Για να κάνουμε, όμως, μια μικρή ιστορική αναδρομή ξεκινώντας από τον αναγκαστικό νόμο 1611/1950 μέχρι και την σημερινή ασφαλιστική μεταρρύθμιση, της οποίας η φιλοσοφία εδράζεται στην κοινωνική αποτελεσματικότητα, στην οικονομική βιωσιμότητα και στη δίκαιη κατανομή των βαρών.
Το ασφαλιστικό σύστημα, εξ αρχής, ήταν δομημένο με ανορθολογική λογική, βασισμένο σε πελατειακές σχέσεις οι οποίες οδήγησαν σε κοινωνικές ανισότητες, δηλαδή συνταξιούχους πολλών ταχυτήτων. Ενδεικτικό είναι το παράδειγμα του ΙΚΑ, το οποίο ακόμα και σήμερα εκδίδει συντάξεις με 930 διαφορετικούς τρόπους.
Ο νόμος 1611/1950 προέβλεπε ότι τα διαθέσιμα των ταμείων κατετίθεντο υποχρεωτικά στην Τράπεζα της Ελλάδος, στην οποία τοκίζονταν με ένα μικρό επιτόκιο που οριζόταν από τη νομισματική επιτροπή. Μέχρι το 1993 το επιτόκιο που οριζόταν ήταν χαμηλότερο από τα τρέχοντα του ταμιευτηρίου και πολύ χαμηλότερο από τα επίπεδα πληθωρισμού (πληθωρισμός πάνω από 20%). Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα την αρνητική απόδοση των αποθεματικών των ταμείων και τη μείωση της πραγματικής αξίας των κατατεθειμένων εισφορών. Το πιο σκανδαλώδες είναι ότι την περίοδο αυτή, ενώ οι δανειακές ανάγκες του κράτους αυξάνονταν, απαγορευόταν στα ταμεία να επενδύσουν τα διαθέσιμά τους σε τίτλους του Δημοσίου με σίγουρες υψηλές αποδόσεις.
Από τα τέλη της δεκαετίας του ’80 η «παθητική» στρατηγική των ταμείων είχε φτάσει σε πλήρες αδιέξοδο, με αποτέλεσμα την πρώτη στρέβλωση των ταμείων: συνεχή ελλείμματα και τραπεζικός δανεισμός με υψηλά επιτόκια δανεισμού για την κάλυψη των τρεχουσών αναγκών. Τα διαθέσιμα των ασφαλιστικών ταμείων πέρασαν στη φάση της «ενεργητικής» διαχείρισης, μιας διαχείρισης στην οποία εμπεδώθηκε η λογική του «τζόγου» και η χειραγώγηση από τις αγορές. Μεγάλο μέρος των πλεονασμάτων αξιοποιήθηκε για την «τόνωση» της κεφαλαιαγοράς. Η γνωστή χρηματιστηριακή φούσκα του 1999 διευρύνθηκε από την στρατηγική του ΠΑΣΟΚ να «παίξει» τον κόπο των εργαζομένων ερήμην των ιδίων στο χρηματιστήριο, με τα γνωστά αποτελέσματα κατάρρευσης και ξεπουλήματος των μετοχών σε τιμές που προκάλεσαν τεράστιες ζημιές στα αποθεματικά.
Το δεύτερο σκανδαλώδες πλήγμα ήρθε επί ΝΔ, με τα περιβόητα δομημένα ομόλογα. Η ΝΔ προέτρεψε τις διοικήσεις των ασφαλιστικών ταμείων και διάφορων ΔΕΚΟ στην αγορά τέτοιων ομολόγων, κάτι το οποίο επέτρεπε τη λογιστική μείωση του δημοσίου χρέους, αφού κατά τους κανονισμούς της ΕΕ τα ομόλογα αυτά δεν καταγράφονται στο χρέος της γενικής κυβέρνησης. Για μια ακόμα φορά τα ταμεία δεν προστατεύθηκαν και αφέθηκαν στο έλεος των αγορών με ζημιογόνα αποτελέσματα. Τρίτο χτύπημα το περίφημο PSI του 2012, το οποίο εν μια νυκτί «κούρεψε» κατά 13 δισ. ευρώ τα αποθεματικά των ταμείων.
Τέλος, τα χρόνια της κρίσης επιδείνωσαν την κατάσταση ραγδαία, με τα αποτελέσματα του «success story» της κυβέρνησης Σαμαρά-Βενιζέλου να είναι τα εξής: Αμεσο ταμειακό έλλειμμα 1,8% του ΑΕΠ με συνυπολογισμό των οφειλών των ταμείων άνω του 4%. Το ΙΚΑ έχει έλλειμμα άνω των 980 εκ. ευρώ, μείωση των εισφορών κατά 30% και ο ΟΑΕΕ έλλειμμα άνω των 540 εκ. ευρώ. Η σχέση συνταξιούχων προς ασφαλισμένους στο ΙΚΑ είναι 1:1,7 ενώ για να είναι βιώσιμο θα πρέπει να είναι τουλάχιστον 1:2,1. Επιπλέον, 330.000 συντάξεις βρίσκονται σε αναμονή εξαιτίας της τεράστιας επιβάρυνσης που προκλήθηκε από το κύμα των πρόωρων συνταξιοδοτήσεων.
Είναι προφανές ότι τα παραπάνω μεγέθη σε συνδυασμό με το ποσοστό συνταξιοδοτικής δαπάνης να προσεγγίζει το 17% του ΑΕΠ και το 28% του κρατικού προϋπολογισμού δεν συνιστούν ένα βιώσιμο ασφαλιστικό σύστημα. Είναι χαρακτηριστικό ότι ανάμεσα στην ΕΕ-28 η Ελλάδα βρίσκεται στην πρώτη θέση των συνταξιοδοτικών δαπανών σε σχέση με το ΑΕΠ (ΜΟ της ΕΕ είναι 11,3%), ενώ στην καταβολή εισφορών βρισκόμαστε στην 7η θέση.
Η κυβέρνηση, λοιπόν, οφείλει να ανοίξει το θέμα του ασφαλιστικού με τρόπο ώστε οι περιορισμένοι διαθέσιμοι πόροι να κατανεμηθούν με τρόπο κοινωνικά δίκαιο χωρίς να προχωρήσει στην ίδια φιλοσοφία των οριζόντιων περικοπών που με ευκολία προχώρησαν 11 φορές, χωρίς αποτέλεσμα οι προηγούμενες κυβερνήσεις. Οι διαχρονικές ευθύνες που βαραίνουν το ΠΑΣΟΚ και τη ΝΔ δεν απαλλάσσουν την σημερινή κυβέρνηση από το χρέος της να προχωρήσει στην οικοδόμηση ενός δίκαιου, αναλογικότερου συστήματος κοινωνικής ασφάλισης. Ενός συστήματος που θα εξασφαλίζει την αξιοπρεπή διαβίωση του συνόλου των πολιτών και την εξασφάλιση της προοπτικής συνταξιοδότησης των νέων γενεών.
Ας σημειωθεί ότι η μεταρρύθμιση που προωθείται με το νομοσχέδιο αυτό είναι η πρώτη που διαμορφώνεται με κυβερνητική πρωτοβουλία μέσα από δημόσιο διάλογο και όχι με e-mail από τους δανειστές που συνήθιζαν οι προηγούμενοι. Οσο απέχει ο αντιπολιτευτικός πόλος από αυτόν τον διάλογο, τόσο θα εγκλωβίζεται στην ανικανότητά του να προτάξει τα στήθη του πάνω σε θέματα εθνικής σημασίας. Η διαμόρφωση του τελικού κειμένου το οποίο είναι ένα προϊόν ώσμωσης όλων των παραγωγικών φορέων θα τεθεί προς διαπραγμάτευση με τους θεσμούς. Αν η ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ εύχονται αυτή η μάχη να χαθεί, είναι καλύτερα να βγουν να το δηλώσουν ξεκάθαρα.
Πέτρος Κωνσταντινέας
Βουλευτής Μεσσηνίας ΣΥ.ΡΙΖ.Α.
