από τα αντίστοιχα σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες". 

- Διαπιστώνετε να υπάρχουν ακόμα και μεγάλη γραφειοκρατία και διαφθορά στην ελληνική κοινωνία;

"Στην Ελλάδα το γραφειοκρατικό κόστος αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα εμπόδια στην επιχειρηματική δραστηριότητα και ιδιαίτερα στις νέες επενδύσεις. Το γραφειοκρατικό κόστος προκύπτει από πολλές πηγές, όπως η πολυνομία, η συναρμοδιότητα υπηρεσιών, η ασάφεια των διατάξεων και η διακριτική ευχέρεια που δίνεται στα εκάστοτε όργανα της διοίκησης. Εχουν γίνει κάποια θετικά βήματα μέχρι σήμερα όπως π.χ. τα Κέντρα Εξυπηρέτησης Επιχειρήσεων (υπηρεσίες μιας στάσης) που ήταν και πρόταση της ΓΣΕΒΕΕ, αλλά αυτά δεν αρκούν. Αυτό που κυρίως χρειάζεται είναι η Πολιτεία να δώσει προτεραιότητα στην άρση των εμποδίων που σχετίζονται με την μικρής κλίμακα επιχειρηματικότητα. Αλλωστε το κόστος συμμόρφωσης είναι πολλαπλάσιο για τις μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις σε σχέση με τις μεγάλες. 

Η διαφθορά από την άλλη αποτελεί ένα διαχρονικό πρόβλημα της κοινωνίας μας και θεωρώ ότι χρειάζεται την συμμετοχή όλων μας προκειμένου να περιοριστεί".

- Πιστεύετε ότι υποβαθμίζεται ο ρόλος των κοινωνικών εταίρων από την κυβέρνηση;

"Νομίζω δεν υπάρχει καμία αμφιβολία περί τούτου. Κατά τη γνώμη μας η υποβάθμιση των κοινωνικών εταίρων, ως παραγόντων που μπορούν να οργανώσουν τη συλλογική δράση υπήρξε στρατηγική επιδίωξη κυβέρνησης και τρόικας την τελευταία τριετία. Η υλοποίηση αυτής της στόχευσης επιδιώχθηκε με δύο τρόπους: αφενός με την αποδυνάμωση του κοινωνικού διαλόγου και ειδικότερα των συλλογικών διαπραγματεύσεων και αφετέρου με τη συστηματική επικοινωνία και διαβούλευση της κυβέρνησης με μεμονωμένους οικονομικούς παράγοντες ή άτυπες ομάδες πίεσης, περιορισμένης αντιπροσωπευτικότητας και αμφίβολης νομιμοποίησης.

Ειδικότερα, οι θεσμοί του κοινωνικού διαλόγου και των εργασιακών σχέσεων, καθώς και ο ρόλος και η αυτονομία των κοινωνικών εταίρων αποδυναμώθηκαν εξαιτίας των μέτρων λιτότητας και των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων που εφαρμόζονται από το 2010 για την αντιμετώπιση της κρίσης. Επιπλέον, η πολλές φορές παράτυπη, πολυεπίπεδη και εκτός διεθνών θεσμικών πλαισίων παρέμβαση του κράτους στο σύστημα συλλογικών διαπραγματεύσεων, όπως είναι, μεταξύ άλλων, η παρέμβαση στο περιεχόμενο και τον καθολικό χαρακτήρα της Εθνικής Γενικής Συλλογικής Σύμβασης Εργασίας, η αποδυνάμωση του κλαδικού επιπέδου διαπραγμάτευσης και των θεσμών επέκτασης των αποτελεσμάτων του (επέκταση), αλλά και η κατάργηση του πλαισίου μετενέργειας των Συλλογικών Συμβάσεων Εργασίας, αποτελούν απτά παραδείγματα της κρίσης στην οποία έχει εισέλθει ο κοινωνικός διάλογος στην Ελλάδα. Αλλωστε, πλήγμα κατά του κοινωνικού διαλόγου αποτέλεσε και η χαρακτηριστική κυβερνητική αδιαφορία για το περιεχόμενο της από 3-2-2012 κοινής επιστολής των κοινωνικών εταίρων προς την κυβέρνηση και τον τότε πρωθυπουργό Λ. Παπαδήμο". 

- Ποιες πολιτικές από αυτές που έχουν ληφθεί τα τελευταία χρόνια της ύφεσης είναι στη σωστή κατεύθυνση για την ανάκαμψη της αγοράς;

"Η ανάκαμψη της αγοράς προϋποθέτει την ύπαρξη ή την δημιουργία ενός σταθερού και ελκυστικού επιχειρηματικού περιβάλλοντος. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι ο επιχειρηματίας, ο επενδυτής πρέπει να γνωρίζουν εκ των προτέρων τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους, ώστε να μπορούν να σχεδιάσουν, να υπολογίσουν και να προγραμματίσουν. Στην χώρα μας η δημιουργία ενός σταθερού επιχειρηματικού περιβάλλοντος αποτελεί διαχρονικό ζητούμενο. Τα τελευταία, όμως, κρίσιμα και δύσκολα χρόνια το πρόβλημα αυτό έχει οξυνθεί καθώς, μεταξύ άλλων, η φορολογία, το ασφαλιστικό, το διοικητικό και γραφειοκρατικό κόστος συμμόρφωσης, το ωράριο λειτουργίας των καταστημάτων, όλα εκείνα δηλαδή που επηρεάζουν και συνθέτουν το επιχειρηματικό περιβάλλον, βρίσκονται σε μια διαρκή μεταβολή. Για παράδειγμα μόνο την τελευταία τριετία έχουν ψηφιστεί τουλάχιστον 10 φορολογικοί νόμοι. Μου είναι πραγματικά δύσκολο να σκεφτώ ποιος σοβαρός επενδυτής βλέποντας όλη αυτή την ρευστή κατάσταση θα έρθει να επενδύσει. Συνεπώς όλη η προσπάθεια θα πρέπει να επικεντρωθεί στην διαμόρφωση ενός σταθερού επιχειρηματικού περιβάλλοντος. Και δυστυχώς οι μέχρι σήμερα ακολουθούμενες πολιτικές σωστές ή λάθος πιο πολύ σύγχυση και ανασφάλεια προκαλούν παρά ασφάλεια και σταθερότητα".

"Κόκκινα δάνεια"

- Πολλές επιχειρήσεις έχουν "κόκκινα δάνεια". Πρέπει να γίνει μια συνολική ρύθμιση ή να κάνει ξεχωριστή ρύθμιση η κάθε επιχείρηση; 

"Σύμφωνα με στοιχεία τόσο της έρευνας του ΙΜΕ-ΓΣΕΒΕΕ όσο και της ΤτΕ, τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια έχουν ανέλθει σε ποσοστό πάνω από 30%. Ταυτόχρονα, οι ελληνικές επιχειρήσεις αδυνατούν να χρηματοδοτηθούν από τον εγχώριο τραπεζικό κλάδο, ενώ δεν λαμβάνουν πίστωση και από τους ξένους προμηθευτές. Η αγορά έχει στεγνώσει από ρευστότητα. Θέση της ΓΣΕΒΕΕ είναι ότι πρέπει να υπάρξει μέριμνα για την απαλλαγή ενός ποσοστού δανειακών βαρών των επιχειρήσεων, κατά το μέρος για το οποίο ευθύνεται η ύφεση της οικονομίας. Βάσει αυτής της πολιτικής, θα πρέπει να κληθούν οι τράπεζες να εξατομικεύσουν τις λύσεις (κούρεμα, επιμήκυνση, μείωση επιτοκίων) χωρίς να απαιτείται δικαστική διαμάχη. Ο ρόλος του τραπεζικού διαμεσολαβητή ενδεχομένως να πρέπει να αναβαθμιστεί ώστε να μπορεί να χειρίζεται τέτοιες περιπτώσεις. Σε κάθε περίπτωση, εμείς προτείνουμε την άμεση εφαρμογή ρήτρας σύμφωνα με την οποία οι κατασχέσεις θα αφορούν μόνο το υποθηκευμένο στοιχείο, και όχι επιπρόσθετα περιουσιακά στοιχεία όταν αυτά υπάρχουν".

- Κάποιοι υποστηρίζουν ότι ο υπερπροστατευτισμός προκαλεί προβληματικές επιχειρήσεις και προτείνουν πλήρη απελευθέρωση της αγοράς. Ποια είναι η δική σας άποψη;  

"Πράγματι, ο περιορισμός της λειτουργίας της αγοράς, δημιουργεί εμπόδια στην οργάνωση των επιχειρήσεων και στρεβλώσεις στον ανταγωνισμό. Ωστόσο, οφείλουμε να σημειώσουμε ότι στη χώρα μας δραστηριοποιούνται πολλές μικρομεσαίες επιχειρήσεις (99,9%), οι οποίες συνεισφέρουν στην ανάπτυξη, την απασχόληση, την κινητικότητα κεφαλαίων και εργαζομένων. Είναι λάθος να θεωρούμε ότι πρέπει να αρθούν όλες οι ρυθμίσεις για τη λειτουργία συγκεκριμένων αγορών. Υπάρχουν ζητήματα ασφάλειας, υγιεινής, τεχνογνωσίας για τα οποία δεν θα πρέπει να υπάρχουν εκπτώσεις από το νομοθέτη. Οφείλουμε να εστιάσουμε στις πιο σημαντικές στρεβλώσεις της αγοράς, και όχι να διευκολύνουμε την είσοδο επιχειρήσεων με αμφιλεγόμενα χαρακτηριστικά ως προς τα προϊόντα που παράγουν και την ποιότητα αυτών. Επίσης, υπάρχει ακόμη το ζήτημα πρακτικών ολιγοπώλησης από μεγάλες επιχειρήσεις, οι οποίες πολύ συχνά δημιουργούν εμπόδια στην ανάπτυξη μικρότερων επιχειρηματικών μονάδων προκαλώντας στρεβλώσεις κατ’ αυτόν τον τρόπο στην αγορά".

- Πώς μπορεί να ενισχυθεί η απασχόληση στην Ελλάδα; Η κατάρτιση των ανέργων μπορεί να παίξει ρόλο και κάτω από ποιες συνθήκες;

"Η ανεργία ύφεσης την οποία βιώνουμε δραματικά την τελευταία τριετία πρέπει και μπορεί να καταπολεμηθεί με αντικυκλικές πολιτικές, είτε αυτές αναφέρονται στο δημοσιονομικό σκέλος της οικονομικής πολιτικής (π.χ. δημόσιες επενδύσεις), είτε σε ριζικό ανασχεδιασμό της πολιτικής απασχόλησης, καθώς και με πολιτικές που θα ενισχύουν ή εν πάση περιπτώσει δεν θα συρρικνώνουν την ενεργό ζήτηση. Εάν δεν ληφθεί υπ’ όψιν αυτό το πλαίσιο, οι παρεμβάσεις θα είναι όχι μόνο αποσπασματικές, αλλά τελικά και αναποτελεσματικές. Αλλωστε, σε αυτό το δημοσιονομικό πλαίσιο που περιορίζει δραστικά τη δυνατότητα δημόσιων επενδύσεων και επεκτατικής δημοσιονομικής πολιτικής, μοιραία το βάρος οφείλει να μετατοπιστεί στη λεγόμενη παθητικοποίηση των πολιτικών απασχόλησης, στην αντιμετώπιση κατά μία έννοια των συνεπειών της ανεργίας. Ως πρώτα αναγκαία βήματα προκρίνονται:

• Η σημαντική αύξηση στον αριθμό των αποδεκτών, αλλά και της χρονικής διάρκειας χορήγησης του επιδόματος ανεργίας. Η διεύρυνση του πεδίου παρέμβασης μπορεί να αποτελέσει μία πρώτη, άμεση και καίρια παρέμβαση για την αναθέρμανση της οικονομίας. 

• Σε ένα επόμενο στάδιο πρέπει να δρομολογηθεί η μετατροπή του επιδόματος ανεργίας σε επιδότηση της εργασίας, για κλάδους της μεταποίησης, του εμπορίου και των υπηρεσιών που μπορούν να εγγυηθούν τη διατήρηση και δημιουργία "υγιών" θέσεων εργασίας, σε αντικατάσταση των voucher θνησιγενούς απασχόλησης που κατευθύνονται σήμερα σε εξόχως επιδοτούμενες και γκρίζες ως προς το καθεστώς απασχόλησης επιχειρήσεις.

• Βελτίωση του Προγράμματος Διατήρησης των θέσεων εργασίας στη μικρή επιχείρηση, με βελτίωση του ποσοστού κάλυψης και δυνατότητα ένταξης του συνόλου του απασχολούμενου προσωπικού. Οσο η κρίση βαθαίνει τόσο δυσκολότερη γίνεται η διατήρηση των θέσεων εργασίας και κατ’ επέκταση η βιωσιμότητα των μικρών και πολύ μικρών επιχειρήσεων.

• Εφαρμογή του εργόσημου για τους περιστασιακά απασχολούμενους, ειδικότερα σε κλάδους με αυξημένο το φαινόμενο της προσωρινής απασχόλησης και των ευέλικτων μορφών εργασίας, όπως π.χ. η εστίαση.

• Δράση δημιουργίας θέσεων εργασίας για τα συνβοηθούντα μέλη της μικρής επιχείρησης. Η παρουσία των συνβοηθούντων μελών είναι συνυφασμένη με την βιώσιμη λειτουργία της πολύ μικρής επιχείρησης, χωρίς ωστόσο αυτοί οι απασχολούμενοι να "εμφανίζονται" στο ασφαλιστικό σύστημα ή στην τυπική αγορά εργασίας. Η παροχή κινήτρων (επιδότηση μέρους του μη μισθολογικού κόστους) για την ένταξη αυτής της κατηγορίας απασχολουμένων στην τυπική αγορά εργασίας μπορεί να λειτουργήσει ευεργετικά πρώτα και κύρια για τα ασφαλιστικά ταμεία. 

• Αναμόρφωση του προγράμματος επιδότησης νέων ελεύθερων επαγγελματιών, προς την κατεύθυνση περισσότερο βιώσιμων, συνεταιριστικών, αλλά και καλύτερα υποστηριζόμενων επιχειρήσεων και συνδυασμός του με το πρόγραμμα δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας. Μία νέα συνεταιριστική επιχείρηση είναι όφελος για την αγορά εργασίας, μία νέα επιχείρηση με προσωπικό δημιουργεί πολλαπλασιαστικό όφελος στην αγορά εργασίας.

• Και όλα τα παραπάνω με έναν αναπροσανατολισμό της επένδυσης στο ανθρώπινο κεφάλαιο των επιχειρήσεων. Σε αυτήν την κατεύθυνση η αναβάθμιση της επαγγελματικής εκπαίδευσης σε επίπεδο υποδομών, καθώς και της αρχικής και συνεχιζόμενης επαγγελματικής κατάρτισης είναι κομβικό σημείο για την ενίσχυση της απασχόλησης.

• Παράλληλα, είναι αναγκαίο να προωθηθούν τρόποι, όπου η εκπαίδευση θα συνδυαστεί με την πρώτη είσοδο στην αγορά εργασίας, καθώς και σχήματα εναλλακτικής κατάρτισης, που θα οδηγεί σε πιστοποιημένα αποτελέσματα στον χώρο εργασίας ακόμη και για τις μικρές επιχειρήσεις.

Σε κάθε περίπτωση είναι απόλυτη προτεραιότητα να επαναφέρουμε τη μικρή επιχείρηση και τον αυτοαπασχολούμενο στο επίκεντρο ενός νέου αναπτυξιακού προτύπου. Η συνεισφορά των μικρών επιχειρήσεων στην οικονομική μεγέθυνση και στη δημιουργία θέσεων εργασίας τα προηγούμενα χρόνια, πρέπει να αποτελέσει οδηγό για τα χρόνια υπέρβασης της κρίσης. 

- Ενα μεγάλο αγκάθι για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις είναι το ασφαλιστικό των επαγγελματιών, βιοτεχνών και εμπόρων. Τι γίνεται με τον ΟΑΕΕ και σε ποια κατεύθυνση πρέπει να αναζητηθούν οι λύσεις;

"Tο πρόβλημα του ΟΑΕΕ δεν προέρχεται από τις εκροές, δηλαδή από το ύψος των συντάξεων που καταβάλλει ή από τα έτη ασφάλισης. Αντίθετα το πρόβλημα του ΟΑΕΕ προέρχεται από τις συνεχώς μειούμενες εισροές εξαιτίας της ύφεσης και του κλεισίματος των επιχειρήσεων. Εχοντας ως αφετηρία αυτήν την παραδοχή, οι προτάσεις μας είναι προσανατολισμένες προς δύο βασικές κατευθύνσεις.

Πρώτη Κατεύθυνση: Η διευκόλυνση της καταβολής των ασφαλιστικών εισφορών από τους ασφαλισμένους του ΟΑΕΕ. Ενδεικτικά αναφέρω ως μέτρα που μπορούν να ληφθούν προς την κατεύθυνση αυτή:

• Την αποποινικοποίηση των οφειλών προς τον ΟΑΕΕ. Για την εξασφάλιση των οφειλών ο ΟΑΕΕ διαθέτει κατά την άποψή μας επαρκή ένδικα μέτρα (αστικά και διοικητικά). Η οφειλή προς τον ασφαλιστικό φορέα δεν είναι δυνατό να συνιστά ποινικό αδίκημα.

• Την ρεαλιστική αλλά και πάγια ρύθμιση των οφειλών ώστε: (α) οι επιχειρηματίες να είναι σε θέση να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις τους προς τον Οργανισμό αλλά και (β) να αυξηθούν τα έσοδα του οργανισμού. Κατά το σχεδιασμό αυτής της ρύθμισης θα πρέπει να ληφθεί υπόψη το γεγονός ότι το 70% περίπου των ενεργών οφειλετών οφείλουν ποσά που κυμαίνονται μέχρι τα 10.000 ευρώ.

• Την ελεύθερη επιλογή ασφαλιστικής κλάσης για όσο χρονικό διάστημα διαρκεί η ύφεση. Μάλιστα, έχουμε υπολογίσει ότι εάν όλοι οι ασφαλισμένοι για το έτος 2013 είχαν εγγραφεί στην πρώτη ασφαλιστική κλάση τα έσοδα από ασφαλιστικές εισφορές για τον Οργανισμό θα ήταν μερικές εκατοντάδες εκατομμύρια περισσότερα από όσα έχουν προϋπολογισθεί.

Δεύτερη Κατεύθυνση: Η εξασφάλιση επιπρόσθετων πόρων για τον ΟΑΕΕ πέραν των ασφαλιστικών εισφορών. Εάν εξαιρέσουμε το ΕΚΑΣ αλλά και τα έσοδα από την περιουσία που αποτελούν πολύ μικρό ποσοστό των εσόδων του ΟΑΕΕ, οι βασικές εισροές προς τον Οργανισμό μέσω του κρατικού προϋπολογισμού προέρχονται από δύο διακριτές πηγές: (α) από τη διμερή συμμετοχή του κράτους για τους ασφαλισμένους από το 1993 και μετέπειτα και (β) από την τακτική επιχορήγηση. Υπό τις παρούσες συνθήκες αυτά τα επιπρόσθετα έσοδα φαίνεται ότι δεν είναι αρκετά ώστε να καλυφθούν οι υποχρεώσεις του Οργανισμού. Θα πρέπει, επομένως, να εξασφαλιστεί μία πηγή εσόδων που να είναι ανταποδοτική αφενός και εύκολο να εισπραχθεί αφετέρου. Η θέση της ΓΣΕΒΕΕ επί της αρχής είναι η κατάργηση κάθε έκτακτου τέλους ή επιβάρυνση πριν επιβληθεί στις επιχειρήσεις και ιδιαίτερα στις μικρές.  Ωστόσο, για όσο  καιρό εισπράττεται το τέλος επιτηδεύματος  θεωρούμε ότι θα πρέπει να αποδίδεται ανταποδοτικά υπέρ του ΟΑΕΕ και όχι για τα ελλείμματα του κρατικού προϋπολογισμού".

- Η φοροδιαφυγή ζει και βασιλεύει με συνέπεια να φορτώνονται ολοένα και με μεγαλύτερα βάρη οι συνεπείς επιχειρήσεις. Μέχρι πότε θα πληρώνουν φόρους μόνο οι… συνεπείς; 

"Κατ’ αρχάς θα πρέπει να διαχωρίσουμε την φοροδιαφυγή από την φοροοφειλή και την εισφοροδιαφυγή από εισφοροοφειλή. Δεν έχει γίνει απόλυτα κατανοητό ότι άλλο είναι ο φοροοφειλέτης και εισφοροοφειλέτης και άλλο ο φοροδιαφεύγων και εισφορδιαφεύγων. Ο πρώτος έχει βεβαιωμένες οφειλές προς το Δημόσιο ή τα ασφαλιστικά ταμεία ενώ ο δεύτερος όχι. Ο πρώτος προσπαθεί να βρει τρόπο να πληρώσει τις υποχρεώσεις του και έρχεται αντιμέτωπος με το γράμμα του νόμου ενώ ο δεύτερος έχει καταφέρει να αποφύγει αυτή την υποχρέωση. Τα τελευταία μάλιστα χρόνια, εξαιτίας της βαθιάς ύφεσης, οι οφειλέτες προς το Δημόσιο και τα ασφαλιστικά ταμεία έχουν αυξηθεί δραματικά. Ενα μεγάλο μέρος αυτών βρίσκονται σε πραγματική αδυναμία να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις του καθώς οι όποιες ρυθμίσεις οφειλών έχουν νομοθετηθεί από την κυβέρνηση δεν ανταποκρίνονται στην διαμορφωμένη πραγματικότητα.

Από εκεί και ύστερα έχουν ληφθεί κάποια μέτρα για την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής, όμως παραμένουν στο απυρόβλητο οι διεθνείς συναλλαγές που λαμβάνουν χαρακτήρα ενδοομιλικών πράξεων και είναι μεγάλης κλίμακας.

Από την άλλη μεγάλο αγκάθι τόσο για την εύρυθμη λειτουργίας της αγοράς όσο και για τα έσοδα του κράτους αποτελεί το παρεμπόριο που έχει λάβει ανεξέλεγκτες διαστάσεις. Και μέχρι σήμερα δεν έχει υπάρξει καμία σοβαρή μέριμνα από την μεριά της Πολιτείας για την αντιμετώπιση αυτού του εξαιρετικά σοβαρού προβλήματος".

Μετατόπιση του τζίρου τις Κυριακές

- Πώς βλέπετε να λειτουργεί ο νέος θεσμός που επιτρέπει το άνοιγμα των καταστημάτων τις Κυριακές;

"Εκείνο που διαπιστώνουμε για το άνοιγμα των καταστημάτων τις Κυριακές είναι όλα όσα είχαμε προβλέψει ως συνέπειες από την εφαρμογή αυτού του μέτρου και είχαν θεμελιώσει την αντίθεσή μας. Παρατηρούμε δηλαδή μια μετατόπιση του τζίρου από τις καθημερινές στις Κυριακές και από μια περιοχή σε άλλη. Δεν έχουμε καμία συνολική αύξηση του τζίρου των επιχειρήσεων, που ήταν και το βασικό επιχείρημα του υπουργείου Ανάπτυξης, ενώ τα λειτουργικά κόστη των επιχειρήσεων έχουν αυξηθεί περαιτέρω. Δυστυχώς άλλο ένα μέτρο ήσσονος σημασίας τέθηκε σε εφαρμογή μόνο για να ικανοποιήσει τα συμφέροντα κάποιων λίγων και εκλεκτών".

- Στην αγορά υπάρχει έλλειψη ρευστότητας αλλά οι τράπεζες δεν δίνουν νέα δάνεια. Πώς μπορεί να ξεπεραστεί το έλλειμμα ρευστότητας; 

"Την τελευταία τριετία έχουν αυξηθεί οι άμεσοι και έμμεσοι φόροι ενώ έχουν επιβληθεί και μια σειρά από τέλη (τέλος επιτηδεύματος, αλληλεγγύης, ακινήτων κ.ά.). Αυτή η υπερφορολόγηση σε συνδυασμό με την άρνηση ή την αδυναμία των τραπεζών να χορηγήσουν ρευστότητα μέσω δανείων, την έλλειψη εναλλακτικών χρηματοδοτικών εργαλείων για τις ΜμΕ και κυρίως την συντριπτική μείωση της αγοραστικής δύναμης των καταναλωτών έχουν επηρεάσει αρνητικά τόσο τoν κύκλο εργασιών όσο και την ρευστότητα των επιχειρήσεων. Στην παρούσα φάση το πρόβλημα ρευστότητας αποτελεί τον μεγαλύτερο κίνδυνο για την επιβίωση των μικρών και πολύ μικρών επιχειρήσεων. Είναι χαρακτηριστικό ότι σε έρευνα του ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ (Ιανουάριος 2013) 8 στους 10 επιχειρηματίες δήλωσαν ότι έχουν χρησιμοποιήσει προσωπικές καταθέσεις για να καλύψουν ανάγκες της επιχείρησης, ενώ το 21% από αυτούς έχουν προχωρήσει και σε εκποίηση της προσωπικής τους περιουσίας. Ουσιαστικά η ελληνική οικονομία έχει περιέλθει σε παγίδα ρευστότητας και εάν δεν τονωθεί άμεσα, τότε κινδυνεύουμε με συνολική κατάρρευση με ό,τι συνέπειες αυτό συνεπάγεται. Η ΓΣΕΒΕΕ το τελευταίο διάστημα έχει ξεκινήσει μια σοβαρή προσπάθεια σε συνεργασία με την ΕΣΕΕ και την ΕΣΤΕ για την μετεξέλιξη του δικτύου των συνεταιριστικών τραπεζών σε Τράπεζα Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων ώστε να αποτελέσει έναν σημαντικό πυλώνα διευκόλυνσης των μικρών ελληνικών επιχειρήσεων στη χρηματοδότηση.

Με αυτό τον τρόπο  θα αξιοποιηθεί: α) η σύνδεση των συνεταιριστικών τραπεζών με τις τοπικές οικονομίες, β) η εμπειρία και οι δυνατότητες άντλησης κονδυλίων από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Επενδύσεων και γ) η συμμετοχή των συνεταιριστικών τραπεζών στην υλοποίηση του Προγράμματος Επιχειρηματικότητας και Ανταγωνιστικότητας, άνω των 2 δις. ευρώ που αφορά στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις".

Νέος χρόνος, νέα λουκέτα;

- Ο νέος χρόνος θα φέρει και νέα λουκέτα στην αγορά; 

"Κάθε χρόνο δυστυχώς το ΙΜΕ-ΓΣΕΒΕΕ επιβεβαιώνεται αναφορικά με την αύξηση του αριθμού των λουκέτων στην αγορά. Και για το 2014 δεν αναμένουμε κάποια βελτίωση, ίσως να έχουμε μια σχετική επιβράδυνση του ρυθμού αύξησης. Εκείνο που αλλάζει κάθε φορά είναι η γενεσιουργός αιτία. Τα προηγούμενα χρόνια ήταν οι πολιτικές που ακολούθησαν οι κυβερνήσεις όσον αφορά τον περιορισμό της ζήτησης, την εσωτερική υποτίμηση. Σήμερα, προβλέπουμε ότι αιτία για τα κλεισίματα θα είναι οι εξοντωτικές φορολογικές επιβαρύνσεις στα ακίνητα, στους επαγγελματικούς χώρους, τα υπερβολικά πρόστιμα και τα αναρίθμητα ληξιπρόθεσμα χρέη, τα οποία θα είναι αδύνατο να εξυπηρετηθούν μέσα στον κύκλο της ύφεσης που συνεχίζουμε να βρισκόμαστε, ακόμη κι αν έχουμε ισορροπήσει σχετικά".