“Τα σφυρήλατα στις αστικές κατοικίες της Μεσσήνης (Νησί) 19ος – 20ος αιώνας” είναι ο τίτλος του λευκώματος το οποίο υπογράφει ο καλός φίλος συμπατριώτης Νίκος Αργ. Στασινάκης. Πρόκειται για μια σπουδαία συμβολή στην τοπική ιστορία, τη μνήμη αλλά και τη γνώση καθώς στις σελίδες του υπάρχουν εικόνες του χθες και του σήμερα, κτήρια, μορφολογικά χαρακτηριστικά, ιδιοκτήτες, χρήσεις και πολλά ακόμη στοιχεία. Τα οποία συνθέτουν μια “διαγώνια” εικόνα της εποχής της πρώτης φάσης του αστικού μετασχηματισμού που πραγματοποιήθηκε στα τέλη του 19ου με αρχές του 20ου αιώνα. Μια περίοδος στην οποία η πόλη γνωρίζει την ακμή πληθυσμιακά και οικονομικά και συγκεντρώνεται πλούτος στα χέρια εμπόρων, επαγγελματιών και επιστημόνων.
Κέντρο μιας πλούσιας γεωργικά ενδοχώρας το Νησί, αποτελεί τόπο συγκέντρωσης και συναλλαγής όλης της επαρχίας Μεσσήνης αλλά και περιοχών της Αρκαδίας. Η δεσπόζουσα αυτή θέση υποχωρεί σταδιακά καθώς ο σιδηρόδρομος (1891) και το λιμάνι της Καλαμάτας (1902) σε συνδυασμό με το γεγονός ότι αυτή αποτελεί το διοικητικό κέντρο του Νομού, οδηγούν στη μετακίνηση της οικονομικής δραστηριότητας και μαζί στη σταδιακή μετακίνηση οικογενειών που ασχολούνταν κατά βάση με το εμπόριο.
Αυτή την περίοδο ακμής αποτυπώνουν τα κτήρια που γνωρίσαμε στα μικρά μας χρόνια, ορισμένα από τα οποία κατεδαφίστηκαν καθώς βρέθηκαν χωρίς θεσμική προστασία, ενώ άλλα κινδυνεύουν να χαθούν έχοντας αφεθεί στην τύχη τους. Και φυσικά υπάρχουν εκείνα που με τη φροντίδα των ιδιοκτητών έχουν αποκατασταθεί και αποτελούν οικιστικά και ιστορικά κοσμήματα. Ολα αυτά για τους μεγαλύτερους αποτελούν κομμάτι της μνήμης όχι μόνο γιατί τα “είδαμε” κάποτε. Αλλά γιατί εκεί πήγαμε σχολείο, παίξαμε και εξερευνήσαμε όταν ερήμωσαν, τρομάξαμε με την υποβλητικότητα του εσωτερικού χώρου και τους χρωματισμούς του βιτρό, χτυπήσαμε τα ρόπτρα και αναστατώσαμε τους αυστηρούς ενοίκους, αγοράσαμε λούπινα και στραγάλια, ζήσαμε δίπλα, τα ξεχωρίσαμε στο καθημερινό αράδι από τα φτωχικά πλινθόκτιστα σπίτια και εκείνα με το τσιμέντο που άρχισαν να ξεφυτρώνουν.
Αποτελούν όμως και παρακαταθήκη για τους νεότερους οι οποίοι μέσα από το λεύκωμα γνωρίζουν το παρελθόν της πόλης τους και τα χαρακτηριστικά της σε μακρινές εποχές, έχουν την δυνατότητα να κερδίσουν γνώση και να “προσλάβουν” μνήμες προηγούμενων γενιών.
Το πρώτο μέρος του λευκώματος αναφέρεται στις σφυρήλατες σιδεριές στις αστικές κατοικίες, έργα τέχνης των σιδεράδων που με τα λιγοστά μέσα εκείνης της εποχής έδωσαν μορφή στο σίδερο που το δούλεψαν στη φωτιά και το αμόνι με τα σφυριά και τις τσιμπίδες που τα έφερναν βόλτα.
Τα κάγκελα των μπαλκονιών, τα μεταλλικά φορούσια (πάνω στα οποία στηρίζονταν τα μπαλκόνια), οι σιδεριές ασφαλείας, οι σιδεριές ασφαλείας σε φεγγίτες και στις ξύλινες πόρτες, οι μεταλλικές σφυρήλατες αυλόπορτες και οι τελευταίοι σιδεράδες παρουσιάζονται στο πρώτο κεφάλαιο.
Το οποίο υποστηρίζει κατά έναν τρόπο την παρουσίαση των κατοικιών που γίνεται στο δεύτερο κεφάλαιο. Αρχικά παρουσιάζεται ο τρόπος δόμησης των κτηρίων με την εγκυρότητα και την απλότητα της γνώσης του αντικειμένου, καθώς ο φίλος Νίκος είναι πολιτικός μηχανικός με σημαντικό έργο. Και ακολουθεί η περιγραφή των κτηρίων: Οικία Τσερπέ. Παλιό ταμείο (έχει κατεδαφιστεί). Οικία Τσιριγώτη. Οικία Δώρας Τσερπέ. Οικία Μερλόπουλου. Οικία Μιχαλόπουλου (έχει κατεδαφιστεί). Οικία Ζαλμά. Οικία Θεοδωρόπουλου. Οικία Βασ. Πανταζόπουλου. Οικία Γεωργόπουλου. Οικία Διονυσόπουλου. Οικία Κουτρουμπούχου. Οικία Αφων Πανταζόπουλου. Οικία Ρωμανού. Οικία Αβαρλή. Οικία Σταυρόπουλου (έχει κατεδαφιστεί). Οικία επί της οδού Κολοκοτρώνη και Κυθήρων. Στα κτήρια αυτά περιγράφονται η μορφολογία και τα χαρακτηριστικά τους με ταυτόχρονη φωτογραφική αποτύπωση από μπαλκόνια, φορούσια, γείσα, όψεις, φεγγίτες, οροφογραφίες κλπ. Και συνοδεύονται από μια μικρή ιστορία των ιδιοκτητών τους. Ενώ το λεύκωμα κλείνει με φωτογραφίες από σφυρήλατα μπαλκόνια και σιδεριές ασφαλείας σε άλλες οικίες σε διάφορα σημεία της πόλης, με σχέδια για διακοσμητικές λύρες σε κιγκλιδώματα, ταβάνια στον όροφο, δομικά στοιχεία του νεοκλασσικισμού, μια φωτογραφία του ξενοδοχείου “Πάμισος” στις αρχές του 20ου αιώνα και τη σχετική βιβλιογραφία που υποστηρίζει το λεύκωμα. Το ρολόι, το παλιό γυμνάσιο (έχει κατεδαφιστεί) και το κτήριο της Εθνικής Τράπεζας είναι σπουδαίες κατασκευές με τις οποίες ξεκινάει η περιήγηση στο Νησί (Μεσσήνη) μιας άλλης εποχής.
Το βιβλίο εκδόθηκε από το Σύλλογο Απανταχού Νησιωτών “Ο Πάμισος” με τη χορηγία της Πωλίνας Π. Ασημάκη και του Ιωάννη Π. Γεωργόπουλου, τα συγγραφικά δικαιώματα ο συγγραφέας τα παραχώρησε στο σύλλογο. Η έκδοση προλογίζεται από το φίλο Νησιώτη ζωγράφο Νίκο Παναγιωτόπουλο και χαιρετίζεται από το Δήμαρχο Μεσσήνης Γιώργο Αθανασόπουλο και το διοικητικό συμβούλιο του συλλόγου.