Το έργο ενός συλλογικού τόμου με θέμα την ιταλική υποστήριξη στον αγώνα για την ανεξαρτησία την Ελλάδας πηγάζει από την επιθυμία να εμβαθύνουμε σε ένα θέμα που, στο σύνολό του, δεν είχε ποτέ στο παρελθόν αντιμετωπιστεί, ούτε ως ακριβής ανάλυση ιστορικών, πολιτικών και κοινωνικών γεγονότων, ούτε ως μια συγκεκριμένη περίοδος που θα μπορούσε να θεωρηθεί, λόγω των συνεπειών της, σαν ένα στάδιο μίας εξελικτικής διαδικασίας και να προσδιοριστεί ως προαναγεννησιακή. Υπάρχει πράγματι ένα είδος damnatio memoriæ για εκείνη την περίοδο, που εκτείνεται μεταξύ του τέλους της Νεότερης Ιστορίας, η οποία συμβατικά ολοκληρώνεται το 1815 με το Συνέδριο της Βιέννης και της σύγχρονης ιστορίας, η οποία αρχίζει το 1848. Ως αποτέλεσμα, τα ελληνικά γεγονότα εκείνων των ετών, αν και θεμελιώδη για το ευρωπαϊκό και το ιταλικό πεπρωμένο, δεν έχουν ερευνηθεί παρά μόνο εν μέρει και δεν έχουν τύχει συστηματικής έρευνας. Ομοίως, τα ίδια γεγονότα πλαισιώνονται από ένα ευρύτερο, διεθνές πλαίσιο, με σκοπό να εξυψωθεί εκείνο το δίκτυο κοινών προσδοκιών και ταυτοτήτων που, διευρυνόμενο μέσω του έργου των εξόριστων, αποτέλεσε βασικό ιδεολογικό στήριγμα των αιτημάτων για ανεξαρτησία, της συνακόλουθης άνθησης των εθνών και, ταυτόχρονα, της αρχής του τέλους των μεγάλων αυτοκρατοριών.
Ο νεανικός ενθουσιασμός του Terenzio Mamiani και οι αισιόδοξοι στίχοι του Enrico Mayer, ο οποίος υπέγραφε ως «Φιλέλληνας», άνοιξαν ένα κεφάλαιο στο οποίο συμμετείχαν λογοτέχνες απ’ όλη την ιταλική χερσόνησο. Κανείς, ή σχεδόν κανείς δεν απέκλινε, ίσως ο μόνος ήταν ο Manzoni, ο οποίος δεν εκδήλωσε δημόσια την κλίση του, ούτε καν με έναν προσεκτικό και διστακτικό τρόπο· πόσο βαθιά γεμάτος αγάπη και ευγνωμοσύνη μίλησε ο Leopardi από τις σελίδες του Zibaldone, αφήνοντας ημιτελές, λόγω της ανάγκης για περισυλλογή που τον διέκρινε, το Canto alla Grecia libera e indipendente (“Υμνος για την ελεύθερη και ανεξάρτητη Ελλάδα”)! Υπήρχαν κι εκείνοι που έδωσαν τη δική τους γραπτή μαρτυρία, επίσης σημαντική, σε άλλη γλώσσα (μεταξύ αυτών και ο Alerino Palma di Cesnola, στον οποίο ο εκδοτικός οίκος έχει αφιερώσει έναν τόμο με τα έργα του, πλέον στα Ιταλικά). Και στη συνέχεια εκείνοι που έδωσαν τη ζωή τους αποκλειστικά και στον υπέρτατο βαθμό. Ο Αγώνας για την Ανεξαρτησία της Ελλάδας έγινε γι’ αυτούς – μερικές φορές είναι αλήθεια, χωρίς να υπάρχουν πολλές επιλογές – ο αγώνας για τη ζωή.
Ο τόμος αυτός, στον οποίο συμμετείχε μεγάλος αριθμός Ιταλών και Ελλήνων μελετητών, έχει ως στόχο να αποτελέσει το πρώτο βήμα για μια συνολική ανασκόπηση της κοινής ιστορίας των δύο χωρών κατά τους δύο τελευταίους αιώνες, με στόχο την αναγκαία και προοδευτική εξάλειψη των παρεξηγήσεων και των επιφυλάξεων που κληρονομήθηκαν και την έναρξη μιας κοινής συγγραφικής διαδικασίας που θα αποτελέσει ένα νέο παράδειγμα για το μέλλον.
