Οι ρίζες αυτής της παράδοσης φθάνουν μέχρι τις απαρχές της ποτοποιίας στην Καλαμάτα και ιδιαίτερα λίγο πριν τα τέλη του 19ου αιώνα, όταν εκσυγχρονίζεται η οινοπνευματοποιία και συγκεντρώνεται σημαντική εμπειρία. "Ναυαρχίδα" αυτής της παράδοσης η ποτοποιία Καλλικούνη, της οποίας η δραστηριότητα καταγράφεται από τους επισκέπτες της πόλης που μένουν εντυπωσιασμένοι με διαφορετικό τρόπο ο καθένας.
Ενθουσιασμένος από την παραμονή του στην Καλαμάτα και τα τοπικά προϊόντα ο Γεώργιος Σούρης γράφει στο "Ρωμηό" στις 2 Απριλίου 1894:
«…να κι’ ένας τενεκές λαδιού...
ανοίξετε το κιούπι
μα να κι’ ελιές των Καλαμών σπουδαίαις δηλαδή
αφήσετε με μερικές να στείλω του Τρικούπη…
Να και μπουκάλαις με κρασί ...
αμάν Χριστέ κι’ ας φέξη..
αφήστε το να χύνεται ...
είναι πολύ κι’ ας τρέξη ...
να και ρακί, κονιάκ, σαρτρέζ του Καλλικούνη ...
γι’ αυτά τα αθάνατα ποτά καθένας μας φθονεί …»
Πολύ πιο παραστατική περιγραφή όμως για την ποτοποιία στην Καλαμάτα και τις συνήθειες των ντόπιων κάνει ο Χ. Π. Κορύλλος, γιατρός και μία από τις πλέον χαρακτηριστικές φυσιογνωμίες της Πάτρας το 19ο αιώνα. Μαζί με τον Στ. Θεοχάρη έγραψε το βιβλίο "Πεζοπορία από Πατρών εις Καλάμας" στο οποίο δηκτικά και περιπαικτικά σχολιάζει τα όσα είδε και συνάντησε και δεν ήταν συμβατά με την "πολιτική ορθότητα" που προσπαθούσε να επιβάλει η αστική ελίτ ως κοινωνική συμπεριφορά. Στην Καλαμάτα μεταξύ των άλλων… έφριξε με την κατανάλωση αλκοολούχων ποτών, χαρακτηρίζοντας ως "ποτισώνα" το οινοπνευματοπωλείο Καλλικούνη στο οποίο συνέρρεαν κατά κύματα οι Καλαματιανοί. Ας παρακολουθήσουμε την περιγραφή του:
«Η οινοπνευματοποιία εν Καλάμαις είναι λίαν προηγμένη, η δε επιτόπιος κατανάλωσις του προϊόντος της βιομηχανίας ταύτης μεγίστη. Κατά πάσαν μεσημβρίαν και εσπέραν, προ του φαγητού, άπαντες σχεδόν οι κάτοικοι, μηδέ των ιερέων εξαιρουμένων, μετά των παρεπιδήμων, υπαλλήλων και λοιπών, εκστρατεύουσιν, ούτως ειπείν κατά των οινοπνευματοπωλείων, ων ουκ έστιν αριθμός και κενούσι δωδεκάδας τινάς ποτηρίων μαστίχης ή άλλων ποικιλιών του οινοπνεύματος, διά την όρεξιν. Ο μεγαλείτερος δε συνωστισμός γίνεται προ του οινοπνευματοπωλείου του Καλικούνη, οπόθεν ή άρχονται ή ένθα περατούσι τον πότον, άπαντες ανεξαιρέτως, οι μη έχοντες όρεξιν και προσπαθούντες ν’ ανοίξωσιν αυτήν δι’ αντίκλειδος. Το οινοπνευματοπωλείον τούτο, εν ώρα μεσημβρίας τε και εσπέρας, ομοιάζει προς ποτισώνα, προς τόπον δηλ. συνήθη, ένθα συρρέουσι τα πρόβατα προς πόσιν, συν τη διαφορά ότι, τα μεν πρόβατα πίνουσι ύδωρ, οι δε Καλαματιανοί οινόπνευμα, υπό διάφορα ονόματα. Ινα δ’ ώμεν δίκαιοι, πρέπει να είπωμεν ότι, ως προς την οινοπνευματοποσίαν, πρωτεύουσι μεν ίσως αι Καλάμαι, ουδαμώς όμως υστερούσιν αι Πάτραι, αίτινες δύνανται επιτυχώς να διαφιλονεικήσωσι τα δευτερεία προς τε την Τρίπολιν, το Μεσολόγγιον, τον Πύργον και τας λοιπάς της Ελλάδος πόλεις. Αι Καλάμαι πλεονεκτούσιν ημών διότι έχουσι κοινόν ποτισώνα, ου ημείς στερούμεθα, των οινοπνευματοποτών ημών προποτιζομένων καθ’ ομίλους εις διάφορα σημεία, απόκεντρα μεν ενίοτε, πλην απολαύοντα ιδιαζούσης παρ’ αυτοίς υπολήψεως. Τ’ αποτελέσματα της ακρασίας αυτών ταύτης δεν βραδύνουσι να ίδωσι, τάχιον ή βράδιον, οι κύριοι οινοπνευματοπόται, καταστρέφοντες τον βίον εν τρόμω και παρανοία, πλην φέρονται ακατασχέτως προς τον όλεθρον, όπως αι ψυχαί (πεταλούδαι), αι ιπτάμεναι περί το φως της λυχνίας, μέχρις ου καώσιν».
Ο Ορέστης Χρυσοσπάθης το 1936 έγραψε την "Ιστορία της παλιάς Καλαμάτας", ένα μικρό βιβλιαράκι με πολύτιμες πληροφορίες καθώς ο ίδιος είχε ζήσει την εποχή εκείνη. Στην αναφορά του για την ποτοποιία της Καλαμάτας σημειώνει: «Τα τελευταία έτη ήρχισε και η βιομηχανία των οινοπνευματωδών ποτών διά της χρήσεως μικρών αμβύκων με μεγάλην παραγωγήν, ενός ποτού το οποίον στην Καλαμάτα κατηναλίσκετο εις μεγάλας ποσότητας, ονομαζόμενον "ρακί" και το οποίο ειδικώτερον παρασκεύαζε τότε το κατάστημα Καλλικούνη. Πολύ κατόπιν και άλλοι κατασκεύαζον επίσης φημισμένο ρακί. Τοιαύτα εργοστάσια είχον οι Καλλικούνης, Σταματελάκης και Καλούλης».
Οταν τη σημερινή εποχή ακούγεται η λέξη "ρακί" η σκέψη πάει στην κρητική "ρακή". Ομως το καλαματιανό ποτό είναι "το ρακί", το οποίο διαφέρει και από το τσίπουρο και από την τσικουδιά. Παράγεται όπως το ούζο αλλά με διαφορετικά αρωματικά χαρακτηριστικά αφού χρησιμοποιείται διαφορετικό μείγμα φυτών. Κάποτε η παρουσία του στην καθημερινή ζωή και πολύ περισσότερο στις γιορτές ήταν έντονη. Με την πάροδο του χρόνου έμεινε απλώς ως παράδοση, καθώς η εξέλιξη έβγαλε από τη ζωή μας συνήθειες και καταστήματα. Δεν παύει όμως να αποτελεί ένα τοπικό προϊόν που περιμένει υπομονετικά να το ανακαλύψουν πάλι εκείνοι που πιστεύουν πραγματικά ότι η πόλη μπορεί και πρέπει να οικοδομήσει "ταυτότητα" με παλιά αλλά και νέα χαρακτηριστικά.
