Ευρωσκεπτικιστές, αντιευρωπαίοι
Στις ιταλικές εκλογές θριάμβευσαν οι ευρωσκεπτικιστές του Κινήματος των Πέντε Αστέρων, το οποίο αναδείχθηκε σε μεγαλύτερο κόμμα με ποσοστό 32% και οι αντιευρωπαίοι της Λέγκας του Βορρά, οι οποίοι με ένα ποσοστό της τάξης του 18% αναδείχθηκαν σε ηγετική δύναμη του συνασπισμού κεντροδεξιών και ακροδεξιών κομμάτων που αθροίζουν το 37% των ψήφων. Στον συνασπισμό συμμετέχει το κόμμα “Forza Italia” του Μπερλουσκόνι αλλά υπάρχει συμφωνία να προέρχεται ο πρωθυπουργός, σε περίπτωση σχηματισμού κυβέρνησης, από το ισχυρότερο κόμμα του συνασπισμού. Το κόμμα Μπερλουσκόνι πήρε λιγότερο από 14% και ήδη ο ηγέτης της Λέγκας του Βορρά κ. Σαλβίνι αυτοπροτάθηκε για την πρωθυπουργία.
Τα πολιτικά σενάρια είναι το ένα χειρότερο από το άλλο. Εάν σχηματίσει κυβέρνηση ο συνασπισμός κεντροδεξιών-ακροδεξιών κομμάτων θα είναι πρωθυπουργός ο ακροδεξιός ηγέτης της Λέγκας του Βορρά κ. Σαλβίνι. Για να γίνει αυτό θα πρέπει ο Μπερλουσκόνι να υποταγεί στον Σαλβίνι και να υπάρξουν μερικές δεκάδες ανεξάρτητοι βουλευτές και γερουσιαστές που θα συμβάλουν στην εξασφάλιση της πλειοψηφίας στα δύο νομοθετικά σώματα της Ιταλίας.
Το δεύτερο σενάριο στηρίζεται στον σχηματισμό κυβέρνησης μειοψηφίας από το Κίνημα των Πέντε Αστέρων. Το τρίτο σενάριο είναι παραλλαγή του δεύτερου και στηρίζεται στη συνεργασία, μέσα από μια σύνθετη διαδικασία, του Κινήματος των Πέντε Αστέρων με τη Λέγκα του Βορρά ή του Κινήματος των Πέντε Αστέρων με το κεντροαριστερό Δημοκρατικό Κόμμα που άσκησε την εξουσία την τελευταία πενταετία και αποτελεί τον μεγάλο χαμένο των βουλευτικών εκλογών.
Ο,τι και να γίνει οι νικητές των ιταλικών εκλογών δεσμεύονται από το προεκλογικό τους πρόγραμμα που είναι γεμάτο από εξωπραγματικές υποσχέσεις.
Ρήξη με την Ευρωζώνη
Το Κίνημα των Πέντε Αστέρων και η Λέγκα του Βορρά υπόσχονται μεταξύ των άλλων ματαίωση της μείωσης του ηλικιακού ορίου συνταξιοδότησης, αύξηση των συντάξεων, του ελάχιστου μισθού και διαφόρων επιδομάτων και μείωση των φορολογικών βαρών. Η Ιταλία δεν έχει δημοσιονομικό πρόβλημα αλλά έχει, αναλογικά, το δεύτερο μεγαλύτερο δημόσιο χρέος στην Ευρωζώνη, το οποίο ανέρχεται σε 130% του ΑΕΠ.
Ο Ντι Μάγιο, ηγέτης του Κινήματος των Πέντε Αστέρων και ο Σαλβίνι της Λέγκας του Βορρά θεωρούν ότι το ευρώ δημιουργεί περισσότερα προβλήματα από αυτά που λύνει και υποστηρίζουν την ανάγκη ριζικών αλλαγών ή διενέργειας δημοψηφίσματος για να αποφασιστεί αν η Ιταλία θα μείνει στο ευρώ ή όχι. Επίσης, η Λέγκα του Βορρά υποστηρίζει τον δραστικό περιορισμό των προσφύγων και των μεταναστών με τον αναγκαστικό επαναπατρισμό των περισσοτέρων από τους 600.000 που έφτασαν στην Ιταλία τα τελευταία τέσσερα χρόνια.
Ολα αυτά συνιστούν μια ατζέντα ρήξης με την Ευρωζώνη ανάλογη με εκείνη που είχαμε το 2015 στην Ελλάδα. Αυτή τη φορά όμως η ρήξη θα προέρχεται από τον δεξιόστροφο και όχι τον αριστερόστροφο λαϊκισμό και από την τρίτη μεγαλύτερη οικονομία της Ευρωζώνης με σοβαρές πιθανότητες να μετατραπεί σε συστημική.
Αλυσιδωτή αντίδραση
Σε περίπτωση που οι νικητές των ιταλικών εκλογών κινηθούν στην κατεύθυνση που περιγράφουν θα πρέπει να περιμένουμε τα εξής:
Πρώτον, θα σκληρύνει η στάση των βόρειων χωρών στα ευρωπαϊκά ζητήματα με το σκεπτικό ότι η ιταλική αναστάτωση εμποδίζει τις αναγκαίες ευρωπαϊκές μεταρρυθμίσεις και δεν χρειάζεται να εκδηλωθεί, σε αυτή τη φάση, η αναγκαία αλληλεγγύη του Βορρά προς τον Νότο.
Δεύτερον, η ιταλική οικονομία θα δεχθεί μεγάλη πίεση μόλις γίνει αντιληπτό από τις αγορές ότι η νέα κυβέρνηση αμφισβητεί τους κανόνες της Ευρωζώνης ή ζητεί τη χαλάρωσή τους. Το πιθανότερο είναι ότι η πίεση αυτή θα εκδηλωθεί και μέσα από την αύξηση των επιτοκίων δανεισμού του ιταλικού Δημοσίου. Θα γίνει ακριβότερη η διαχείριση του χρέους και θα περιοριστούν οι διαθέσιμοι πόροι για δημόσιες επενδύσεις και άσκηση κοινωνικής πολιτικής.
Τρίτον, το «πάγωμα» των θετικών ευρωπαϊκών εξελίξεων και η ιταλική αναταραχή θα κάνει πιο δύσκολη τη συνεννόηση της Αθήνας με τους Ευρωπαίους εταίρους και πιστωτές και θα εκθέσει την ελληνική οικονομία σε νέους κινδύνους με σημαντικότερο από αυτούς την αύξηση των επιτοκίων δανεισμού του Δημοσίου.
Ηδη η θεωρία της καθαρής εξόδου στις αγορές χωρίς προληπτική γραμμή πιστωτικής στήριξης αμφισβητείται από τις ιταλικές εξελίξεις. Εάν υπάρξει μετωπική ρήξη Ιταλίας - Ευρωζώνης τότε μπορεί να φτάσουμε στο Italexit, δηλαδή την έξοδο της Ιταλίας από την Ευρωζώνη, το οποίο θα προκαλέσει μια καραμπόλα με πιθανή κατάληξη το Grexit, γιατί θα είναι πολύ δύσκολο για την προβληματική ελληνική οικονομία να μείνει στην Ευρωζώνη μετά την ενδεχόμενη αποχώρηση της Ιταλίας.
