Μετά από εργώδη προσπάθεια παρουσιάζει το νέο του βιβλίο με αυτό τον τίτλο και σε περισσότερες από 500 σελίδες ξεδιπλώνει μια διαδρομή της πόλης 144 χρόνων. Σε αυτό το διάστημα μια πόλη που περιοριζόταν στην περιοχή γύρω από το Κάστρο, είχε εξοχή τον Αγιάννη και προάστιο τα Καλύβια εξελίχθηκε σε ένα σημαντικό οικονομικό και κοινωνικό κέντρο της Πελοποννήσου. Και σε αυτό βεβαίως πρωταγωνιστικό ρόλο έπαιξαν οι δήμαρχοι, από τον (πρώτο) Παναγιώτη Μπενάκη μέχρι και τον (τελευταίο) Μανώλη Βέκκο, καθώς ο συγγραφέας σταματά την ιστορική του αφήγηση στον τελευταίο από τους δημάρχους που έχουν αποβιώσει.
Στις εκατοντάδες σελίδες του βιβλίου πέρα από τους δημάρχους καταγράφονται τα ονόματα αμέτρητων άλλων Καλαματιανών, οι οποίοι συνέβαλαν σε αυτή την εξέλιξη της πόλης, κυρίως από τη θέση του δημοτικού συμβούλου αλλά και από τη θέση παραγόντων σε συλλογικούς φορείς, οι οποίοι συγκροτήθηκαν στο πέρασμα του χρόνου.
“Υπόστρωμα του βιβλίου” τα γεγονότα που σημάδεψαν τη χώρα σε αυτό το διάστημα, όχι μόνο επειδή είναι αναγκαίο το ιστορικό πλαίσιο για να γίνει κατανοητή η εξέλιξη, αλλά και γιατί πολλές φορές δήμαρχοι, δημοτικοί παράγοντες και βουλευόμενα σώματα εμπλέκονται στην ιστορία με ψηφίσματα και πρωτοβουλίες.
Πάνω σε αυτό χτίζονται οι τοπικές πολιτικές δυνάμεις καθώς μάλιστα μέχρι τη μεταρρύθμιση του Βενιζέλου και τη δημιουργία των κοινοτήτων το 1912, οι δήμαρχοι ήταν ισχυρότατοι πολιτικοί παράγοντες με δικά τους “κόμματα” κατά περίπτωση. Αλλωστε η μεταρρύθμιση αυτή είχε ως σκοπό ακριβώς να αποδυναμώσει τους ισχυρούς τοπικούς παράγοντες και τα παιχνίδια τους και να επιτρέψει την απρόσκοπτη λειτουργία κομμάτων σε εθνικό επίπεδο.
Από εκεί και ύστερα λεπτομερειακά ο Παναγής Κουμάντος παρουσιάζει την εξέλιξη της πόλης και των έργων υποδομής με τις διευθετήσεις του Νέδοντα, την κατασκευή του λιμανιού, τις διανοίξεις δρόμων, το σχέδιο πόλης, τον εξηλεκτρισμό, το τραμ, την ύδρευση και τα βήματα επέκτασης της πόλης και σύνδεσης των διαφόρων περιοχών. Την κοινωνική δραστηριότητα του δήμου με τα σχολεία και τα νοσοκομεία για παράδειγμα ή την... πυροσβεστική. Τα επετειακά γεγονότα και τις γιορτές στην πόλη. Τις αντιθέσεις, τους ανταγωνισμούς και όλα όσα σημάδεψαν την πορεία της.
Μια ενδιαφέρουσα σύνοψη για όλα αυτά κάνει ο Χρήστος Μαλαπάνης ο οποίος καταληκτικά σημειώνει: “Με τον Παναγή Κουμάντο είμαστε πολιτικοί αντίπαλοι την τελευταία δεκαετία του 20ού αιώνα με σκληρή πολλές φορές αντιπαράθεση. Αλλά εδώ δεν μπορώ να του αντιπαρατεθώ. Με την υπομονή και την επιμονή που τον διακρίνει, εργαζόμενος ατελείωτες ώρες, ξεφυλλίζοντας χιλιάδες παλιές εφημερίδες, αναζητώντας αρχεία από πολλές πηγές, οικοδομεί λιθαράκι-λιθαράκι το στήσιμο της πόλης τόσο από υποδομές όσο και στην κοινωνική ζωή [...] Ανεξάρτητα για τους λόγους που τον ώθησαν στη συγγραφή του παρόντος, είτε ως αντίδωρο στην πόλη για την τιμή που έγινε στην οικογένειά του, είτε ως οφειλόμενη τιμή στη μνήμη των προκατόχων του και ιδίως του πατρός του, ο Παναγής Κουμάντος είναι ένας πολυγραφότατος συγγραφέας σε επιλεγμένα όμως θέματα”.
Εισαγωγικά ο συγγραφέας αναφέρεται στη δημιουργία του Δήμου Καλαμάτας με το Βασιλικό Διάταγμα της 9ης Απριλίου 1835 και επισημαίνει για τη συνέχεια: “Μέσα από το επί μέρους έργο των δημάρχων αναδεικνύεται η σταδιακή εξέλιξη της Καλαμάτας και σκιαγραφείται το πολιτικό κλίμα της συγκεκριμένης εποχής σε τοπικό και πανελλαδικό επίπεδο. Οι αναγνώστες τού ανά χείρας πονήματος παρακαλούνται να προσέξουν όλως ιδιαιτέρως τόσον τις προεκλογικές επαγγελίες των υποψηφίων δημάρχων, όσον και τους δημιουργικούς απολογισμούς, διότι εμπεριέχουν πολύτιμες πληροφορίες για τις πολιτικές συνθήκες της εποχής και δίδουν αυθεντική την εικόνα του δημοτικού έργου των δημάρχων”.
Αναλυτικά βιογραφούνται οι δήμαρχοι: Παναγιώτης Μπενάκης (1834-1841). Ιωάννης Κ. Κυριακός (1841-1857). Θεόδωρος Ιωάν. Κυριακός (1858-1862). Πέτρος Αντ. Μαυρομιχάλης (Α' περίοδος 1863-1873). Εμμανουήλ Παν. Μπενάκης (1874-1879). Πέτρος Αντ. Μαυρομιχάλης (Β' περίοδος 1880-1883). Δημήτριος Αν. Μπούτσης (1883-1887). Πέτρος Αντ. Μαυρομιχάλης (Γ' περίοδος 1887-1899). Πέτρος Αντ. Καπετανάκης (1899-1903). Γεώργιος Κ. Κουτσομητόπουλος (1903-1907). Παναγιώτης Εμ. Μπενάκης (1907-1913). Ηλίας Μαυρομιχάλης (1914-1918). Γεώργιος Σωτ. Δικαιάκος (1918-1919). Παναγιώτης Απ. Σάλμας (1919-1925). Βασίλειος Χ. Κροντήρης (1925-1934). Χρήστος Κ. Κουμάντος (Α' περίοδος 1934-1937). Παναγιώτης Καίσαρης (1951-1957). Χρήστος Κ. Κουμάντος (Β' περίοδος 1957-1964). Κωνσταντίνος Σωτ. Κουτουμάνος (1964-1972). Εμμανουήλ Βέκκος (1975-1978).
Σε διαφορετικά κεφάλαια υπάρχει αναφορά για την περίοδο από τον Οκτώβρη 1862 μέχρι τον Ιανουάριο του 1863 μετά την εκθρόνιση του Οθωνα όταν καταλύθηκαν οι δημοτικές αρχές. Για τους δημάρχους της κατοχικής περιόδου και μετά από αυτή μέχρι το 1951. Και για τους δημάρχους της περιόδου της δικτατορίας μετά τον Κ. Κουτουμάνο αλλά και τη Μεταπολίτευση μέχρι το Μάρτιο του 1975 όταν εκλέχθηκε ο Εμ. Βέκκος.
Ως επίλογος, οι ακροτελεύτιες παράγραφοι του προλόγου από τον Χρήστο Μαλαπάνη:
“Κλείνω τον πρόλογό μου με δύο ευχές: Να διαβάσουν το βιβλίο όσο το δυνατόν περισσότεροι -ει δυνατόν όλοι οι Καλαματιανοί. Θα πληροφορηθούν πολλά και σημαντικά. Και να συνεχίσει ο συγγραφέας την ενασχόλησή του με τα τοπικά θέματα που επιλέγει”.
Ηλίας Μπιτσάνης
