Ας πάμε σε στοιχεία του σήμερα, σε αριθμούς. Παρατηρούμε ότι στη Μεσσηνία λειτουργούν 2.500 επιχειρήσεις (εστιατόρια, ταβέρνες, καφενεία, ζαχαροπλαστεία, αναψυκτήρια) που φαινομενικά υπηρετούν -εμπορευματικά- την ανάγκη του ουρανίσκου και της κοιλιάς. Τι αντιλαμβάνεται ένας ξενόφερτος πελάτης σε ένα εστιατόριο της Μεσσηνίας, όταν στο τραπέζι του δεν ξεδιπλώνεται καμιά παράδοση και καμιά τέχνη· όταν στα προϊόντα και στα πιάτα που θα ζητήσει δεν υπάρχει ή δεν είναι εμφανής η τοπική προέλευση / ετικέτα και απουσιάζει ο ιδιαίτερος χαρακτήρας· όταν το λάδι ή το ξίδι στο τραπέζι δίνουν την αίσθηση του ασήμαντου, του ρυπαρού και του παραμελημένου. Αν όχι ο εστιάτορας, ποιος θα του περάσει, στην πράξη, το μήνυμα ότι η Μεσσηνία είναι η πατρίδα του ξερού σύκου και της κορινθιακής μαύρης σταφίδας, ο τόπος προέλευσης της ελιάς Καλαμών και πόσα άλλα…;

Σύμφωνα με το περιοδικό "Restaurant", το καλύτερο εστιατόριο στον κόσμο για το 2012 είναι το "Noma" στη Δανία. Βασικό του συστατικό; Η χρησιμοποίηση τοπικών δανέζικων προϊόντων και η μοντερνοποίηση παραδοσιακών συνταγών. Τυχαίο; Δεν νομίζω...

Ας μην κρυβόμαστε, η καλή, παραδοσιακή, τοπική κουζίνα, αποτελεί τη βάση της γαστρονομικής προσφοράς. Το να δίνεται η ευκαιρία στους τουρίστες να δοκιμάσουν τοπικά προϊόντα και συνταγές συνιστά έναν κομβικής σημασίας παράγοντα, επειδή με αυτόν τον τρόπο θα μπορέσουν οι επισκέπτες να ανακαλύψουν μια διαφορετική πτυχή του πολιτισμού ενός τόπου, εμπλουτίζοντας έτσι την ταξιδιωτική τους εμπειρία. Σε χώρες, όπως η Ιταλία και η Γαλλία, οι οποίες έχουν δημιουργήσει εδώ και αρκετά χρόνια μια γαστρονομική ταυτότητα, οι ταξιδιώτες έχουν τη δυνατότητα να ζήσουν μια πλήρη γαστρονομική εμπειρία δοκιμάζοντας καλής ποιότητας φαγητό και ποτό. Οι συγκεκριμένες χώρες έχουν ξεχωρίσει για την γαστρονομία τους, καθώς αυτοί που την πρεσβεύουν νιώθουν πως είναι θέμα υπερηφάνειας το να προβάλεις τα δικά σου προϊόντα αντί άλλων χωρών. Επίσης αξίζει να αναφέρουμε πως η στάση τους επιβραβεύεται και οικονομικά, διότι οι χώροι εστίασης που προσφέρουν καλή τοπική κουζίνα έχουν ιδιαίτερη προβολή από ταξιδιωτικούς οδηγούς και μέσα ενημέρωσης, δίνοντάς τους έτσι τη δυνατότητα να αποκομίσουν μεγαλύτερη πελατεία και έσοδα, εξασφαλίζοντας έτσι την βιωσιμότητά τους ακόμη και σε περιόδους οικονομικής κρίσης όπως αυτή που βιώνουμε σήμερα.

Αξίζει να αναφερθούν εδώ τα λεγόμενα του Erik Wolf (ο ιδρυτής της γαστρονομικής τουριστικής βιομηχανίας). Τον ρώτησαν, ποια η γνώμη του για το ελληνικό τουριστικό προϊόν σε ό,τι αφορά την γαστρονομία. Απάντηση: Η παγκόσμια γαστρονομική τουριστική αγορά συνεχίζει να αυξάνεται κάθε χρόνο. Οι επισκέπτες γνωρίζουν την Ελλάδα από τη φυσική της ομορφιά, τον πλούτο του πολιτισμού της και την πολιτιστική της κληρονομιά. Ομως, οι επιχειρήσεις θα πρέπει να αναδείξουν τώρα περισσότερο από ποτέ άλλοτε την γαστρονομική κουλτούρα και εμπειρία της περιοχής σας. Φυσικά, προς την υλοποίηση αυτού του στόχου θα πρέπει να καταβληθούν μεγάλες και συντονισμένες προσπάθειες απ’ όλους τους φορείς.

Στην ερώτηση ποια η σημασία ανάδειξης της ελληνικής γαστρονομίας ως τουριστικό αξιοθέατο και εάν θεωρεί ότι η προσπάθεια αυτή θα αποφέρει σημαντικά οικονομικά οφέλη, απαντά: Είναι γεγονός ότι οι ταξιδιώτες δαπανούν κατά μέσο όρο το 25% της συνολικής ταξιδιωτικής δαπάνης στο φαγητό και στο ποτό. Καταλαβαίνουμε λοιπόν, πως μπορούμε να αντλήσουμε σημαντικά οικονομικά οφέλη από την ανάδειξη της γαστρονομίας ως τουριστικού αξιοθέατου. Ομως, ο γαστρονομικός τουρισμός είναι κάτι περισσότερο από ό,τι τρώμε έξω. Πρόκειται για αξέχαστες γαστρονομικές εμπειρίες όλων των ειδών. Εστιατόρια, καφετέριες, οινοποιεία και ζυθοποιίες αλλά και οι γαστρονομικές περιηγήσεις, ένα βιβλίο μαγειρικής, οι γαστρονομικές εκδηλώσεις, τα γαστρονομικά αξιοθέατα, οι λαϊκές αγορές, τα θεματικά καταλύματα, η μαγειρική στα μέσα ενημέρωσης, οι παραγωγοί τροφίμων κ.ά.

Στην ερώτηση: Ποιο είναι το βασικό συστατικό που θα μας οδηγήσει στην σωστή τουριστική αξιοποίηση της γαστρονομίας μας; Απάντηση: Η καλύτερη κατανόηση του ταξιδιώτη μέσω της αναζήτησης των κινήτρων που τον οδηγούν να πραγματοποιήσει ένα ταξίδι για γαστρονομικούς λόγους. Εάν κατανοήσουν οι επιχειρήσεις τα κίνητρα για γαστρονομικά ταξίδια και το τι επιδιώκουν οι καλοφαγάδες, θα μπορέσουν να αξιοποιήσουν την πιο αποδοτική μορφή μάρκετινγκ, που δεν είναι άλλη από το μάρκετινγκ στόμα με στόμα. Αυτό θα συμβεί καθώς οι επισκέπτες όταν επιστρέψουν στον μόνιμο τόπο κατοικίας τους θα μεταφέρουν στους φίλους τους την καταπληκτική εμπειρία που βίωσαν.

Και στο πλαίσιο αυτής της συνέντευξης ο κ. Wolf  συμβούλευσε τις ελληνικές επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στον τουριστικό κλάδο και τον κλάδο της εστίασης, ότι έχουν να κερδίσουν πολλά, αρκεί να καταλάβουν πώς να εξυπηρετήσουν καλύτερα τους λάτρεις του φαγητού.

Για καλή μας τύχη υπάρχουν και αυτοί -δυστυχώς λίγοι- που ξεχωρίζουν, είναι οι θεματοφύλακες του γαστρονομικού μας πολιτισμού, είναι αυτοί που αντιλαμβάνονται ότι «το καλύτερο αμπαλάζ ενός προϊόντος είναι ο πολιτισμός του». Είναι αυτοί που δημιουργούν την «πώληση της διαφοράς» με όρους μάρκετινγκ  και δημιουργούν τις προϋποθέσεις για να χαρακτηρισθεί μία τουριστική περιοχή «γαστρονομικός προορισμός». 

Στη χώρα μας, στη Μεσσηνία, δυστυχώς ο γαστρονομικός τουρισμός βρίσκεται ακόμα σε πρώιμη φάση για σειρά από αιτίες, μία εξ αυτών για παράδειγμα ο μεγάλος αριθμός ταχυφαγείων και σουβλατζίδικων με τάσεις μάλιστα συγκέντρωσης κοντά σε μνημεία ιδιαίτερου πολιτισμικού και τουριστικού ενδιαφέροντος και γενικά η αντίληψη που υπάρχει ότι τα επισιτιστικά επαγγέλματα είναι εύκολα και κερδοφορούν,  με αποτέλεσμα και οι επισκέπτες να αποκομίζουν λάθος εικόνα για την τοπική μας κουζίνα αλλά και εμείς ως κράτος να μην εισπράττουμε τα οφέλη που πηγάζουν από αυτό το είδος τουρισμού. Η ποιότητα της γαστρονομικής προσφοράς και η κακή εξυπηρέτηση είναι πιθανό να αμαυρώσουν την εικόνα και τη φήμη ενός προορισμού, η οποία να σημειωθεί ότι -πολύ- δύσκολα κτίζεται, αλλά  εύκολα γκρεμίζεται.  

Πρέπει να γίνει γρήγορα κατανοητό πως η γαστρονομία έχει αναγνωριστεί ως ένα αποτελεσματικό διαφημιστικό μέσο, το οποίο συμβάλλει στην καλύτερη τοποθέτηση ενός τουριστικού προϊόντος ή ενός προορισμού στην αγορά. Επιπλέον,  αναπτύσσοντας δράσεις γαστρονομικού τουρισμού, δημιουργούμε την βιτρίνα της μεσσηνιακής -εν προκειμένω- παραγωγής τροφίμων και ποτών δημιουργώντας έτσι το αναγκαίο «κοινωνικό κεφάλαιο» (δηλαδή τους ανθρώπους που παράγουν όλα αυτά), που δρα ως συγκολλητική ουσία των ευάλωτων κοινωνιών απέναντι στην «επιστήμη της φτώχειας». 

Ολοκληρώνοντας, θέλω με την ευκαιρία να ευχαριστήσω τον δήμαρχο Καλαμάτας Παν. Νίκα που έθεσε τις εκδηλώσεις υπό την αιγίδα του, τους επικεφαλής της αντιπροσωπείας της Ε.Ε. στην Ελλάδα και του γραφείου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, για την ευκαιρία που έδωσαν στους νέους της Καλαμάτας να πληροφορηθούν για την κινητικότητα στην Ευρώπη, το προσωπικό του Κέντρου Ευρωπαϊκής Πληροφόρησης Καλαμάτας, τους συμμετέχοντες φορείς στην πληροφόρηση, να ευχαριστήσω τους σεφ του ξενοδοχειακού συγκροτήματος "Elite" που θα παρουσιάσουν στη συνέχεια παραδοσιακές συνταγές της Μεσσηνίας και όλους εσάς που μας τιμάτε με την παρουσία σας. Καλή συνέχεια. Σας ευχαριστώ

* Ομιλία του Γιώργου Καραμπάτου εκτ. διευθυντή του Πολιτιστικού Οργανισμού «Οι Δρόμοι της Ελιάς» στην εκδήλωση «Νεολαία σε κίνηση», 11-13 Σεπτεμβρίου, στην κεντρική προκυμαία Καλαμάτας.