Η «Σκεπτόμενη Αθηνά» -γλυπτό της απαράμιλλης δημιουργίας της κλασσικής αρχαιότητας- επιλέγεται από τον συγγραφέα ως σύμβολο, «με στοιχεία άκρας αυθεντικότητας», της ρίζας του Ευρωπαϊκού Πολιτισμού, η οποία τροφοδοτεί την «επιχείρηση πολιτισμικής αναβάπτισης κάθε φορά που είναι ανάγκη για λόγους ιστορικής συγκυρίας».
Σε αυτή την ανάγκη αναφέρεται ο συγγραφέας, χωρίς να την ονομάζει ευθέως παρούσα ανάγκη. Αναφερόμενος όμως στην αφετηρία και την ιστορική διαδρομή του κοινού Ευρωπαϊκού Πολιτισμού, δεν παραλείπει να επισημάνει μονολεκτικά τη «σύγχρονη περιπέτειά του» και να προειδοποιήσει για την «μελλοντική προοπτική του» και το μοιραίο τέλος του εάν απομακρυνθεί από τις ρίζες του και από την κοιτίδα του.
Ακριβώς, με πλήρη επίγνωση της δοκιμασίας που υφίσταται ο Ευρωπαϊκός Πολιτισμός, με την ευρύτητα του περιεχομένου του, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας παρεμβαίνει και προειδοποιεί ότι το ενδεχόμενο τέλος αυτού του πολιτισμού θα είναι καταστροφικό όχι μόνον για την Ευρώπη, αλλά για ολόκληρη την Υφήλιο, με την παραδοχή ότι οι αξίες και οι αρχές του Πολιτισμού της συναρτώνται αποφασιστικά με το «υπαρξιακό μέλλον της Ανθρωπότητας».
Ο Ευρωπαϊκός Πολιτισμός, κατά τον συγγραφέα, έχει τη διαμόρφωση και το ουσιαστικό περιεχόμενό του στην όσμωση του Αρχαίου Ελληνικού Πνεύματος με τη θεσμική κληρονομιά της Αρχαίας Ρώμης και τη Χριστιανική Διδασκαλία, αποδεχόμενος την περιγραφή του μεγάλου Γάλλου λογοτέχνη και διανοητή Πωλ Βαλερύ για τον Ευρωπαίο Πολίτη. Αντηρίδες, στηρίγματα του Ευρωπαϊκού Πολιτισμού ονομάζει το Αρχαίο Ελληνικό Πνεύμα, τη θεσμική κληρονομιά της Αρχαίας Ρώμης και τη Χριστιανική Διδασκαλία:
Το Αρχαίο Ελληνικό Πνεύμα, με το «ξεμάγεμα» του κόσμου, με την απελευθέρωσή του από το μύθο, με τις βάσεις της ολοκληρωμένης Επιστήμης, με τη συστηματική δομή της φιλοσοφικής σκέψης και την άμεση δημοκρατία της. Το Αρχαίο Ελληνικό Πνεύμα που «μένει αενάως ζωντανό και επίκαιρο» και προτρέπει -και στη συγκυρία της ευρωπαϊκής πραγματικότητας- με το λόγο του Οδυσσέα Ελύτη: «Κάνε άλμα πιο γρήγορο από την φθορά».
Η θεσμική κληρονομιά της Αρχαίας Ρώμης με τη συμβολή του Νόμου και τις προεκτάσεις του ως κανονιστικού θεμελίου του Κράτους. Η Αρχαία Ρώμη ως «γέφυρα» που περπάτησε το αρχαίο Ελληνικό Πνεύμα για να φθάσει μέσω του Βυζαντίου στην Αναγέννηση.
Η Χριστιανική διδασκαλία με τις αναφορές της στην πραγματική κοινωνία προσώπων, στον ανθρωπισμό, στην αλληλεγγύη, στην Ειρήνη και τη Δικαιοσύνη.
Ο συγγραφέας καλεί ευθέως την Ευρώπη σε υπεράσπιση του Πολιτισμού της, υπερβαίνοντας «οποιαδήποτε κόπωση» και επισημαίνει τις αρνητικές επιπτώσεις αυτής της «κόπωσης»· επιπτώσεις που υπερβαίνουν και τα όρια της Ευρώπης, όπως σημειώνει.
Η επίκληση του Ευρωπαϊκού Πολιτισμού από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας δεν γίνεται γενικά και αόριστα και ασύμπτωτα με την ευρωπαϊκή πολιτική πραγματικότητα. Αντίθετα. Επιλέγει τώρα να αναφερθεί στον ευρωπαϊκό πολιτισμό· τον πολιτισμό με το περιεχόμενο των επιτευγμάτων και των συνθηκών ζωής των ευρωπαίων πολιτών. Ουσιαστικά σ’ αυτές αναφέρεται.
Τώρα, που η δοκιμασία της Ευρώπης είναι παρούσα, με τα τραύματά της ανοιχτά, με τις ρωγμές να απειλούν τη συνοχή της, να τροφοδοτούν φυγόκεντρες τάσεις και να υπονομεύουν την προοπτική της.
Γι’ αυτό και υπενθυμίζει τις διαχρονικές αξίες της Δημοκρατίας, της αλληλεγγύης, των δικαιωμάτων του ανθρώπου, της αδελφοσύνης των λαών.
Δεν είναι μόνον σημαντικός οραματικός λόγος ο λόγος του συγγραφέα. Είναι ο μαχόμενος πολιτικός λόγος. Είναι η επίγνωση ότι η Ευρωπαϊκή Ενωση αντιμετωπίζει τεράστιες προκλήσεις, με δημοκρατικά ελλείμματα, με οξυμένα τα οικονομικά προβλήματα, με μεγέθυνση της ανεργίας, με συρρίκνωση των εργασιακών δικαιωμάτων και αύξηση των κοινωνικών ανισοτήτων. Με τους θεσμούς της να λειτουργούν χωρίς τη δυνατότητα των λαών της να συμμετέχουν στην ιστορία τους. Με την προσφυγική κρίση να διαιρεί την Ευρώπη και αυτή να αρνείται τις αξίες της. Είναι ο λόγος που διεκδικεί η Ευρωπαϊκή Ένωση να αρδευτεί από τον ευρωπαϊκό πολιτισμό και τις αξίες του.
Υ.Γ. Η θεά Αθηνά, όπως εικονίζεται στο σπουδαίο ανάγλυφο, είναι σκεπτόμενη και λυπημένη. Εκεί ο συνειρμός και ο συμβολισμός. Εκεί και το ερώτημα του Ποιητή Κωστή Παλαμά στο ποίημά του «Της Αθηνάς ανάγλυφο: «Πώς ακούμπησες άπραγα το δόρυ; / Την φοβερή σου περικεφαλαία / βαρειά πώς γέρνεις προς το στήθος, Κόρη; / Ποιος πόνος τόσο είναι τρανός, ω Ιδέα». Οχι, λοιπόν, άπραγα…
*Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα "Νέα Σελίδα", 24/9/2017
