Κυριακή, 16 Ιουνίου 2019 09:04

Κάστρα και οχυρά της Μεσσηνίας: Η Καρδαμύλη (Δ’ μέρος)

Γράφτηκε από τον
Από τη βάρδια των Πετρέα ελέγχεται όλη η περιοχή και οι προσβάσεις στο οχυρό

Από τη βάρδια των Πετρέα ελέγχεται όλη η περιοχή και οι προσβάσεις στο οχυρό

Ο πύργος του Μούρτζινου, στο συγκρότημα της Πάνω Καρδαμύλης, είναι επιβλητικός, χτισμένος πάνω σε ευρεία βάση κόλουρης πυραμίδας, στη νότια πλευρά της κεντρικής πλατείας.

Το ύψος του φθάνει τα 17 μέτρα ενώ η πλευρά του στη βάση είναι επτάμισι και στον κορμό του πεντέμισι μέτρα. Αυτός ήταν ο χώρος του καπετάνιου, που σύμφωνα και με τους κανόνες της οχυρωματικής διέθετε δικό του εσωτερικό τείχισμα και δική του φρουρούμενη τοξωτή πύλη. Τον περιέβαλλαν μικρά κτίσματα για το προσωπικό του πύργου και τη φρουρά, αλλά και βοηθητικοί και αποθηκευτικοί χώροι. Στα νότια του Μουρτζινέικου κάστρου, στα όρια του χώρου των Πετρέα, υπήρχε ένα μακρόστενο κτήριο που στέγαζε την επίσημη αίθουσα στο ανώγειο και ένα λιοτρίβι στο κατώι. Η κατοικία του καπετάνιου ήταν το διώροφο κτίριο δίπλα στην κεντρική πύλη, απέναντι από το ναό του Αγίου Σπυρίδωνα. Είχε δυο κατώγια και επικοινωνούσε με μια γωνιαστή σκάλα με τον πρώτο όροφο του πύργου. Ο χώρος ανάμεσα στην κατοικία και στον πύργο, όπου υπήρχε η σκάλα και μια λαξευμένη στο βράχο δεξαμενή, ήταν κι αυτός τειχισμένος και είχε φρουρούμενη πύλη προς την αυλή. Στη νοτιοανατολική γωνία της κατοικίας και πάνω από τη σκάλα που οδηγούσε στον πύργο, υπήρχε ένα μικρό κυκλικό φυλάκιο, το κλουβί, που προστάτευε ακόμα περισσότερο το χώρο του καπετάνιου.

Στην πλατεία, μπροστά από το ναό του Αγίου Σπυρίδωνα, υπάρχει ένα κτήριο με κάτοψη σε σχήμα Γ. Εκεί πριν το 1818 υπήρχε ένα μικρό πυργάκι που δίπλα του “κόλλησε” ένα άλλο κτήριο και διαμορφώθηκε έτσι μια άλλη επίσημη κατοικία των Μούρτζινων. Αυτή η κατοικία έγινε αργότερα και για πολλά χρόνια η στέγη του Γυμνασίου της Καρδαμύλης.

Στο συγκρότημα των Πετρέα, υπήρχε παλιότερα ένας εξίσου ψηλός πολεμόπυργος με στρογγυλή γωνιακή βίγλα, που δεν υπάρχει πια. Εκεί όμως υπάρχουν δυο τυπικές μανιάτικες διώροφες πυργοκατοικίες με κατώγια και άλλα βοηθητικά κτίσματα. Εδώ υπάρχουν δυο λιοτρίβια, ένα προεπαναστατικό και ένα μεταγενέστερο (1881) που εξυπηρετούσαν την ελαιοπαραγωγή των Πετρέα. Είναι βέβαια εντυπωσιακό το ότι κάθε συγκρότημα είχε το λιοτρίβι του. Η διαμόρφωση των κτισμάτων γινόταν σύμφωνα με τις ανάγκες των κατοίκων του συγκροτήματος. Ετσι το 1847 και το 1876 προστέθηκαν δύο τριώροφες κατοικίες με εξωτερικό εξώστη, αλλά κατά καιρούς έγιναν και άλλες προσθήκες σε προϋπάρχοντα κτήρια  και βοηθητικούς χώρους.

Στην άκρη του ψηλού και απόκρημνου βράχου, ανατολικά του συγκροτήματος των Τρουπάκηδων, υψώνεται περήφανα η βάρδια των Πετρέα. Από εδώ ελέγχεται πραγματικά όλη η περιοχή και οι προσβάσεις στο οχυρό. Η βάρδια “επικοινωνεί” και με την άλλη βάρδια, των Δημητρέα, που βρίσκεται στα νότια της Καρδαμύλης, πάνω από το παλιό λιμάνι.

Ανάλογα προεπαναστατικά κτίσματα υπάρχουν και στη νοτιοδυτική άκρη του “κάστρου της Καρδαμύλης”, εκεί όπου συγκατοίκησαν ο Θεόδωρος (Μπουκουβάλας) και ο Ιωάννης (Μπαχλέμπας) Τρουπάκηδες. Χαρακτηριστικά αυτού του μικρού συγκροτήματος με τη μικρή τειχισμένη αυλή είναι η οχυρωμένη σκάλα-είσοδος από την πλευρά του χειμάρρου, η πυργοκατοικία του Μπαχλέμπα και το οχυρό διώροφο μακρυνάρι στην άκρη του βράχου.

Νότια του συγκροτήματος, μπροστά από τη δευτερεύουσα είσοδο στο συγκρότημα των Πετρέα, υπάρχει ο μικρός νεκροταφειακός ναός των Αγίων Θεοδώρων καθώς και πέντε τάφοι. Απέναντι, ανατολικά του μικρού ναού, υπάρχει μια κρήνη που κατασκευάστηκε το 1734 και ανακατασκευάστηκε το 1866 και εξυπηρετούσε τις ανάγκες ύδρευσης του οχυρού.

Κοντά στο τειχισμένο συγκρότημα της Πάνω Καρδαμύλης και απέναντι από αυτό, αναπτύχθηκε η Κάτω Καρδαμύλη, κυρίως από συγγενικούς κλάδους του γένους των Τρουπάκηδων. Εκεί εντοπίζονται ακόμα, αν και μετασκευασμένα, προεπαναστατικά κτήρια και πυργοκατοικίες. Στο λιμάνι, κάτω από τον απόκρημνο βράχο που πάνω του ορθώνεται, μετασκευασμένη και κατοικημένη σήμερα η βάρδια Δημητρέα, υπάρχει το παλιό οχυρό τελωνείο των Μούρτζινων και ο Αϊ-Γιαννάκης. Στον άξονα παλιό λιμάνι - Πάνω Καρδαμύλη αναπτύχθηκε μετεπαναστατικά ο σημερινός οικισμός της Καρδαμύλης.                          

Σήμερα, εκτός των άλλων, η περιοχή της Καρδαμύλης και το φαράγγι του Βυρού προσφέρονται για εξαιρετικές πεζοπορικές διαδρομές. Η πρώτη είναι από την Καρδαμύλη για τον οικισμό της Αγίας Σοφίας. Από το οχυρό συγκρότημα των Τρουπάκηδων ξεκινάει ένα καταπληκτικό παλιό λιθόστρωτο καλντερίμι, που ανηφορίζοντας φθάνει στον οικισμό της Αγίας Σοφίας, απέναντι από το Πετροβούνι.

Η δεύτερη, που μπορεί να γίνει και τμηματικά με ενδιάμεσο σταθμό τη Μονή Σωτήρος, είναι αυτή που γίνεται κυρίως μέσα στο φαράγγι του Βυρού, από το ποτάμι της Καρδαμύλης, λίγο μετά τη γέφυρα, μέχρι το Εξωχώρι. Είναι μια σχετικά εύκολη διαδρομή που χρειάζεται καλή φυσική κατάσταση και περίπου τέσσερις ώρες πεζοπορίας, κυρίως μέσα στην κοίτη του ποταμιού, ακολουθώντας την αρχαία “Βασιλική οδό” και νοερά τα βήματα του Πύρρου και του Αριστομένη.


NEWSLETTER