Με τις καλύτερες ευχές για τη νέα χρονιά, ας ξεκινήσουμε πάλι με ιστορία για την πόλη. Θα χρησιμοποιήσουμε μια σειρά δημοσιευμάτων της εφημερίδας «Σημαία» τον Ιούλιο του 1939. Που υπογράφονται από τον Γιώργο Αποστολόπουλο, έναν από τους σπουδαίους Μεσσήνιους δημοσιογράφους με μεγάλη θητεία στον αθηναϊκό Τύπο τα μεταπολεμικά χρόνια. Στην Καλαμάτα έχει ήδη δρομολογηθεί και εκτελείται ένα πρόγραμμα παρεμβάσεων διαμόρφωσης βασικών χώρων από τη θητεία του Χρήστου Κουμάντου, ο οποίος καθαιρέθηκε από το μεταξικό καθεστώς στις 27 Σεπτεμβρίου 1937 και στη θέση του τοποθετήθηκε ο Χρήστος Πάστρας επικεφαλής πενταμελούς επιτροπής. Το νερό είχε ήδη φτάσει στην Καλαμάτα, η πλατεία είχε περάσει στην ιδιοκτησία του δήμου και είχαν αρχίσει να διαμορφώνονται τα παρτέρια στη βόρεια πλευρά της στη βάση ενός γενικότερου σχεδίου. Γεγονός που αποσιωπάται στο ρεπορτάζ και το έργο που σχεδιάστηκε και υλοποιήθηκε σε σημαντικό βαθμό από τον εκλεγμένο δήμαρχο Χρήστο Κουμάντο, εμφανίζεται ως έργο του διορισμένου από το μεταξικό καθεστώς Χρήστου Πάστρα. Είναι μια από τις μορφές πλαστογραφίας της τοπικής ιστορίας, ανάλογη με αυτές του «θεμελιώθηκε» και «εγκαινιάστηκε» που έχουν σκορπίσει οι άρχοντες σε διάφορα σημεία της πόλης.

Πέρα από αυτή την «επικαιροποίηση» πρακτικών προβολής προσώπων και καταστάσεων, το ρεπορτάζ έχει ιδιαίτερη σημασία γιατί παρουσιάζει ουσιαστικά την Καλαμάτα που άρχισε να διαμορφώνεται τα τελευταία προπολεμικά χρόνια και γνώριζαν οι μεγαλύτεροι τα μεταπολεμικά χρόνια. Ας δούμε λοιπόν το «εξωραϊστικό έργο» της εποχής: «Εις την γοργήν διαμόρφωσιν των Καλαμών εις πόλιν σύγχρονον και πολιτισμένην, πρωταρχική υπήρξεν η συμβολή της δημοτικής αρχής επικουρισθείσης τα μέγιστα κατά τα τελευταία έτη υπό της ιδιωτικής πρωτοβουλίας. Και δια να αναφέρωμεν εν πρώτοις τα χαρακτηριστικά εκείνα που απαρτίζουν την εξωτερικήν παράστασιν μιας πόλεως και τον βαθύτερον πολιτισμόν – η Καλαμάτα επέτυχε εις βραχύ διάστημα, σπουδαία πράγματα εις το κεφάλαιον της εξωραϊστικής προσπαθείας. Εκεί όπου άλλοτε παρείχε τα χειρότερα πιστοποιητικά μιζέριας και ελλείψεως καλαισθησίας, σήμερα προβάλλει κομψά τεχνικά κατορθώματα που αναδίδουν την πνοήν του πολιτισμού. Τα αισθητικά αυτά επιτεύγματα είναι τα δύο λαμπρά κηπάρια με τους ισάριθμους φανοστάτας που ιδρύθησαν εις την διαρρυθμισθείσαν και ασφαλτοστρωθείσαν πλατείαν του Σιδηροδρομικού Σταθμού, η οποία μέχρι πρότινος απετέλει την αθλιεστέραν βιτρίνα της πόλεως. Είναι ακόμη η δημιουργία πρασιών εκατέρωθεν της ωραίας λεωφόρου του σιδηροδρομικού σταθμού, η δημιουργία των θαυμασίων δημοτικών κήπων ομού με την τοποθέτησιν φανοστατών εις το ήμισυ της διαρρυθμισθείσης πλατείας Γεωργίου του Β’. Είναι η αναδημιουργία του δημοτικού αλσυλλίου της Φραγκολίμνης, καθώς και του ετέρου εκείνου της Πλατείας Μαυρομιχάλη, παραλλήλως προς την δημιουργίαν δενδροστοιχιών εις τας κυριωτέρας οδούς. Σπουδαίον εξωραϊστικόν έργον είναι επίσης το συντελούμενον ήδη εις το δεύτερον ήμισυ της δημιουργηθείσης εσχάτως μεγάλης Πλατείας Γεωργίου Β’. Εις την πλατείαν αυτήν θα ιδρυθούν συντριβάνια με φανοστάτας, θα δημιουργηθούν εις τα κράσπεδά της πρασιαί, εις μίαν δε γωνίαν θα διαρρυθμισθή κατάλληλος χώρος με παιδιάς, ο οποίος θα αποτελέσει είδος παιδικού κήπου».

Παρεμβάσεις έγιναν και στην Παραλία από το Λιμενικό Ταμείο: «Παραλλήλως προς την προσπάθειαν αυτήν του Δήμου είνε εκείνη του Λιμενικού Ταμείου, το οποίον φροντίζει με ζήλον δια τον εξωραϊσμόν της Παραλίας, η οποία ως γνωστόν, αποτελεί μιαν νέαν ωραίαν Καλαμάτα, με τας ωραίας λεωφόρους της, τας μοντέρνας οικοδομάς της και τας υπερόχους δενδροστοιχίας της. Εις την παραλίαν αυτήν το Λιμενικόν Ταμείον, εδημιούργησε προσφάτως εις έναν εκτεταμένον χώρον όπισθεν του Τελωνείου, ένα θαυμάσιον κήπον γεμάτον από άνθη και πρασιάς, εις του οποίου το κράσπεδον θα αναπτυχθούν ωραίαι δενδροστοιχίαι. Η Λιμενική Επιτροπή εκτός τούτου, μελετά και άλλων εξωραϊστικών έργων την εκτέλεσιν».

Το ρεπορτάζ βλέπει τα καινούργια σπίτια των εχόντων, παραβλέπει όμως την πόλη των φτωχών και των αυθαιρέτων: «Εις όλον αυτόν τον εξωραϊστικόν οργασμόν, δεν είναι βεβαίως μικρά η συμβολή της ιδιωτικής πρωτοβουλίας. Αιφνιδίως τον τελευταίον καιρόν εφούντωσε ο οικοδομικός πυρετός εις την πόλιν μας και κάθε της δρόμος και κάθε της συνοικία είναι κεντημένα με αρχιτεκτονικά αριστουργήματα τα οποία βεβαίως δεν προσφέρουν μικράν υπηρεσίαν εις την αισθητικήν όψιν της Καλαμάτας. Εις την λεωφόρον Αριστομένους, εις την λεωφόρον Σταθμού, εις την παραλιακήν λεωφόρων Ναυαρίνου, εις την οδόν Φαρών και εις την νέαν λεωφόρον Ακρίτα, συναντά κανείς οικοδομάς νέας, που μου θυμίζουν τηρουμένων βεβαίως των αναλογιών, τμήματα του Αθηναϊκού Κολωνακίου. Εις τας προόδους αυτάς των Καλαμών πρέπει να αναφερθή το τουριστικόν ξενοδοχείον «Ρεξ» το οποίον μόλις ιδρύθη και το οποίον θεωρείται ως το καλύτερον ίδρυμα του είδους του εις όλην την επαρχιακήν Ελλάδα […] Θα πρέπει να διευκρινιστεί ότι ο συντάκτης αναφέρεται στην ανακαίνιση του ιστορικού ξενοδοχείου που παράλληλα με αυτήν άλλαξε και όνομα με αποτέλεσμα το «Πανελλήνιον» της αυγής του αιώνα να μετονομαστεί σε «Ρεξ».

Στο ρεπορτάζ αναγνωρίζεται ότι υπάρχουν και προβλήματα: «Ποία είναι τα ζητήματα και οι εκκρεμότητες που θέτουν εισέτι τας Καλάμας εις μειονεκτικήν θέσιν έναντι άλλων επαρχιακών πρωτευουσών, θα εκθέσωμεν ενταύθα εν πλάτει. Δια όλα αυτά άλλως τε είχομεν την καλήν τύχην να μελετήσωμεν την μακροσκελή και εξονυχιστικήν έκθεσιν την οποίαν από μηνών ήδη συντάσσων ο Δήμαρχος Καλαμών, θα υποβάλη εις το αρμόδιον υπουργείον Εσωτερικών. Θα ακολουθήσωμεν την έκθεσιν αυτήν του κ. Δημάρχου, δια να δώσωμεν μιαν σαφή αλλά και επίκαιρον εικόνα των κεφαλαιωδών προβλημάτων τα οποία απασχολούν τας Καλάμας και δια την επίλυσιν των οποίων καταβάλλεται ήδη προσπάθεια, ακόμη δε και των δευτερευόντων εκείνων ζητημάτων τα οποία εξεταζόμενα από της στενής σκοπιάς της σκοπιμότητος εις την οποίαν αφορούν, έχουν και αυτά δια την πόλιν πρωταρχικήν σημασίαν».

Και στο σημείο αυτό αρχίζει η εξιστόρηση των όσων αφορούν στο νερό που δεν ήταν και μια εύκολη υπόθεση. Για να οικειοποιηθεί το καθεστώς Μεταξά την κατασκευή της ύδρευσης που ήταν ένα γιγάντιο έργο, έκανε πάλι… εγκαίνια το 1938: «Ένα μεγάλον καλόν δια την πόλιν των Καλαμών, είναι η επίλυσις του ζητήματος της υδρεύσεώς της και ο τερματισμός της αναχρονιστικής εκείνης παραδόσεως να αντλή η πόλις το νερό της από τα πηγάδια, όσον δήποτε και αν η παράδοσις αυτή είχε και την γραφικήν της όψιν. Αλλ’ όπως κάθε μεγάλου καλού η απόλαυσις, όταν γίνεται απότομος προκαλεί εις τα χείλη του κόσμου ο οποίος είνε άπειρος, μιαν υπόξυνον γεύσιν, έτσι και η γεύσις του μεγάλου αυτού δια τας Καλάμας αφού δεν είνε εστερημένη προς το παρόν τουλάχιστον δυσαρέστων συνεπειών. Την 10ην ακριβώς Ιανουαρίου του 1938 ήρχισεν η πόλις υδρευομένη κανονικώς κατά σύστημα σύγχρονον. Εις τας πηγάς του Πηδήματος – δύο ώρας δυτικώς των Καλαμών – ιδρύθη αντλιοστάσιον, το οποίον και κινείται δι’ ηλεκτρικής ενεργείας στελλομένης εκ Καλαμών, ιδρύθη δεξαμενή και εκείθεν δι΄εξωτερικού δικτύου σωλήνων μήκους 16 περίπου χιλιομέτρων το νερό διοχετεύεται εις την δεξαμενήν επί του Κάστρου των Βιλλαρδουΐνων. Το εσωτερικόν δίκτυον των σωλήνων δια των οποίων παρέχεται ύδωρ εις τους κατοίκους, δεν υπερβαίνει τα 49 χιλιόμετρα».

Και εδώ αρχίζουν τα προβλήματα όπου μεταξύ των άλλων πληροφορούμαστε ότι τα φτωχότερα στρώματα προτιμούν το νερό από τα πηγάδια που είναι και τσάμπα, η ύδρευση δεν βγαίνει και το δήμος με Νόμο έκανε υποχρεωτική την υδροληψία από το δίκτυο για να αυξηθούν τα έσοδα: «Το δίκτυον όμως τούτον είναι λίαν ανεπαρκές. Τμήματα ολόκληρα της πόλεως, ακόμη και μακρυναί συνοικίαι, παραμένουν χωρίς να γεύονται το δώρον τούτο του πολιτισμού, παραπονούνται δε δικαίως. Ο Δήμος έκαμε μίαν προσπάθεια και ηύξησε το δίκτυον κατά 2.000 μέτρα ακόμη. Αλλά για να ολοκληρωθή το δίκτυον και να παύση η ύδρευσις να είνε ελλειπής χρειάζονται εισέτι τουλάχιστον 10 χιλιόμετρα σωλήνων. Η αξία όμως των σωλήνων αυτών με τας δαπάνας τοποθετήσεως υπερβαίνει τα 2,5 εκατομμύρια δραχμών, ποσόν το οποίον αδυνατεί να διαθέση ο δήμος, αρκετά ήδη βεβαρυμένος. Αι δαπάνες τας οποίας απαιτεί ετησίως το έργον αυτό είναι αι ακόλουθοι: 1) Δια την απόσβεσιν του τοκοχρεωλυσίου του συναφθέντος δανείου 30 εκατομμυρίων δραχμών, 3 εκατομμύρια. 2) Δι’ έξοδα εκμεταλλεύσεως και συντηρήσεως δραχμές 1 εκατομμύριον. 3) Δαπάνη ηλεκτρικής ενέργειας προς κίνησιν του αντλιοστασίου δραχμές 500 χιλιάδες. Λαμβανομένων όμως υπόψη των ελλείψεων του δικτύου που ανεφέραμεν, της ελλειπούς οργανώσεως της υπηρεσίας, η οποία – ελλείψει πόρων δια τον διορισμόν του απαραιτήτου ειδικού προσωπικού – ευρίσκεται εις χείρας αδαών κατά το πλείστον υπαλλήλων, και των αβαριών τας οποίας υφίσταται συνήθως το δίκτυον, του ενός και μοναδικού μηχανικού του Δήμου μη αρκούντος δι’ όλα τα έργα, αι πρόσοδοι της υδρεύσεως καταλείπουν προς το παρόν έλλειμμα ενός εκατομμυρίου ετησίως. Μια των αιτιών της μειονεκτικότητος αυτής, είναι εισέτι και το γεγονός της δυστροπίας των καταναλωτών – ιδίως των πτωχοτέρων – να πληρώνουν το καταναλισκόμενον νερό, της αρνήσεως οφειλομένης ασφαλώς εις έλλειψιν συνηθείας καθώς και εις το γεγονός ότι πλείστοι είναι εκείνοι που προτιμούν εισέτι να υδρεύονται από τα πατροπαράδοτα πηγάδια που έχουν εις τας αυλάς των. Ο Δήμος ευρεθείς προ των δυσχερειών αυτών – μολονότι η τιμή του καταναλισκομένου ύδατος είναι 10 δραχμαί κατά κυβικόν – απεφάσισε να καταστήσει υποχρεωτικήν την υδροληψίαν δια Νόμου, όχι μόνον δια τας οικίας αλλά και εις τα καταστήματα. Το μέτρον αυτό παραλλήλως προς την καταβαλλομένην προσπάθειαν προς επέκτασιον του δικτύου, ελπίζεται ότι θα επιφέρει μιαν αύξησιν των εσόδων. Δέον όμως να θεωρείται βέβαιον, ότι προς της παρελεύσεως τριετίας, τα έσοδα της υδρεύσεως δεν θα είνε ικανά να ισοφαρίσουν την δια την εξυπηρέτησιν του έργου δαπάνην, ο δε προϋπολογισμός της υπηρεσίας υδρεύσεως θα έχει πάντα το έλλειμμά του».

(Η συνέχεια την επόμενη Δευτέρα)