Απευθείας επί του περιεχομένου:

Οπως αναφέρω στην σελίδα 73 του βιβλίου μου, το ΚΚΕ με βάση τις θέσεις (εισήγηση Κορδάτου), τόσο στο Εκτακτο Συνέδριο του 1924, όσο, όπως και στο τακτικό του 1927 έχει σαφή προσανατολισμό α) Στη δημιουργία και στήριξη Αγροτικών Ενώσεων και παραγωγικών Συνεταιρισμών β) Στη σύσταση αγροτικών ομίλων γ) στην κατάρτιση “ειδικών” αγροτικών θεωρητικών παραγόντων προώθησης του προπαγανδιστικού του υλικού δ) Στην αναγνώριση δυσκολιών πρόσβασης στους αγρότες λόγω της ανομοιομορφίας των ποικιλιών καλλιέργειας, του διασκορπισμένου αγροτικού πληθυσμού και του υψηλού ποσοστού αναλφαβητισμού του και ε) στη συμμαχία της πλειοψηφούσας αγροτιάς με την εργατική τάξη κλπ. 

Στο 3ο δε έκτακτο Συνέδριο του ΚΚΕ (26-11 ως 03-12-1924) στο κλίμα της προσωρινής υποχώρησης του επαναστατικού κινήματος και της δημιουργίας ενός Ενιαίου Μετώπου, λαμβάνοντας υπόψη του τις θέσεις του Συνεδρίου της Ομοσπονδίας Ενώσεων Παλαιών Πολεμιστών και Θυμάτων (ΠΠΘΣ) αποφάσισε: “…Οι Ενώσεις ΠΠΘΣ, που θα παίξουν ενεργό ρόλο στην ίδρυση αγροτικών οργανισμών, έχουν μιαν επαναστατικήν ιστορίαν που δεν έχουν οι αγροτικοί οργανισμοί, αποτελούμενοι από το σύνολον των φτωχών αγροτών. Οι Ενώσεις ΠΠθΣ συνυπάρχουσες με τις συνιδρυσόμενες μαζί τους, θα αποτελέσουν, ούτως ειπείν, μιαν επαναστατικήν ομάδαν (Φράξια) μέσα στις Αγροτικές Ενώσεις και θα φροντίζουν για τη συνειδητοποίησή τους επί τη βάσει επαναστατικών αρχών για την κατάχτηση των συμβουλίων…”. 

Οι “επαναστατικές αρχές” τις οποίες ενστερνίστηκαν οι πρώην πολεμιστές και η αποφασιστικότητά τους για δράση το 1923, δεν προέκυψαν από “παρθενογένεση”, αλλά από την 10χρονη μακάβρια εμπειρία τους στα πεδία των ιμπεριαλιστικών πολέμων. Στον “Ριζοσπάστη” διαβάζουμε επίσης ότι «ο Γραμματέας της Παμμεσηνιακής Πολεμιστών και Θυμάτων Στρατού, καλεσμένος από τους εφέδρους των χωριών Σκάλας και Κατσαρού πήγε στις 5 Ιούνη του 1924 να αναπτύξει σε αυτούς τους σκοπούς της οργάνωσης και να ιδρύσει εκεί τοπικά τμήματα με βάση το καταστατικό…»! Συνεπώς στις αρχές του 1924 υπάρχει Παμμεσηνιακή Ενωση, υπάρχει Γραμματέας, υπάρχει καταστατικό, υπάρχει δράση! Και όλα αυτά μόλις μερικούς μήνες μετά τις εκλογές τις 23 Δεκέμβρη του 1923, όπου ο Κουλαμπάς (που είναι μέλος του ΚΚΕ από το 1923), ο Κουρέτας (που θα 'ναι κουνιάδος του Χανδριναίου Κατσούλη- συμπολεμιστή και ομοϊδεάτη του Κουλαμπά) και ο Τσικλητήρας, κατεβαίνουν μαζί σε μια πρώτη Αγροτική Κίνηση Συνεργασίας (“Κόμμα”) στην Πυλία. Στα τοπικά τμήματα φτιάχνουν βιβλιοθήκες με προοδευτικά βιβλία και μοιράζουν “Ριζοσπάστη”! Τον Ιούνιο ιδρύεται επίσημα και στα Φιλιατρά, Ενωση Παλαιών Πολεμιστών Τριφυλίας, σύμβουλος της οποίας εκλέγεται και ο Διονύσης Ξυνοστάθης (σελ. 235 του βιβλίου μου).

Στα Φιλιατρά μένει για ένα μικρό διάστημα περιστασιακά μαζί του το 1926 ο “φυτευτός” στη Μεσσηνία συμπολεμιστής του από την Προποντίδα Πολύδωρας Δανιηλίδης (1899-1989) μέλος του ΚΚΕ, μετέπειτα στέλεχος του ΚΚΕ (μ-λ). Η Ενωση Παλαιών Πολεμιστών τον κατεβάζει ως «λαγό» στις εκλογές του 1926 και απολύτως φυσιολογικά οι λίγοι τότε ψήφοι των κομμουνιστών της Πυλίας θα κατευθυνθούν στο ΑΚΕ. Το γεγονός ότι ο Δανιηλίδης συλλαμβάνεται και εκτοπίζεται στην Σκόπελο, αποδεικνύει τον κίνδυνο που διέτρεχαν να πάθουν το ίδιο άλλοι αγωνιστές, πολύτιμοι για την οργάνωση του Κινήματος. Το ίδιο ακριβώς γίνεται και το 1928, όπου η Ενωση Παλαιών Πολεμιστών κατεβάζει για το ΚΚΕ στην Καλαμάτα ως υποψήφιο τον “δευτεροκλασάτο” Ξυνοστάθη και στην Πυλία, χωρίς υποψήφιο, οι ψήφοι των κομμουνιστών κατευθύνονται στον έμπιστο φίλο των Κουρέτα -Κουβελιώτη, τον “ανυστερόβουλο” Τσικλητήρα. Πλάι στον Τσικλητήρα “προστατεύεται” και ο Κουλαμπάς αλλά και ο πρωτοξάδερφος του Κουρέτα, ο απόφοιτος του Οικονομικού της Νομικής, Χρ. Κουβελιώτης που μονίμως κατηγορείται -όχι αβάσιμα- ότι κάνει κομμουνιστική προπαγάνδα, μιλώντας περί… Μαρξ, Λένιν και Ρωσικής Επανάστασης.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ: Κουλαμπάς και Κουρέτας πλαισιωμένοι στον δημοφιλή Τσικλητήρα, ενισχύει την άποψη ότι αποτελούν επί της ουσίας, αυτό ακριβώς που προστάζει η Ενωση ΠΠΘΣ: Μια "Φράξια" μέσα στις Αγροτικές Ενώσεις που θα φροντίζει διακριτικά για τη σταδιακή “συνειδητοποίησή” τους επί τη βάση των “επαναστατικών” αρχών για την κατάκτηση των συμβουλίων.

ΓΙΑ ΤΟ ΑΓΡΟΤΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΣΤΟΝ ΠΗΔΑΣΟ ΤΟ 1928

Το ψήφισμα στο δημοσίευμα της συντηρητικής εφημερίδας "Σημαίας" 17-02-1928 δεν εκφράζει σε καμία περίπτωση και αποκλείεται να αφορά το πρώτο αγροτικό συνέδριο της επαρχίας Πυλίας όπως ισχυρίζεται ο κ. Μπιτσάνης! Και αυτό αποδεικνύεται και εξαιτίας μέρους του περιεχομένου του και εξαιτίας της γλώσσας στην οποία είναι γραμμένο. Κατά το περιεχόμενο: Xαιρετίζει πατριωτικά τους Κρήτες που ξεσηκώνονται κατά των φορολογιών και θεωρεί “Παγκαλοσωτήρες… επίσης καταντήματος”! Δηλαδή ακόμα και αυτοί οι κάποτε “ελπιδοφόροι” άνθρωποι είναι επίσης υπεύθυνοι για το κατάντημα. Μιλάει γενικά εναντίον των φόρων, αλλά μιλάει για φορολογία εφαρμοζόμενη σε αυτές που θεωρούνται …"πραγματικά" πλούσιες τάξεις! Επικεντρώνεται βασικά σε θέματα που προβληματίζουν τον αστικό (ημιαστικό) πληθυσμό των κωμοπόλεων, όπως oi συγκοινωνίες Πύλου- Κορώνης, Πύλου- Νησίου, Πύλου- Κυπαρισσίας, χωρίς όμως να απαιτεί από το Κράτος να πάψουν να κατασκευάζονται με προσωπική εργασία αγροτών και να τις κατασκευάζει αυτό (όπως για παράδειγμα απαιτούσαν οι Κοινότητες Μεθώνης ). Μιλάει επίσης για την κατασκευή νέων υποκαταστημάτων Τραπέζης αλλά με άμεση προτεραιότητα αυτού της… Κορώνης (Για να επιτευχθεί αποσυμφόρηση δηλαδή της Πύλου)! Απαιτεί επίσης… αυστηρό αριθμό υπαλλήλων οι οποίοι θα μισθοδοτούνται ανάλογα με τον τιμάριθμο! Επίσης ενδιαφέρονται για τη δημόσια ασφάλεια “πολιτισμένων” μεθόδων από… "αγνώστα χωρία μέχρι τούδε"! Ποια είναι τα άγνωστα γύρω από τον «Πήδασο» χωριά; Δηλαδή κάνει κουβέντα για δημόσια ασφάλεια από εκεί -αυτά που αποκαλεί “άγνωστα” (;) μακρινά δηλαδή χωριά- μέχρι εδώ, δηλαδή το αστικό κέντρο! Την ίδια εντύπωση δίνει η αναφορά για… Διοικητική και Δικαστική αποκέντρωση (μεταφορά δηλαδή υπηρεσιών πού αλλού; εκεί στην Πύλο)! Ταυτόχρονα εντύπωση κάνει η μη αναφορά σε κανενός είδους ανάγκης αγροτικής ασφάλειας (αγροφυλακή) ή ανάγκης αγροτικών δρόμων ή ανάγκης αγροτικού σχολείου! Και το σημαντικότερο: Δεν γίνεται κανένας λόγος για αυτό το βασικότερο που αναφέρουν οι σημειώσεις του Πηδάσου, δηλ. “ότι γίνεται πρώτη φορά συζήτηση για τα προβλήματα που βασανίζουν τον αγροτικό κόσμο”, “τo φόρο της δεκάτης” που συνεχίζει να απασχολεί από το 1927, το θέμα των χαμηλών τιμών στα αγροτικά προϊόντα κλπ. Αυτά δεν έχουν λοιπόν προτεραιότητα για τον “βασανισμένο” κόσμο της αγροτιάς, αλλά ο… σιδηρόδρομος; Για τα χωριά αναφέρει μόνο ότι η κατάσταση είναι προϊστορική και η αγανάκτηση των χωρικών προκαλεί ρεύμα… "Ουρμπανισμού"! Αυτή τη λέξη ακόμα μέχρι σήμερα την γνωρίζουν ελάχιστοι αγρότες στα χωριά μας. Οσον αφορά λοιπόν τη γλώσσα δεν έχει καμία σχέση με τη γλώσσα που κατανοεί και μιλάει ο κόσμος της υπαίθρου, ούτε, με τη δημοτική γλώσσα που επιθυμεί να τονώσει ένα χρόνο αργότερα μέσα από την “Ελεύθερη Σκέψη” το αποκαλούμενο “αηδόνι της αγροτιάς”!!!

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ 1: Το παραπάνω ψήφισμα αφορά μια αμιγώς αγροτιστική συνέλευση (όχι συνέδριο) οργανώσεων με αντικεφαλαιοκρατικό, αντιεργατουπαλληλικό και αντικομμουνιστικό χαρακτήρα και όχι κάποιο προοδευτικό στη μνήμη των αγωνιστών της Πυλίας αγροτοσταφιδικό συνέδριο. Μια “Ομοσπονδία” τέτοιων Σωματείων είχε γίνει και στην Πυλία στα τέλη του 1927, όπως αναφέρω λίγο πιο πάνω στο βιβλίο μου στη σελίδα 102. Δεν αναφέρεται πουθενά το όνομά του και είναι αδιανόητο σε αυτό το ψήφισμα να συμμετείχε ο ιδεολόγος Τσικλητήρας! Είναι πασιφανέστατο πως η συνέλευση έγινε στην Πύλο και το ψήφισμα στάλθηκε διαμέσου του τηλεγραφείου της πόλεως. 

ΣXΟΛΙΟ: Σε ένα τέτοιο συνέδριο (όσοι γνωρίζουν από την περιοχή) άνετα θα υποθέσουν ότι θα συμμετείχαν τέτοιου είδους “αγρότες” σαν αυτούς που αναφέρονται ως… “αντιπρόσωποι του λαού” σε κάποιο δημοσίευμα της εφημερίδας ”Εμπρός” του 1926 που ανάφερε ο κ. Μπιτσάνης: Ο Κοτσιροκώτσιος που πήρε με το ζόρι τη σφραγίδα του Κοινοτάρχη Χανδρινού, Κώστα Αποστολόπουλου επί δικτατορίας Πάγκαλου, οι Θ. Χαραμαράς και Αθ. Τσάκωνας, καθώς και ο μεγαλύτερος τοκογλύφος της Πυλίας, Τσιριγώτης!

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ 2: Το πραγματικά πρώτο προοδευτικό αγροτικό συνέδριο της επαρχίας Πυλίας έγινε στον Πήδασο πιθανότατα την Κυριακή 28 φεβρουαρίου του 1928 (όπως αναφέρω στο βιβλίο μου στη σελίδα 103), διότι σύμφωνα με τις σημειώσεις του αρχείου Πηδάσου τις οποίες και σέβομαι απόλυτα και τις ακολουθώ, στο συνέδριο συνελήφθη ο ιδεολόγος Τσικλητήρας θεωρούμενος ως κομμουνιστής και δεν εξεδόθη στο τέλος ψήφισμα! 

 ΓΙΑ ΤΟ ΣΥΛΛΑΛΗΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΜΕΘΩΝΗΣ ΤΟ 1930

Το 1929 είναι ιστορικά πρωτοφανής χρονιά κατά την οποία πλήγεται όλη η Πυλία μαζί με ολόκληρη τη Δυτ. Πελοπόννησο (μέχρι κάτω κάτω, την Μεθώνη) από πάγο! Η μπάλα βέβαια έχει πρωτοπάρει την ευάλωτη περιοχή του Βελή. Στο ψήφισμα στο οποίο υπογράφουν οι πληγέντες μετά την συγκέντρωση και την ομιλία του Τσικλητήρα (έμπιστου φίλου του Κουβελιώτη) είναι σαφέστατο ότι ζητούν αποζημιώσεις σε χρήμα και όχι δάνεια ή ομολογίες! Αυτή είναι η κύρια απαίτηση- διεκδίκηση των Πυλίων αγωνιστών που δεν φαίνεται από την αλληλουχία των γεγονότων ότι εκπληρώνεται (στην περιοχή τουλάχιστον των χωριών Μεθώνης) μέχρι τις κινητοποιήσεις του επόμενου έτους. Η κλιμάκωση των κινητοποιήσεων του επόμενου έτους (που πάντα συνέβαινε πριν την έναρξη του τρύγου) για τη χαμηλή τιμή του προϊόντος που εξαγγέλλει ο ΑΣΟ, τυγχάνει να συμπίπτουν με την εποχή κατά την οποία επιτέλους φτάνουν οι αποζημιώσεις στα χωριά της Μεθώνης. Αυτό το γεγονός ικανοποιεί τους αγρότες της περιοχής και ανεβάζει στη συνείδησή τους τον πρωταγωνιστή των κινητοποιήσεων Κουβελιώτη! Είθισται μέχρι την εξόχως δύσκολη εποχή μας (εποχή των μνημονίων) οι ζημιωμένοι παραγωγοί να λαμβάνουν τις αποζημιώσεις όχι την χρονιά της ζημίας, αλλά την επομένη! Το ίδιο γινόταν και τότε (εποχή των κλήριγκς). Και αυτό αποτελεί μια ακόμη από τις πάμπολλες ομοιότητες των δύο εποχών αυτών, στις οποίες αναφέρεται το βιβλίο μου! 

Γιατί όμως το συλλαλητήριο της Μεθώνης δεν αφορά τα γεγονότα του 1931 όπως ισχυρίζεται ο κ. Μπιτσάνης; Διότι απλούστατα η Πυλία θίχτηκε λιγότερο σε σχέση με οποιαδήποτε άλλη περιοχή της Μεσσηνίας. Συγκροτούνται μεν κάποια συλλαλητήρια παγόπληκτων, αλλά αυτά δεν αφορούν τις γύρω της Μεθώνης κοινότητες. Εκεί δεν ξανάπεσε όπως το 1929 και πολύ σπάνια όπως γνωρίζουμε πέφτει εκεί πάγος! Τα χωριά της Πυλίας στα οποία έπεσε πάγος και το 1931, ήταν πάλι του Βελή και λιγότερο τα Κρεμμύδια και το Κορυφάσιο. Και γι’ αυτά δεν υπήρχε κανένας λόγος να διοργανωθεί συλλαλητήριο στην “μακρινή” Μεθώνη! Οι καταστροφές του 1931 ήταν τρομερές, διότι αφορούσαν και τα σύκα πέραν της σταφίδας, περισσότερο στις περιοχές της Οιχαλοανδανείας και της Μεσσήνης. Η συκοπαραγωγή της Πυλίας ήταν πολύ μικρή. Το γεγονός ότι δεν έλαβαν αποζημιώσεις οι πληγέντες παραγωγοί το 1931 (όπως αναφέρω στο βιβλίο μου για αυτούς της Ηλείας, σελ. 126), και οι κινητοποιήσεις συνεχίστηκαν και το 1932, είναι ένα ακόμη αποδεικτικό στοιχείο για το γεγονός ότι το συλλαλητήριο Μεθώνης δεν αφορά τα γεγονότα του 1931, αλλά αυτά του 1930.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ: Το συλλαλητήριο Μεθώνης που αναφέρεται στα “λειψά” αλλά υπερπολύτιμα αρχεία Πηδάσου, αφορά τις κινητοποιήσεις του 1930 και όχι αυτές του 1931 όπως ισχυρίζεται ο κ. Μπιτσάνης.

ΤΟ 2ο ΣΤΑΦΙΔΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΟ 1933 ΣΤΟ ΧΑΝΔΡΙΝΟΥ 

Γραπτές μαρτυρίες για το προοδευτικό για την εποχή αυτό συνέδριο (που το μνημονεύουν μέχρι σήμερα κομμουνιστές παππούδες στο Χανδρινού) έχουμε ελάχιστες. Στις σημειώσεις του Πηδάσου αναφέρονται μόνον η ημερομηνία και οι ομιλητές: 1933 και ομιλητές οι Κορμάς, Διακουμογιαννόπουλος, Πέππας κ.ά. Οι πάμπολλες μέχρι τις ημέρες μας προφορικές μνήμες, θέτουν ως κύριο θέμα τις τεράστιες καταστροφές από τις βροχές και τον περονόσπορο της χρονιάς του 1933. (Φαίνονται ποια χωριά μας έχουν πληχθεί και σε τι ποσοστό, στο απόκομμα της εφημ. “Θαρρος” που δημοσιεύω στην σελ. 130). Στην Καλλιθέα, Χωματάδα, Κυνηγού η καταστροφή ήταν ολοκληρωτική! Επίσης όλοι μνημόνευαν τον «ανεβάσταγο» Πέππα να ρητορεύει υπέρ της συμμαχίας αγροτών-εργατών. Για το “προοδευτικό” αυτό για το Κίνημα, συνέδριο, μιλούσαν συνέχεια οι Χανδριναίοι συνεξόριστοι την εποχή της δικτατορίας με τον αδελφό του Θοδ. Κορμά, τον Αστρίνη! Κάποιες διηγήσεις έχει ακούσει σίγουρα και ο Ιατρός εγγονός του Κορμά, Θοδωρής ο οποίος έχει κάνει το αγροτικό του στο Χανδρινού το 1986, και έχει συζητήσει με τον οργανωτή του συνεδρίου, μπάρμπα Νιόνιο Αποστολόπουλο τον οποίο είχε και ως ασθενή. Οι μνήμες που υπάρχουν θέλουν το συνέδριο αυτό λίγο πριν τον Δεκαπεντάυγουστο. Και δεδομένου ότι στις 13 Αυγούστου υπήρχε μεγάλο αγροτιστικό συνέδριο στο Διαβολίτσι, στο οποίο δεν συμμετέχει ο Κορμάς, τότε αυτός μάλλον είναι καλεσμένος του Αποστολόπουλου στο Χανδρινού. Κορμάς και Αποστολόπουλος γνωρίζονταν ήδη από τη Νομική Αθηνών και πιθανώς και η συμβολή του ενωτικού και καλοσυνάτου μπάρμπα Νιόνιου να έπαιξε κάποιο ρόλο στη “μεταστροφή” Κορμά (ενός ανθρώπου που και τον Τσικλητήρα τον θεωρούσε πραγματικό κομμουνιστή και κατά συνέπεια ήταν αρχικά εναντίον του). Από το 1933, ο δικηγόρος Κορμάς αναπτύσσει μια ιδιαίτερη σχέση φιλίας με το Χανδρινού και μετά το σπάσιμο του γεφυριού από τους εξεγερμένους νεαρούς το 1935, τους υπερασπίζεται στη δίκη! Ο “Ριζοσπάστης” δεν έγραψε κάτι για το Συνέδριο του 1933 για τον απλούστατο λόγο ότι οι ίδιοι δεν έστειλαν κάτι! Ο "Ριζοσπάστης" δεν…“προβάλει με κάθε ευκαιρία” όπως ισχυρίζεται ο κ. Μπιτσάνης γεγονότα από την δυσπρόσιτη Πυλία, παρά μόνον ό,τι του στέλνουν! Δημοσιογράφος του “Ριζοσπάστη”, πατάει δε, για πρώτη φορά το πόδι του στην Πυλία, ο Κώστας Αυγήτας, το 1935.

ΣΧΟΛΙΟ: Η μη επιδίωξη δημοσίευσης των διεργασιών ενός συνεδρίου δίνει στην έρευνα υπόνοιες για μια ενδεχομένως “εσωτερική” διαδικασία “παραγόντων” του Κινήματος. Αυτό όμως μπορεί να τεκμηριωθεί μόνον όταν ολοκληρωθεί η συγγραφή του Α'ν τόμου του Ιστορικού Δοκιμίου του ΚΚΕ, δεδομένου ότι το μεγαλύτερο μέρος του αρχειακού υλικού του Πηδάσου (γράμματα κρατουμένων, αλληλογραφίες κλπ) έχει δοθεί εκεί -όχι τυχαία- από τις αρχές της δεκαετίας του 1980. Και η έρευνα δεν τελειώνει ποτέ… Αναμένουμε και τα “αρχεία χωροφυλακής” για να δούμε εάν έγιναν εκείνη την ημέρα συλλήψεις!

Οσον αφορά τώρα ένα συνέδριο του 1934, το οποίο απλά… «διατείνεται» ο κ. Μπιτσάνης ότι είναι αυτό που… «λανθασμένα» αναφέρεται στα αρχεία Πηδάσου ως γενόμενο το 1933, δεν έχει απολύτως καμία σχέση με αυτό που μνημονεύεται “προοδευτικό” 2ο σταφιδικό συνέδριο της Πυλίας του 1933. Και αυτό διότι το συνέδριο του 1934 είναι συνέδριο Κοινοτήτων και όχι σταφιδικό συνέδριο! Εχει άλλη διάσταση και άλλη υπόσταση! Τα κοινοτικά συνέδρια γίνονταν πάντοτε την άνοιξη και αφορούσαν πρωτίστως θέματα των κοινοτήτων. Θέματα δηλαδή ίδια που συζητιούνται 80 και πλέον χρόνια στα χωριά μας και παρά ταύτα “όλα τριγύρω αλλάζουνε κι όλα τα ίδια μένουν”! Οταν άνοιγε ο καιρός, σταματούσαν οι βροχές και τα κρύα, καθόριζαν τι έργα επιβάλλονταν να γίνουν καιρού επιτρέποντος και με ποιο τρόπο (κύριες οδικές αρτηρίες, σκυρόστρωση δρόμων, επισκευές κτηρίων, αποθηκών συνεταιρισμών κλπ) και έπειτα συζητούσαν γενικά αγροτικά (χρέη, τραπεζική λειτουργία, γεοπόνοι εκτιμητές κλπ.)! Αν κρίνουμε από τα ονόματα που υπογράφουν το ψήφισμα, το συνέδριο αφορά όλη την Δυτική Πυλία (Κουκουνάρα, Καραμανώλι, Βελή, Γκρούστασι κ.α.) και αποτελεί μια διεύρυνση του προηγούμενου, προ πενταετίας, κοινοτικού συνεδρίου του πρώην Δήμου Μεθώνης! Συνεπώς δικαίως τον πρώτο λόγο τον έχει μετά τον μπάρμπα Νιόνιο, ο Χρήστος Κουβελιώτης, θεμελιωτής των Συνδέσμων Κοινοτήτων και του θεσμού των κοινοτικών συνεδρίων! Δεν είναι τυχαίο ότι οι μπάρμπα Νιόνιος Αποστολόπουλος, Χρήστος Κουβελιώτης και Νίκος Κουρέτας υπογράφουν και στο προ πενταετίας κοινοτικό συνέδριο!!! (Λείπουν από το προηγούμενο συνέδριο τα ονόματα του Χαρ. Καλομοίρη και του ξάδελφου της γιαγιάς μου Νίκου Καραμπάτσου). Το καινούργιο πρόσωπο είναι ο Ζαχ. Κουρέτας, ο οποίος και πήρε το «χρίσμα» του κοινοτάρχη από τα τέλη του 1933 και απ’ τις αρχές του 1934 θα «οδηγεί» αυτός σε όλα τα επίπεδα τον Πήδασο, αντί του ξαδέλφου του Κουβελιώτη, ο οποίος ετοιμάζεται να βγάλει εφημερίδα και να κατέβει υποψήφιος με το Παλλαϊκό Μέτωπο. (Η μεθοδικότητα και εργατικότητα των Πηδασαίων αγωνιστών είναι παροιμιώδης και γι’ αυτό και κυνηγήθηκαν ανελέητα από τις δυνάμεις της αποκαλούμενης “Αντίδρασης”)! Συγκρίνοντας επίσης τις σημειώσεις των αρχείων Πηδάσου με τα ονόματα αυτών που μίλησαν στο κοινοτικό συνέδριο του 1934 παρατηρούμε ότι πουθενά δεν αναφέρονται ως ομιλητές στο προοδευτικό 2ο σταφιδικό συνέδριο Πυλίας του 1933, ούτε ο Κουβελιώτης, ούτε ο Κουρέτας! Αντιθέτως αναφέρονται τα ονόματα του Κορμά και του Πέππα, τα οποία συνάδουν και με τις κάποτε πολλές προφορικές μνήμες.

Τέλος, ακριβώς επειδή οι εκλογές έγιναν στις αρχές του 1934 και ο Κουρέτας αυτή τη χρονιά αναλαμβάνει επίσημα κοινοτάρχης, ακριβώς γι’ αυτό τον λόγο ο οργανωτικός και “σταράτος” αυτός άνθρωπος, αποκλείεται να έκανε λάθος στις ημερομηνίες των δυο θεωρούμενων από εκείνον προοδευτικών συνεδρίων που… «σπάρθηκαν σπόροι και αργότερα έφεραν τους καρπούς τους»! Αποκλείεται μόλις 8 χρόνια μετά, που έγραψε κάποιες σημειώσεις, να μην θυμόταν ότι την χρονιά κατά την οποία ανέλαβε Κοινοτάρχης επίσημα έγινε και το σταφιδικό συνέδριο… μπερδεύοντας τις ημερομηνίες, όπως έμμεσα ισχυρίζεται ο κ. Μπιτσάνης!

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ: Από τις λίγες γραπτές μαρτυρίες για τα δυο προοδευτικά -κατά τον Κουρέτα- σταφιδικά συνέδρια της Πυλίας και με βάση και τις υπάρχουσες προφορικές μαρτυρίες, με γνώμονα το ιστορικό, γεωγραφικό και κοινωνικό πλαίσιο της επαρχίας Πυλίας και πορευόμενοι με βάση την διαλεκτική, μπορούμε να συμπεράνουμε ότι το πρώτο έγινε στις 28 Φεβρουαρίου του 1928 και το δεύτερο στις 13 Αυγούστου 1933, όπως ακριβώς αναφέρω στο βιβλίο μου!

ΠΕΡΙ … “ΑΓΡΟΤΟΠΑΤΕΡΩΝ” , “ΑΓΡΟΤΟΦΑΣΙΣΤΩΝ” ΚΑΙ ΤΣΙΚΛΗΤΗΡΑ

Ενα χαρακτηριστικό παράδειγμα: Στις 30 Αυγούστου 1932 η διοίκηση Χωροφυλακής Μεσσηνίας ενημερώνει την ανώτερη διοίκηση Χωροφυλακής Πελοποννήσου με έδρα την Πάτρα για τη διαδήλωση συκοπαραγωγών στη περιοχή Φραγκοπήγαδο Καλαμάτας. Στη συγκέντρωση παρευρέθηκαν 500 άτομα εκ των οποίων οι 100 -σύμφωνα με την Χωροφυλακή- ήταν Κομμουνιστές από τα χωριά του Αρη και της Μικρομάνης που στο επάγγελμα ήταν οικοδόμοι, υποδηματεργάτες, τυπογράφοι κτλ., ενώ συμμετείχαν και 50 γυναίκες που δεν είχαν σχέση με την συκοπαραγωγή. Μίλησε ο Σταύρος Τσιμπίδης, πρόεδρος της Παμμεσηνιακής Ενωσης Συκοπαραγωγών, εναντίον της κυβέρνησης και των αρμόδιων υπουργών Γεωργίας και Εθνικής Οικονομίας- όσο και κατά του Εμπορικού Επιμελητηρίου Καλαμών. Ετσι διαμορφώνονται οι κοινωνικές αντιθέσεις μεταξύ των συκοπαραγωγών και των εμπόρων στην περιοχή. (Αρχείο Ελευθερίου Βενιζέλου-Φάκελος 112-39-40, «Το εργατικό κίνημα στην Μεσοπολεμική Καλαμάτα (1929-1934)» Κ. Καπετανάκης 2013). Ο “Ριζοσπάστης” στις 28-08-1932, αναφέρει ότι το συγκεκριμένο συλλαλητήριο «το οργανώνουν οι αγροτοπατέρες μόνο και μόνο για να συγκρατήσουν την αγανάκτηση των αγροτών κατά των εκμεταλλευτών τους, να την περιορίσουν σε ένα ψήφισμα με αριστερή φρασεολογία, να τροφοδοτήσουν τους φτωχούς συκοπαραγωγούς κάτω από την δική τους επιρροή…». Παρά λοιπόν το καταγγελτικό του λόγο απέναντι στην κινητοποίηση που καλούν οι αγροτιστές, το ΚΚΕ συμμετείχε δυναμικά σε αυτήν! Η τακτική αυτή ήταν αποτέλεσμα του 8ου Συνεδρίου της Βαλκανικής Κομμουνιστικής Ομοσπονδίας του 1928. Η αντίληψη αυτή του επαναστατικού μετώπου προϋπέθετε την παρέμβαση των κομμουνιστών μέσα σε κάθε αγροτική κινητοποίηση (ακόμα και με εργάτες που πρόσκεινται στο Κόμμα εάν αυτό ήταν αναγκαίο), ώστε να θίξουν την ενιαία ανάγκη του ταξικού αγώνα! (Βάση αυτής της λενινιστικής αντίληψης η Εργατική Βοήθεια Καλαμών προέβλεψε στο πρόγραμμά της την ίδρυση αγροτικών και εργοστασιακών ομίλων).

Εδωσα αυτό το παράδειγμα για να γίνει αντιληπτό ότι και στη συνέλευση που πραγματοποιούν στην Πύλο οι οργανώσεις Πυλίας - Τριφυλίας τον Απρίλη του 1931, που αναφέρει ο κ Μπιτσάνης στην “Ελευθερία”, καθώς και σε πολλά άλλα συνέδρια, παρότι το ΚΚΕ έχει καταγγελτικό λόγο (“αγροτοφασίστας” Τσικλητήρας κλπ), αποδεικνύεται εκ του αποτελέσματος ότι συμμετέχει μεθοδικά “εκ των έσω” στην πορεία ριζοσπαστικοποίησης μιας όλο και μεγαλύτερης μερίδας αγροτών. Ειδικά η περίπτωση Τσικλητήρα που την θεωρώ “κλειδί”, χρήζει πολυδιάστατης μελέτης και την βαθύτερη διερεύνηση της προσωπικότητας αυτής την έχει κάνει πρώτος ο αξιότιμος Δημήτρης Ζέρβας, ο οποίος στην παρουσίαση του βιβλίου μου στην Καλαμάτα αναφέρεται χαρακτηριστικά στον κοινωνικό σκοπό της τέχνης σύμφωνα με τον Τσικλητήρα: “Να εξυψωθεί ολόκληρη η τάξη των μικρών, ταπεινών και καταφρονεμένων αδιακρίτως φυλής και θρησκεύματος, στη θέση που της ανήκει από τον κύριο οικονομικό ρόλο που παίζει στην κοινωνία;” (σελ. 98 του βιβλίου) ! Στις πλάτες ποιανού λοιπόν άλλου τέτοιου αγνού ιδεολόγου μπορεί να “ακουμπίσει” το Κίνημα την εποχή των διώξεων εξαιτίας του Ιδιωνύμου; Και ποιος μέσα στο ΑΚΕ αποδεδειγμένος κομμουνιστής (σαν τον μπάρμπα Λιά τον Ντρε, ή τον μπάρμπα Μήτσο τον Ανεστόπουλο), δεν αντιλαμβανόταν ότι ο καταγγελτικός ρόλος του κόμματος στο πρόσωπο του πανελλαδικής εμβέλειας Τσικλητήρα έχει “προστατευτικό” για αυτούς χαρακτήρα; Και ποιος άλλος πλην αυτού του σπουδαίου φιλήσυχου ανδρός, επηρεαζόμενος βαθιά από τους μαρξιστές φίλους του, θα επιχειρήσει με κάθε μέσο να προστατέψει το κόμμα του το ΑΚΕ το 1932 από τη “φασιστοποίηση”; (σελ. 247). Δεν είναι τυχαίο ότι μετά τις δυο τάσεις στο ΑΚΕ, μετά το 1930 οι μεσσηνιακές εφημερίδες χαρακτήριζαν ως κομμουνιστές τα στελέχη της τάσης εκείνων των αγροτιστών που επέμεναν στον ταξικό χαρακτήρα του κόμματος και στη συνεργασία με τους εργάτες. Στο Θάρρος στις 12-9-1931 διαβάζουμε: “Το αγροτικό κόμμα της Ελλάδος δεν εκπροσωπείται από τους Κομμουνιστές τους οποίους αποδοκίμασεν το Δ’ Αγροτικόν Συνέδριον Θεσσαλονίκης…”! Είναι κάποιοι από αυτούς που δείχνει να “αποσπούσε” με την εκ των έσω αποτελεσματική προπαγάνδα του το ΚΚΕ και τους προετοίμαζε για το μεγάλο Παλλαϊκό Μέτωπο, ενώ παράλληλα αργά αλλά σταθερά το ίδιο το ΚΚΕ αύξανε την δύναμη του! Ενας από αυτούς ήταν ο, -συντηρητικών καταβολών- δικηγόρος Θοδωρής Κορμάς, που προέρχεται από τα σπλάχνα του πρώτου ΑΚΕ και το 1931 έχει θέση «Γενικού Συμβούλου του ΑΚΕ και Γραμματέας του τμήματος Μεσσηνίας».( Βλπ. "Θάρρος" 12-09-1931). Κάτι τέτοιο όμως δεν ισχύει για τους Κουρέτα και Κουβελιώτη! Εάν πράγματι ο Κουρέτας ήταν αναγνωρισμένο ηγετικό στέλεχος του πρώτου ανομοιόμορφης πολιτικής σύνθεσης ΑΚΕ, τότε θα είχε αξιοποιηθεί και αυτός αναλόγως σε κάποια θέση τοπικού συμβούλου ή γραμματέα. Αντ’ αυτού βοηθούσε όποιον είχε ανάγκη και προσπαθώντας να υποστηρίξει με κάθε μέσο την συνεταιριστική ιδέα, παρείχε υπερβολικές πιστώσεις στους γύρω συνεταιρισμούς και η επιχείρησή του, -πώλησης λιπασμάτων- έπεσε έξω! Από τα τέλη του 1933 έχει σπουδαίο ρόλο στην οργάνωση του Κινήματος στον Πήδασο, παίρνει το «χρίσμα» και το 1934 είναι ο Κοινοτάρχης του χωριού που αποκαλείται “κομμουνιστοχώρι”! Δεν είναι τυχαίο ότι ο δημοσιογράφος Κώστας Αυγήτας που έρχεται το 1935 στον Πήδασο και είναι αγροτικό στέλεχος του ΚΚΕ, αποκαλεί τον Πήδασο «κόκκινο χωριό» και σπεύδει πρώτα να συναντηθεί με τον «σύντροφο» Κουρέτα (σελ. 157)! Το γεγονός επίσης ότι δεν τον αναφέρει ανάμεσα στους «ιδρυτές» του ΑΚΕ στον επικήδειο του Κουλαμπά το 1963 ο αστός Μερλόπουλος (παρότι μαζί με τους Κουλαμπά και Τσικλητήρα αποτελούσαν την «τριπλέτα» δημιουργίας της κίνησης ΑΚΕ της Πυλίας το 1923), υποδηλώνει, όχι ότι δεν ήταν ένα ηγετικό στέλεχος του Αγροτικού Κινήματος, αλλά προφανώς ότι στη συνείδηση του κόσμου την δεκαετία του ‘60 είχε μείνει ένας καθαρόαιμος “Κουκουές”! Και ο αποθανών βέβαια Κουλαμπάς είχε μείνει από τότε δικαίως στη συνείδηση του κόσμου ως “Κουκουές”, αλλά δεδομένου ότι το ΚΚΕ ήταν τότε στην παρανομία, ο βουλευτής της ΕΔΑ Κουλαμπάς, θάφτηκε ως «ο αγωνιστής της δημοκρατίας» και ο “Κουκουές” Κουρέτας δεν μνημονεύθηκε διόλου στον επικήδειο! Με την ίδια λογική ο πρωτοξάδερφος του Κουρέτα, ο “δαιμόνιος” Κουβελιώτης, δεν επιδίωξε ποτέ να κατεβεί υποψήφιος με το ΑΚΕ αλλά κατέβηκε με το Παλλαϊκό Μέτωπο.

ΣΧΟΛΙΟ: Οσον αφορά την τοποθέτηση του κ. Μπιτσάνη στο γράμμα της Κομμουνιστικής Διεθνούς για αλλαγή γραμμής και συγκρότηση μετώπων, που έφτασε αργότερα, στις 11 Ιουλίου 1934 και τότε δήθεν άλλαξε (“μαλάκωσε”) η στάση του ΚΚΕ απέναντι σε αυτούς που αποκαλούσε στο συνέδριο του 1934 “αγροτοφασίστες”, με αποτέλεσμα τότε αυτοί να… “δώσουν τόπο στην οργή” και να συμμετάσχουν στο Παλλαϊκό Μέτωπο, χρήζει πολλών περαιτέρω εξηγήσεων που αφορούν το ιστορικό πλαίσιο και δεν είναι του παρόντος. Ενδεικτικά οφείλω να αναφέρω ότι η στροφή του ΚΚΕ προς την υιοθέτηση λαϊκού μετώπου είχε ήδη γίνει από τον Μάρτη του 1934! Οπως τονίζει ο Αντώνης Λιάκος στο βιβλίο του «Εργασία και Πολιτική στην Ελλάδα του Μεσοπολέμου»: «Μέσω της αντιφασιστικής δράσης άνοιξε ένας δρόμος συνεργασίας και ενοποίησης των συνδικαλιστικών δυνάμεων, αρχικά στην περιφέρεια»! Στην Καλαμάτα αυτό εκφράστηκε με την διεξαγωγή κοινής συγκέντρωσης μεταξύ των 2 Εργατικών κέντρων την Πρωτομαγιά του 1934.

O Κουβελιώτης που κινείται στην Καλαμάτα ετοιμάζοντας εφημερίδα, αποκλείεται να μην το γνωρίζει. Το κλίμα της ενότητας πιθανώς επηρέασε και το -και για αυτό το λόγο διευρυμένο προς τα λίγο “συντηρητικότερα” Βουφραδοχώρια- κοινοτικό συνέδριο του πρώην Δήμου Μεθώνης, με αποτέλεσμα το “κράξιμο” του “Ριζοσπάστη” στο πρόσωπο του… Τσικλητήρα (που είναι εκεί δημοφιλής) να επέλθει με τη δύναμη της… συνήθειας!

Συνεπώς η λογική «σύγχυση» που επικρατεί και αποτυπώνεται στο δημοσίευμα αυτό του “Ριζοσπάστη” το 1934 στο «μεταίχμιο» της αλλαγής της Κομμουνιστικής Διεθνούς έχει σημασία, όχι άμεσα για το δικό μου πόνημα, αλλά για μια άλλη συζήτηση που θα αφορά τους λόγους που το ΚΚΕ δεν βρέθηκε τόσο μέσα όσο επιθυμούσε, και στα λιμενεργατικά και στα αγροτικά γεγονότα του 1934! Το γιατί δηλαδή κατά την προσφιλή φράση του αξιότιμου Παναγή Κουμάντου… «δεν έδεσε τ’ ατσάλι», με πολλά διδάγματα για το σήμερα! Αυτή η μελέτη-συζήτηση έχει κανονιστεί με τον φίλο Κ. Καπετανάκη, απόφοιτου Παντείου με την μεταπτυχιακή εργασία «Το εργατικό κίνημα στην μεσοπολεμική Καλαμάτα», από τον Οκτώβρη του 2014. Τότε όταν εγώ οδήγησα τον Κώστα και τον Δημήτρη Αβαρλή (που ετοιμάζει και αυτός με το καλό εργασία για το “σταφιδικό”), σε Χανδρινού και Πήδασο για τα αρχεία τους, και μαζί πήραμε συνεντεύξεις από παλιούς αγωνιστές και απογόνους τους!

Τον Οκτώβρη του 2015 με τους ερευνητές Κ. Καπετανάκη και Δ. Αβαρλή στο σπίτι του αγροτοσυνδικαλιστή μπάρμπα-Λια Αποστολόπουλου, αδελφού του μπάρμπα Νιόνιου.

Αποσπάσματα από αυτές, καθώς και άλλα πολύτιμα ντοκουμέντα του τόπου μου και φωτογραφίες, που θα μπαίνουν σταδιακά, θα βρείτε στο link που παραθέτω στο βιβλίο μου στη σελ. 272:

http://www.chandrinou-politistikos-syllogos.gr/stafidiki-eksegersh-tou-1935/

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ: Ισχυρισμοί του τύπου ότι ο ακάματος αγωνιστής Κουρέτας ήταν ένα ηγετικό στέλεχος του ΑΚΕ μέχρι το 1931 που απλά… περιμένει μέχρι το 1934 να αλλάξει γραμμή το “σκληρό” ΚΚΕ και μόνο τότε να “συνεργαστεί” μαζί του είναι πέραν από ανούσιες είναι και ατεκμηρίωτες! Το να επιχειρείς να αποδείξεις πως έναν μόλις χρόνο πριν από την μεγάλη εξέγερση του 1935 δεν υπάρχουν στον Πήδασο μέλη του ΚΚΕ, είναι σαν να επιχειρείς να αποδείξεις ότι στην Αυστραλία δεν υπάρχουν… κοάλα! Οσον αφορά και πολλούς από τους άλλους αγωνιστές σαν τον Νιόνιο Αποστολόπουλο, το Μήτσο Ανεστόπουλο, το Γιώργο Κατσούλη, τον Ηλία Ντρέ, τον Νίκο Κουρέτα κ.ά., η συλλογική μνήμη του τόπου που θυμάται αυτούς τους αγνούς ανθρώπους να πεθαίνουν πιστοί και περήφανοι στο ΚΚΕ, και να συνεχίζουν με τον ίδιο ζήλο τα παιδιά και τα εγγόνια τους, είναι αδιάψευστη! 

Η ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΟΥΣΙΑ: Με το τέλος των “λιμενεργατικών” του 1934, επέρχεται και το τέλος του “καθαρόαιμου” Εργατικού Κινήματος της Καλαμάτας. Τη σκυτάλη τότε παίρνει η Εργατική τάξη της γης (η φτωχομεσαία αγροτιά) και μετατρέπει τον εαυτό της σε ένα επαναστατικό υποκείμενο μέσω των αγώνων της! Στη διαδικασία της πάλης με το Κεφάλαιο οικοδομήθηκε στην πορεία μια ενότητα που οδήγησε στη δημιουργία του “Ενιαίου Μετώπου”. Δεν είναι τυχαίο λοιπόν ότι οι προσωπικότητες του αγροτικού χώρου που έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην κλιμάκωση του Σταφιδικού Κινήματος να είναι αυτές που εντάχθηκαν εγκαίρως στο «Ενιαίο Μέτωπο», είτε προέρχονται από το πρώτο ΑΚΕ (π.χ. Κορμάς) είτε προέρχονται απευθείας από το ΚΚΕ (π.χ. Κουλαμπάς κ.ά.) (σελ. 234 του βιβλίου μου). 

ΕΝ ΚΑΤΑΚΛΕΙΔΙ: Δεν στέκομαι σε μομφές διότι οι ερευνητές συγγραφείς κατανοούν ότι δεν έχουν βάση. Οφειλα όμως να απαντήσω επί της ουσίας, δεδομένου ότι δέχτηκα μια πρόκληση εν μέσω “ολυμπιακής εκεχειρίας” αλλά και εν μέσω πολιτιστικών εκδηλώσεων -κληροδότημα και παρακαταθήκη- εκείνων των σπουδαίων αγωνιστών του τόπου μου! Η εμπάθεια δεν είναι επαρκής μέθοδος ιστορικής ανάλυσης! Εγινε κατανοητό μέσα από την επεξήγηση του τρόπου της χρόνιας και επίπονης (“πόρτα- πόρτα”) έρευνάς μου επί γεγονότων του βιβλίου μου, ότι πέρα από κάθε αυτάρεσκη παρελθοντολογία, στο πόνημά μου προτίμησα να επικεντρωθώ στις πολύτιμες αναφορές στο σήμερα που ενδιαφέρουν τον αναγνώστη. Η δική μου παραγωγική γενιά είναι αυτή που πλήττεται από τον «ατέρμονο Μεσοπόλεμο» που βιώνουμε, και όχι εκείνη η γενιά του κ. Μπιτσάνη που φέρει βαρύτατες ευθύνες για τη «συγκρουσιακή» κουλτούρα της μεταπολίτευσης. Του εύχομαι καλή συνέχεια στο έργο του.

Ευχαριστώ για τη φιλοξενία

Ηλίας Ε. Καραμπάτσος