Ανάμεσά τους βρίσκεται ερειπωμένο από το σεισμό του 1886 το χωριό Καστέλλια. Πάνω στον βόρειο λόφο που εποπτεύει τον Μεσσηνιακό, υπάρχουν τα ερείπια ενός μικρού οχυρού σχηματισμού. Αυτό το οχυρό έδωσε και το όνομα στο παλιό χωριό. Για να φθάσει κανείς εύκολα στο πλάτωμα του λόφου πρέπει να ακολουθήσει το μονοπάτι δίπλα στο δημοτικό σχολείο.
Πρόκειται για τα ερείπια ενός σχεδόν τετράγωνου πύργου, προσανατολισμένου από το βορρά προς το νότο, που η βάση του έχει διαστάσεις περίπου δέκα επί ένδεκα μέτρα. Το ύψος του σήμερα μόλις που φθάνει το ενάμισι μέτρο ενώ και οι τοίχοι του έχουν πάχος περίπου ενάμισι μέτρο. Στον ανατολικό τοίχο υπάρχουν ίχνη αψιδωτής αρχιτεκτονικής. Ανατολικά του πύργου, σε απόσταση περίπου επτά μέτρων από αυτόν, υπάρχουν τα απομεινάρια μιας υπόγειας δεξαμενής που είχε διαστάσεις περίπου τεσσάρων επί πέντε μέτρων και βάθος περίπου δύο μέτρα. Εδώ αναφέρεται σαν πιθανή η ύπαρξη παλιότερα και ενός δεύτερου πύργου. Αν δεχθούμε κάτι τέτοιο, τότε τα μόνα λείψανα από αυτόν πρέπει να βρίσκονται στον αναλημματικό τοίχο του πλατώματος αυτής της ακρόπολης.
Ομως πώς και γιατί έγινε αυτή η οχύρωση; Λίγο πριν την οριστική διάλυση του Πριγκιπάτου, το 1400 ο φιλόδοξος βαρόνος της Αρκαδιάς Τσεντουριόνε Β΄ Ζακαρία (Centurione II Zaccaria) και κατοπινός τελευταίος πρίγκιπας της Αχαΐας, πήρε για τις ανάγκες του στρατού του Τούρκους μισθοφόρους. Ετσι και με αυτή την ευκαιρία, αυτοί συνέχισαν ανενόχλητοι τις πειρατικές επιδρομές που έκαναν από χρόνια στα μεσσηνιακά παράλια. Κατά συνέπεια η Βενετία έπρεπε να πάρει γρήγορα δραστικά μέτρα για να προστατέψει τους χωρικούς των μεσσηνιακών κτήσεών της και βέβαια την περιουσία τους.
Εκτός από την ενίσχυση των δύο κύριων κάστρων της Μεθώνης και της Κορώνης, τότε αποφασίστηκε να προστατευθούν και οι αγροτικοί πληθυσμοί με την κατασκευή μικρών κατά τόπους οχυρώσεων. Ετσι μέχρι το καλοκαίρι του 1410, κατασκευάστηκαν τουλάχιστον δύο καινούργια οχυρά που μαζί με την Κόσμινα (Cosmina) γεφύρωναν το χάσμα μεταξύ της Κορώνης και του Αβραμιού, δημιουργώντας έτσι ένα δίκτυο βενετικών οχυρών στη δυτική ακτή του Μεσσηνιακού. Αυτά τα νέα οχυρά ήταν το Castro Franco και το Castro Leone.
Αρχικά κατασκευάστηκε το Castro Franco στο λόφο πάνω από τα Καστέλλια. Σε πρώτη φάση, το 1401 η οχύρωση είχε έναν πύργο και ήταν περιτειχισμένη για να προστατεύει τον γειτονικό αγροτικό πληθυσμό από τις πειρατικές επιδρομές των Τούρκων. Ομως τον επόμενο κιόλας χειμώνα το οχυρό καταστράφηκε από τις τουρκικές επιδρομές. Ετσι ο πύργος ξαναφτιάχτηκε και η περιμετρική οχύρωση στηρίχθηκε τότε περισσότερο στα χαρακώματα γύρω από τον οχυρό λόφο. Το αρχικό όνομα του μικρού οχυρού ήταν “Κάστρο στα Βουνάρια” αλλά από το 1408 επικράτησε το όνομα Castro Franco που δόθηκε από τον καστελλάνο της Κορώνης που επέβλεπε ο ίδιος τις εργασίες της βελτίωσης της ασφάλειας του οχυρού.
Εκτός όμως από καταφύγιο για τους αγρότες της γύρω περιοχής της Λογγάς, το Castro Franco ήταν ένα οχυρό στο δίκτυο επικοινωνίας από την Κορώνη μέχρι το Πεταλίδι. Αυτά τα οχυρά, που είχαν μεταξύ τους άμεση οπτική επαφή τον 15ο αιώνα, ήταν κατά σειρά από τα νότια προς τα βόρεια, η Κορώνη, το Castro Franco, η Cosmina στον Παλιόπυργα κοντά στο Αχλαδοχώρι και το Castro Leone βορειότερα στο Πέρα. Αδιευκρίνιστος σε αυτό το δίκτυο οχυρών είναι ο ρόλος του σημερινού εγκαταλειμμένου χωριού Βίγλα. Το Πεταλίδι ήταν ένας τελωνειακός σταθμός για τα προϊόντα που προορίζονταν για τις καστροπολιτείες της Μεθώνης και της Κορώνης. Είναι άγνωστο αν το Πεταλίδι διέθετε οχύρωση.
Ομως αυτός ο οχυρωμένος λόφος στα Βουνάρια ήταν μόνο μια βενετική ακρόπολη; Θα μπορούσε κανείς να μείνει μόνο στα ευρήματα της μεσαιωνικής οχύρωσης. Ομως στην ανατολική πλαγιά του λόφου, κοντά στο μικρό ξωκκλήσι, δυο κομμάτια μαρμάρου τοποθετημένα μαζί με τσιμεντόλιθους σαν αναλημματικός τοίχος μπορεί να αλλάξουν τα δεδομένα. Αν δει κανείς προσεκτικά την εσωτερική επιφάνεια της μιας από τις δύο πλάκες θα δει ότι σ’ αυτήν υπάρχουν δυο εντυπώματα που θυμίζουν βάση κάποιου αγάλματος. Η ευρύτερη περιοχή από τον Αγιο Ανδρέα, το επίνειο της Λογγάς, μέχρι το νοτιότερο λόφο του Αγίου Ηλία πάνω από τα Καστέλλια είναι κατάσπαρτη από αρχαιολογικά ευρήματα. Αλλωστε το ιερό του “Απόλλωνος κορύθου” βρέθηκε στον Αγιο Ανδρέα, ενώ και στα Βουνάρια βρέθηκαν τάφοι με πολλά αγγεία. Στο πέρασμά του από την περιοχή ο Μικρασιάτης περιηγητής Παυσανίας σημειώνει:
«Εκ Κορώνης δε ως ογδοήντα σταδίους προελθόντι Απόλλωνός εστιν ιερόν προς τη θαλάσση τιμάς έχον· (…) Τη κορωναίων δε πόλει εστίν όμορος Κολωνίδες· (…) κείται δε το πόλισμα αι Κολωνίδες επί υψηλού, μικρόν από θαλάσσης».
[Παυσανίου Ελλάδος Περιήγησις - Μεσσηνιακά IV,34,7…8]
Συνεπώς, αφού το ιερό του Απόλλωνα βρέθηκε στον Αγιο Ανδρέα της Λογγάς, η θέση του πολίσματος των Κολωνιδών που ανήκε το ιερό πρέπει να αντιστοιχεί με τη σημερινή Νέα Κορώνη (Καντιάνικα) και το συνοικισμό Καστέλλια. Ο λόφος του βενετικού οχυρού θα ήταν ιδανική θέση και για μια παλιότερη ακρόπολη. Αυτό που μένει είναι η έρευνα από ειδικούς που μπορεί να δώσουν περισσότερο βάθος στην ιστορία του τόπου.
Το Castro Leone ακολούθησε σχεδόν την ίδια πορεία με το Castro Franco αφού άλλωστε οι ίδιες συνθήκες προκάλεσαν και την κατασκευή του. Μια πρώτη αναφορά στο Castro Leone γίνεται το 1409. Τις εργασίες της κατασκευής του οχυρών επέβλεπε ο καστελλάνος της Κορώνης, που όπως και στο Castro Franco, έδωσε τα ονόματα στα μικρά οχυρά. Ομως πού βρισκόταν το Castro Leone;
Μετά τη μελέτη της βιβλιογραφίας, η έρευνα στην ευρύτερη περιοχή μας οδηγεί στο κάστρο στο Πέρα. Εκεί στο ακατοίκητο χωριό Πέρα κοντά στο Πανυπέρι, στα ανατολικά όρια της Πυλίας, πάνω σε απόκρημνο λόφο υπάρχουν τα ερείπια ενός μικρού κάστρου. Η σημασία του για την προστασία της επικοινωνίας Καλαμάτας - Ναβαρίνου αλλά και τον έλεγχο του περάσματος για την Κορώνη, είναι προφανής.
Για να φθάσει κανείς στο κάστρο θα πρέπει να είναι οπλισμένος με πολλή υπομονή και τόλμη. Στα νοτιοανατολικά του δρόμου Πύλου - Καλαμάτας κατευθυνόμαστε για τον Μεσοπόταμο και από εκεί για το Πανυπέρι. Λίγο πριν το χωριό και στα νοτιοανατολικά μια προσεκτική ματιά θα αποκαλύψει πάνω σε απόκρημνο λόφο τα ερείπια του κάστρου. Ακολουθώντας αυτή την κατεύθυνση θα συναντήσουμε το εγκαταλειμμένο πια χωριό Πέρα. Στα νότια και πάνω από το χωριό υψώνεται ο μικρός λόφος με το κάστρο. Μετά από το μικρό ξωκκλήσι της Αγια-Σωτήρας αρχίζει μια πραγματικά δύσκολη αναρρίχηση μέσα σε άγρια βλάστηση και πυκνούς ιστούς αράχνης. Αφού ακολουθήσουμε ημικυκλική πορεία προς τα νοτιοδυτικά, φθάνουμε στη νότια πλευρά του λόφου απ’ όπου μπορεί κανείς με ιδιαίτερη προσοχή, να φθάσει στο μικρό πλάτωμα της κορυφής του. Εκεί υπάρχουν τα ερείπια του κάστρου.
Το κάστρο είναι προσανατολισμένο από την ανατολή προς τη δύση. Στα ανατολικά και στα δυτικά υπάρχουν τα πιο καλοδιατηρημένα τμήματά του. Ανάμεσα στα πεσμένα τείχη κοντά στην πιθανή κύρια είσοδο, στη νοτιοανατολική πλευρά του περιβόλου, διακρίνεται και η δεξαμενή του οχυρού. Η θέση αλλά και το σχέδιό του παραπέμπουν σε οχυρό που φαίνεται ότι σε δεύτερο χρόνο, ενισχύθηκε και βελτιώθηκε. Αυτό φαίνεται από την παρουσία επάλξεων προσαρμοσμένων στη χρήση πυροβόλων όπλων. Η θέα, κυρίως από τα ανατολικά, είναι εντυπωσιακή, όπως και η εποπτεία του περάσματος για την Κορώνη.
Εδώ εξακολουθούν να στέκονται ακόμα τα ερείπια ενός τετράγωνου πύργου και ακόμα λίγα κομμάτια του πεσμένου τείχους πάνω από τον γκρεμό. Η βορειοδυτική πλευρά του κάστρου που βλέπει προς το Πέρα και το Πανυπέρι είναι κι αυτή χτισμένη στο “φρύδι” του γκρεμού. Στα δυτικά, μέσα σε πολύ πυκνή και αδιάβατη, άγρια βλάστηση, είναι ευδιάκριτες δυο σειρές τειχών και ένα τμήμα ενός στρογγυλού πύργου από τον δυτικό προμαχώνα του κάστρου.
Η ταύτιση του οχυρού στο Πέρα με το Κάστρο Leone είναι αβέβαιη. Ενδεχομένως, αυτό να χρησιμοποιήθηκε και στη δεύτερη Βενετοκρατία ως ενδιάμεσος αμυντικός σχηματισμός στην ενδοχώρα, στην προσπάθειά των Βενετών να ανακόψουν τις αναμενόμενες τότε επιδρομές των Τούρκων πριν αυτοί φθάσουν στις καστροπολιτείες της Μεθώνης και της Κορώνης.
