Και ενώ οι παραγωγοί “κάθονται σε αναμμένα κάρβουνα” ξεσπάει κρίση, καθώς η αγγλική κυβέρνηση στα μέσα Σεπτεμβρίου αποφασίζει να αποδεσμεύσει τη στερλίνα από το χρυσό και να προχωρήσει σε υποτίμηση. Το γεγονός αυτό δημιουργεί σοβαρό πρόβλημα στο κύκλωμα της σταφίδας φέρνοντας σε ακόμη χειρότερη θέση τους παραγωγούς. Και ενώ ανακοινώνεται η σύγκληση σταφιδικού συνεδρίου στη Βαλύρα για τις 27 Σεπτεμβρίου, η Αστυνομία προχωρεί σε νέο κύκλο συλλήψεων μελών του ΚΚΕ: “Υπό οργάνων της Ειδικής Ασφαλείας συνελήφθησαν κατόπιν τηλεγραφήματος της Χωροφυλακής Λογγάς οι κομμουνισταί Ιωάννης Πετρόπουλος και Νικόλαος Σαρατσιώτης” (607).
Το συνέδριο πραγματοποιείται και το “Θάρρος” μας πληροφορεί σχετικά με τις εργασίες του: “Από βαθείας πρωίας η Βαλύρα παρουσίασε όψιν και κίνησιν ασυνήθη. Παντού δεν έβλεπε κανείς παρά ομάδας χωρικών διατρεχόντων την κοινότητα και συζητούντων επί της οικτράς καταστάσεως εις ην περιήλθον. Τα καφενεία ήσαν κατάμεστα κόσμου παραγωγών, οι οποίοι εξεκίνησαν από παντού της Μεσσηνίας διά να παρακολουθήσουν το συγκροτηθέν παμμεσσηνιακόν αγροτικόν συνέδριον, εις το οποίον θα εξέφραζον τον πόνον και το παράπονό των κατά των ιθυνόντων, οι οποίοι με την ανάλγητον τακτικήν της κωφεύσεως ή της προχειρότητος ην μετέρχονται, αποβαίνουν οι κυριώτεροι συντελεσταί της εξαθλιώσεώς των. Οι κώδωνες των εκκλησιών ηχούν από της πρωίας. Υπερχίλιοι αντιπρόσωποι κοινοτήτων και συνεταιρισμών και παραγωγοί είχον διασπαρεί καθ' όλην την κοινότητα αναμένοντες εναγωνίως την έναρξιν του συνεδρίου. Και πράγματι μετά την Θείαν Λειτουργίαν και ακριβώς την 10ην π.μ. ήρχισεν η συνεδρίασις εις τον εν Βαλύρα ιερόν ναόν Αγιος Αθανάσιος”.
Από την οργανωτική επιτροπή μιλούν ο Αναστάσιος Κοντοπανάγος και ο Νικόλαος Τσιλίκας και εκλέγεται προεδρείο από τους Παναγιώτη Τσίτουρα πρόεδρο, Βασίλη Γεωργακόπουλο αντιπρόεδρο και Νικόλαο Τσιλίκα γραμματέα. Μιλούν ο Σταματόπουλος (Ναζήρι), Ερρίκος Σταυριανόπουλος (Βαλύρα), Νίκος Παναγιωτακόπουλος (Μεσσήνη), Περικλής Βενιζέλος (Πλατύ), Απόστολος Καρακίτσος (Κατσαρού) Ηλίας Μαράκας (Ζευγολατιό). Ο Θόδωρος Κορμάς “εξετάζει εν πλάτει το σταφιδικόν από όλας του τας πλευράς, επιτιθέμενος δριμέως εναντίον των εκμεταλλευτών της παραγωγής, οι οποίοι λέγει, πρέπει να ανευρεθούν και να παταχθούν υπό της παραγωγής. Εφ' όσον, προχωρεί, το παρελθόν μάς διδάσκει ότι η παρούσα κυβέρνησις δεν συγκινείται από τας παρακλήσεις των παραγωγών, πρέπει οι τελευταίοι να επιδιώξουν την δικαίωσιν των αγώνων διά συλλαλητηρίων ογκωδεστάτων. Αλλη διέξοδος, λέγει, δεν υπάρχει”.
Ο γερουσιαστής Γ. Σχινάς αναφέρει τις ενέργειες που έχει κάνει και καταλήγοντας “δηλοί ανεπιφυλάκτως ότι αυτός τουλάχιστον θα φθάση μέχρι παραιτήσεως εν περιπτώσει μη επιτεύξεως ευνοϊκής λύσεως των αιτημάτων των παραγωγών υπό των κρατούντων”.
Ο βουλευτής Π. Στυλιανόπουλος υπεραμύνεται της κυβέρνησης και δηλώει “ούτε σεις οι σταφιδοπαραγωγοί, ούτε ημείς οι αντιπρόσωποί σας εις τα νομοθετικά σώματα δυνάμεθα να λύσωμεν αυτά τα ζητήματα, θα τα λύσουν ωρισμένοι”. Αντιδρούν οι παριστάμενοι φωνάζοντας “μήπως αυτοί οι ωρισμένοι είναι οι Βουρλούμης και Χαρίλαος” και αποδοκιμάζουν το βουλευτή.
Στην απογευματινή συνεδρίαση μιλούν ο Παναγιώτης Τσίτουρας και ο Θόδωρος Σπηλιώτης και τελικά εγκρίνεται ψήφισμα στο οποίο αναφέρονται τα εξής: “Αντιπρόσωποι σταφιδοπαραγωγών, συκοπαραγωγών Μεσσηνίας συνελθόντες σήμερον Κυριακή Βαλύρα παμμεσσηνιακόν σταφιδικόν συνέδριον εξετάσαντες άπαντα ζητήματα, σταφιδικά, αποζημιώσεως συναφή και διαπιστώσαντες αθλίαν οικονομικήν κατάστασιν σταφιδοπαραγωγών, συκοπαραγωγών πενομένων κυριολεκτικώς και διερχομένων έσχατον σημείον απογνώσεως αξιούσι:
- Καθορισμόν κατωτάτου ορίου αποζημιώσεως παγετοπλήκτων προς 2.000 το χιλιόλιτρον και άμεσον καταβολήν αυτής.
- Αποζημίωσιν συκοπαραγωγών τρέχουσαν τιμήν πωλήσεως.
- Αναστολήν πάσης εκτελέσεως κατ' αγροτών επί μίαν διετίαν.
- Αποδοκιμάζουν απόφασιν κυβερνήσεως περί ιδρύσεως οργανισμού ελαίου.
- Εκλέγουσι τριακονταμελή επιτροπήν οργανώσεως παμμεσσηνιακού συλλαλητηρίου εν τόπω και χρόνω καθορισθησομένω υπ' αυτής διά πάσαν τυχόν βραδύτητα λήψεως αποφάσεως αρμοδίων.
Η επιτροπή: Κορμάς, Τσίτουρας, Κοντοπανάγος, Κεφάλας, Παπαγεωργίου, Λυμπερόπουλος, Σπηλιώτης, Ζέρβας, Μπάρδης”.
Και “μετά ταύτα εξελέγη επιτροπή η οποία θα παρακολουθήση το ζήτημα και εις περίπτωσιν καθ' ην, εντός της ερχομένης Κυριακής δεν έχει ληφθή ευνοϊκή απάντησις της κυβερνήσεως επί των αποφάσεων του συνεδρίου, συνερχομένη ομού μετά των Συνεδρίων Ζευγολατιού και Μπάστα θα καλέση τους παραγωγούς εις πανσταφιδικόν συλλαλητήριον. Η εν λόγω επιτροπή απετελέσθη εκ των εξής κ.κ. αντιπροσώπων κατά δήμους και κοινότητας: Θεοδ. Ι. Σπηλιώτης Καλαμών. Παν. Χριστόπουλος Καλαμών. Δημ. Ηλιόπουλος Ασπροχώματος. Ιωάν. Ηλιόπουλος Λεΐκων. Κων. Παλαμάρας Πεταλιδίου. Αλέκος Αποστολάκης Θουρίας. Π. Σταθόπουλος Αγίου Φλώρου. Γ. Σταθάκης Αρφαρών. Κ. Μακρής Βαλύρας. Αναστ. Κοντοπανάγος Βαλύρας. Αναστ. Τζαμαλής Αρεως. Σοφ. Νινιός Αμμου. Α. Χριστόφιλος Χριστοφιλεΐκων. Π. Τσουκαλάς Τσουκαλεΐκων. Ανδρ. Τασόπουλος Καλαμαρά. Δ. Καλικούρτης Ανδρούσης. Απ. Καρακίτσος Κατσαρού. Π. Αναγνωστόπουλος Μάνεσι. Σπυρ. Αναγνωστόπουλος Πεντιά. Θεοδ. Κορμάς Σιμίζα. Ν. Κεφάλας Λαμπαίνης. Κ. Παπαγεωργίου Λαμπαίνης. Π. Ζέρβας Σκάλας. Αθ. Λυμπερόπουλος Χασάμπασα. Ντίνος Σταματόπουλος Ναζηρίου. Κ. Γκρέτσας Αλωνίων. Αθ. Γεωργουλόπουλος Βρωμοβρύσεως. Στ. Παπαδόπουλος Μαυροματίου. Γεωρ. Ξενογιάννης Λυκοτράφου, Ηλ. Δρακόπουλος Βουρναζίου”.
Μεταφέροντας το κλίμα που επικρατούσε στο συνέδριο και ανάμεσα στους αγρότες, το ρεπορτάζ καταλήγει προειδοποιώντας για εξέγερση: “Εξ όσων αντελήφθημεν αυτοπροσώπως δυνάμεθα να πιστεύωμεν ότι οι σταφιδοπαραγωγοί Μεσσηνίας είναι διατεθειμένοι να φθάσουν εις τα άκρα. Η απόγνωσις και η δυστυχία των έχει δημιουργήσει μίαν τοιαύτην ατμόσφαιραν ώστε να μην είναι υπερβολή αν λεχθή ότι βαίνομεν μοιραίως προς κοινωνικάς αναστατώσεις” (608).
Οι παγόπληκτοι απλήρωτοι, η κρίση που ξεσπά στην Αγγλία δημιουργεί σοβαρά προβλήματα καθώς η σταφίδα κατευθύνεται κυρίως προς αυτή αλλά η Αγροτική Τράπεζα πιέζει τους παραγωγούς κάνοντας τα πράγματα ακόμη πιο δύσκολα. Η ανακοίνωση του “εν Αθήναις τμήματος του Αγροτικού Κόμματος Ελλάδος” είναι χαρακτηριστική: “Διαμαρτύρεται διότι η Αγροτική Τράπεζα εντείνει τις πιέσεις της προς τους σταφιδοπαραγωγούς διά την πληρωμήν των γραμματίων των και τους ωθεί ούτω να πωλήσουν εις οιανδήποτε τιμήν το προϊόν των, εις στιγμήν, καθ' ην η νομισματική κρίση εν Αγγλία απενέκρωσε το εμπόριον και σταμάτησε την εξαγωγήν, δημιουργήσασα σύγχυσιν και πτώσιν των τιμών. Η Αγροτική Τράπεζα είχεν υποχρέωσιν όλως αντίθετον. Να σπεύση να χορηγήση προθεσμίαν εις τους οφειλέτας της. Η δε κυβέρνησις ώφειλε να συστήση εις τους παραγωγούς να αναστείλουν τις πωλήσεις, μέχρις ότου αι τιμαί της καταναλώσεως εν Αγγλία προσαρμοσθώσι προς την νέαν αξίαν του αγγλικού νομίσματος και διευκρινισθή η εμπορική τιμή του προϊόντος” (609).
Η κατάσταση που διαμορφώνεται εξετάζεται σε γενική συνέλευση των “αγροτικών παραρτημάτων Πυλίας - Τριφυλίας” η οποία πραγματοποιείται στην Πύλο. Το κείμενο έχει ιδιαίτερη σημασία τόσο για τις εκτιμήσεις που γίνονται σε αυτό και την πολιτική που χαράσσεται, όσο και για την οργάνωση του Αγροτικού Κόμματος Ελλάδας από τον Λούλη Τσικλητήρα που εμφανίζεται με παραρτήματα σε πόλεις και χωριά της περιοχής. Υπάρχει “Διοικητικόν Συμβούλιον” το οποίο απαρτίζουν οι Λούλης Τσικλητήρας, Ζαχαρίας Κουρέτας, Δημ. Ανεστόπουλος. Ενώ υπογράφουν “διά το παράρτημα Γαργαλιάνων Χ. Σκούντζος, Κουκουνάρας Σωτ. Ζωντανός, Ικλαίνης Φ. Κόντος, Ρωμυρίου Ν. Αλεβίζος, Πηδάσου Χ. Κουρέτας, Καραμανωλίου Δ. Ζωντανός, Μεσοχωρίου Ηλ. Ντρες, Κορυφασίου Ηλ. Αγγελόπουλος, Χώρας Μπεσιάρος, Φλόκας Αθ. Λαμπρόπουλος, Μουζακίου Δ. Σωτηρόπουλος, Κοκκίνου Δ. Βλαχογιαννόπουλος, Περιβολάκια Δ. Γκίνης, Γκρούστεσι Γ. Ηλιόπουλος, Μεσοποτάμου Γ. Κότσιρας, Χανδρινού και Καλοχωρίου Α. Ανεστόπουλος, Βαράκες, Καινούργιο Χωριό Αθ. Σακούλας, Αγορελίστης Π. Μυλωνάς κ.λπ.”.
Εκτενώς στο κείμενο της ανακοίνωσης αναφέρονται τα εξής: “Η γενική συνέλευσις των παραρτημάτων Αγροτικού Κόμματος Πυλίας και Τριφυλίας συνελθούσα την 27ην Σεπτεμβρίου εν Πύλω διερμηνεύει τελείαν απόγνωσιν και πλήρη αποκέντρωσιν αγροτικού κόσμου περιφερείας και κατά συνέπειαν εργατικού και επαγγελματικού κόσμου διά πρωτοφανή αποσύνθεσιν σταφιδικής καταστάσεως, ήτις εξαρτωμένη από οικονομικήν κατάστασιν Αγγλίας υπέφερε μεν λόγω της κρίσεώς της και της αδιαφορίας της κυβερνήσεως της χώρας μας αλλ' εδέχθη θανάσιμον κτύπημα εις εποχήν διαθέσεως προϊόντος διά των τελευταίων μέτρων της αγγλικής κυβερνήσεως, τα οποία εμφαίνουν ανικανότητα των κεφαλαιοκρατικών κυβερνήσεων να ξεπεράσουν την κρίσιν -ήτις θα βαίνη ολοένα επιδεινουμένη και επεκτεινομένη- εξαπολυθείσαν από του μεγάλου πολέμου γέννημα και τούτον κατά γενικήν ομολογίαν του αναισθήτου κεφαλαιοκρατισμού, ο οποίος φέρει εν εαυτώ το σπέρμα της κολάσεως των πολέμων. Από τα κεφαλαιοκρατικά κόμματα η γενική συνέλευσις δεν εξαιρεί και τα εις την φρασεολογίαν αντικεφαλαιοκρατικά κόμματα. Ζητεί όπως η κυβέρνησις Βενιζέλου διαθέσει ολόκληρον απροσδόκητον ωφέλειαν εξόδων προϋπολογισμού από υποτίμησιν λίρας διά την υποστήριξιν των εθνικών προϊόντων τα οποία εζημιώθησαν απροσδοκήτως και διέρχονται ανήκουστον κρίσιν διότι η πρωτοφανής ελάττωσις παραγωγής συνοδεύεται με μικράς τιμάς, είναι πρωτάκουστον με 140 εκατομμύρια παραγωγής σταφίδας αι τιμαί να είναι εις αυτά τα επίπεδα τηρουμένων ή ελαττουμένων των φορολογιών των αναλόγως της ωφελείας και ίνα μη κινδυνεύση εκτέλεσις προϋπολογισμού λόγω προβληματικής θέσεως αγροτών. Αμεσον εφαρμογήν αυστηρότερων οικονομιών αρχής γενομένης από κατάργησιν Γερουσίας και εκ μέρους των κεφαλαιοκρατών ενίσχυσις της σταθεροποιήσεως (διά τους οποίους ιδού στάδιον να δείξουν τον πατριωτισμόν των διά των δεκάδων εκατομμυρίων που έχουν εις χρυσά νομίσματα και ξένον συνάλλαγμα χρυσής βάσεως μέτρον που εφηρμόσθη τελευταίως και εις Γερμανίαν δι' εξαναγκασμού) και το παράδειγμα οφείλει να δείξη η ξενομανής ζάπλουτος κυρία πρωθυπουργού. Αύξησις αποζημιώσεως παγοπλήκτων εις 2.000 και άμεσος καταβολή αυτής και αποζημίωσις συκοπαραγωγών διότι κυριολεκτικώς αγρόται πένονται ενώ αθρόαι κοινοποιούνται επιταγαί τοκογλυφικών χρεών αυξανομένων αυτών διά των κοινοποιήσεων και διά τα οποία χρέη καμμιά λύσις δεν θεραπεύει παρά μόνον με ολοσχερή ή μερική σεισάχθεια όπως εγένετο τελευταίως εις Βουλγαρίαν και η οποία πρέπει να εφαρμοσθή και διά τα πολεμικά χρέη -προς το παρόν άμεσος θέσπισις χρεωστασίου. Εάν δεν λυθή το ζήτημα της αποζημιώσεως των παγοπλήκτων και της αμέσου καταβολής αυτής εις ουδέν θα ισχύσουν αι αντισυνταγματικαί απαγορευτικαί διαταγαί συλλαλητηρίων εις ανοικτόν χώρον ειδικώς φαίνεται ισχύουσαι αύται διά τον Νομόν Μεσσηνίας και ιδιαίτατα εις Πυλίαν καθά ανεκοινώθη τούτο υπό του Διοικητικού Χωροφυλακής εις σχετική αίτησιν και γενόμεναι παραστάσεις διά την αντισυνταγματικότητα της απαγορεύσεως εκ μέρους του Γραμματέως του Τμήματός μας και Γενικού Συμβούλου Αγροτικού Κόμματος Λούλη Τσικλητήρα. Επίσης διαμαρτύρεται εντονώτατα και καταγγέλλει εις τον αγροτικόν λαόν την απαγόρευσιν της αναπτύξεως των αρχών του Αγροτικού Κόμματος Ελλάδος διά πολιτικών ομιλιών εις ανοικτόν χώρον (όπως συνέβη εις Αλαγονίαν όπου θελήσας να ομιλήση Τσικλητήρας απηγορεύθη) ανακοινωθείσαν εις Λούλην Τσικλητήραν υπό ανωτέρου Διοικητού καθ' ην στιγμήν Βενιζέλος επέβαλε μαθητάς του βουλευτάς και γερουσιαστάς να περιοδεύσουν επαρχίας για να εκθέσουν καταστρεπτικόν έργον κυβερνήσεως και εις Τσαλδάρην επετράπη πολιτικός λόγος εις ανοικτόν χώρον” (610).
(606) “Σημαία” 21/9/1931
(607) “Θάρρος” 25/9/1931
(608) “Θάρρος” 29/9/1931
(609) “Ακρόπολις” 2/10/1931
(610) “Σημαία” 4/10/1931
