Μεσούσης της κρίσης, πρώτη φορά την περίοδο αυτή εμφανίζεται η πρόταση για εκρίζωση της σταφίδας και αντικατάσταση από άλλες καλλιέργειες με την κατασκευή έργων υποδομής, σε άρθρο του δραστήριου γεωπόνου Ν. Κανάση, ο οποίος μεταξύ άλλων γράφει: "Εφ όσον η μεσσηνιακή σταφίς ως εκ της ποιότητός της και των συντρεχουσών ετέρων σημερινών συνθηκών διατρέχει σοβαρόν κίνδυνον εις την διεθνήν αγοράν, επιβάλλεται να ερευνηθεί μήπως συμφέρει ή επιβάλλεται ν' αντικατασταθεί τμηματικώς και θεληματικώς η σταφιδοκαλλιέργεια δι' ετέρων επικερδεστέρων καλλιεργειών και τούτο εφ' όσον συντρέχουν συνθήκαι επιτρέπουσαι την τοιαύτην τολμηράν μετάπτωσιν εις ετέρας επικερδεστέρας καλλιεργείας. Καθ' ημάς εις πλείστα μέρη σταφιδοφόρα των επαρχιών Μεσσήνης, Καλαμών και Ανατολικής ακόμη Τριφυλίας δύνανται να δημιουργηθούν ευχερώς, προϋποθέσεις επιτρέπουσαι την εν μέρει εις μέγιστον βαθμόν μάλιστα εκουσίαν παρά των παραγωγών αντικατάστασιν της σταφιδοκαλλιέργειας δι' ετέρων προσοδοφορωτέρων καλλιεργειών και εξηγούμεθα αμέσως. Το πλείστον της Κάτω Μεσσηνίας δύναται να καταστή ποτιστική γη πλουσιωτάτης αποδόσεως διά της χρησιμοποιήσεως των σήμερον φθοροποιών υγιεινών υδάτων του Παμίσου ποταμού μέσω ανυψωτικών μηχανημάτων ύδατος, μέχρι της εκτελέσεως των αποξηραντικών και αρδευτικών του έργων πολλαχού δε της άνω Μεσσηνίας και ανατολικής Τριφυλίας δύναται κατά πάσαν πιθανότητα διά πυκνών γεωτρήσεων να έλθη εις την επιφάνειαν άφθονον υπόγειον ύδωρ με αρτεσιανήν πίεσιν χρήσιμον δι' άρδευσιν. Με την δυνατήν και ουχί με πολλάς δαπάνας έναντι του επιτευχθησομένου αποτελέσματος χρησιμοποίησιν αφθόνου ύδατος σήμερον διαφεύγοντος διά την παραγωγήν, δυνάμεθα να ισχυρισθώμεν αναντιρρήτως, ότι πολλαί σταφιδοφόροι εκτάσεις του νομού μας δύνανται -με διαφόρους το πρώτον συνδυασμούς- επικερδέστερα ν' αντικατασταθούν δι' ετέρων ετήσιων ή και δενδρωδών καλλιεργειών επιτρεπουσών και την παράλληλον ανάπτυξιν της βελτιωμένης οικόσιτης κτηνοτροφίας" (309).
Η κρίση επιτείνεται καθώς η Γαλλία προχωρεί σε απαγόρευση εισαγωγής κρασιών, οι τιμές πέφτουν και οι εξαγωγείς πιέζουν για ακόμη χαμηλότερες σε συνεδρίαση του εξαγωγικού τμήματος του Εμποροβιομηχανικού Επιμελητηρίου Καλαμάτας. Σε αυτήν ο αντιπρόσωπός του στον ΑΣΟ Μιχ. Μιχαλόπουλος εκφράζει τη δυσφορία του για τα συνέδρια των σταφιδοπαραγωγών και αναφέρει μεταξύ άλλων: "Ατυχώς εις τα αλλεπάλληλα τελευταία σταφιδικά συνέδρια των παραγωγών το ζήτημα εξετάζεται σχεδόν μονοπλεύρως καθ' όσον δεν θίγεται όσον πρέπει το ζήτημα της ποιότητος ούτε των υπερβολικών τιμών ας ηξίωσε κατά τα τελευταία έτη η σταφιδοπαραγωγή και όχι μόνον τούτο αλλά και σημειούνται συστηματικά επιθέσεις και ζητούνται ευθύνες αποκλειστικώς και μόνον παρά προσώπων διευθυνόντων τον ΑΣΟ, παραγνωριζομένων τελείως των λοιπών αιτίων δημιουργών της σημερινής καταστάσεως". Για να ζητήσει απερίφραστα μείωση τιμών: "Προς αντιμετώπισιν της καταστάσεως είναι απαραίτητος, εν συνδυασμώ με την καλλιτέρευσιν της ποιότητος και η σοβαρά ελάττωσις των τιμών εις ας η σταφίς προσφέρεται εν τω εξωτερικώ" (310).
Η κινητικότητα είναι έντονη σε όλα τα επίπεδα και η κυβέρνηση για αντιπερισπασμό προγραμματίζει σταφιδικό συνέδριο στην Αθήνα. Από την άλλη πλευρά αγροτιστές που κινούνται στο χώρο του ΑΚΕ προετοιμάζουν συνέδριο στον Πύργο. Ο ΑΣΟ συγκεντρώνει τα πυρά από αριστερά και από δεξιά και οι κινητοποιήσεις των αγροτών αρχίζουν από το Χαρακοποιό με πρωταγωνιστή τον Τάση Κουλαμπά: "Προχθές το απόγευμα συνεκροτήθη εις το Χαρακοποιόν Πυλίας πάνδημον συλλαλητήριον, προς λήψιν μέτρων διά την αντιμετώπισιν της σταφιδικής κρίσεως. Προς τους συγκεντρωθέντας ωμίλησαν πολλοί ρήτορες, αναπτύξαντες τους λόγους της δημιουργηθείσης κρίσεως, μετά τούτο δε ενεκρίθη το κάτωθι ψήφισμα όπερ τηλεγραφικώς απεστάλη προς τον κ. πρόεδρον της κυβερνήσεως. Το τηλεγράφημα έχει ως εξής: Λαός κοινότητος Χαρακοποιού συνελθών σήμερον εις πάνδημον συλλαλητήριον κατόπιν δημιουργηθείσης κρίσεως σταφίδος διαμαρτύρεται και αιτείται: 1) Ολοσχερή άρσιν κρατικής φορολογίας σταφίδος. 2) Χρεολυτικόν δάνειον παρά του κράτους υποχρεωτικόν τοις παραγωγοίς προς αγοράν μέσων αποξηράνσεως σταφίδος. 3) Καταγγελίαν ελληνογαλλικής συμφωνίας δι' απαγόρευσιν εισαγωγής ελληνικών οίνων. 4) Κατάργησιν νόμου Αγροφυλακής. 5) Χειραφέτησιν ΑΣΟ από σταφιδοπαραγωγικόν κόσμον. 6) Κατάργησις συμβάσεως ΑΣΟ με βιομηχανίαν.
Επιτροπή συλλαλητηρίου: Ιωάννης Παπαμικρούλης, Νίκος Χριστοφιλόπουλος, Τάσης Κουλαμπάς, Νίκος Νικολόπουλος, Παντ. Κουτσουμπός" (311).
Και αυτό όταν στην Ανατολική Πυλία οι διώξεις κομμουνιστών συνεχίζονταν καθώς "πληροφορούμεθα ότι παρά των αστυνομικών οργάνων του τμήματος χωροφυλακής Λογγά, συνελήφθησαν χθες εκεί τρεις κομμουνισταί αγρόται, διότι διένειμον εις τους συντρόφους των μπολσεβίκους προκηρύξεις επαναστατικού περιεχομένου. Οι συλληφθέντες αποστέλλονται σήμερον, μετά της σχηματισθείσης δικογραφίας προς τον κ. εισαγγελέα, διά τα περαιτέρω. Οι συλληφθέντες θα μηνυθούν επί παραβάσει του ιδιωνύμου" (312).
Ακολουθεί νέο συλλαλητήριο στη Θουρία: "Την παρελθούσαν Κυριακήν συγκροτήσαντες συλλαλητήριον οι κάτοικοι Θουρίας, Μικρομάνης, Αιθαίας, Ανθείας κ.λπ. στη Θουρία και ακούσαντες διαφόρους ρήτορας εν σχέσει με την παρατηρουμένην σταφιδικήν κρίσιν, απεφάσισε την σύνταξιν και αποστολήν του κάτωθι ψηφίσματος προς τους προέδρους κυβερνήσεως, Βουλής, Γερουσίας, Αγροτικήν Τράπεζα κ.λπ.: 1) Τελείαν απαγόρευσιν εισαγωγής μελάσσης. 2) Τελείαν απαγόρευσιν εισαγωγής οινοπνεύματος. 3) Αμεσον αντικατάστασιν διοικήσεως ΑΣΟ, μέχρι τροποποιήσεως συστήματος προστασίας σταφίδος υπό νομοθετικών σωμάτων τη υποδείξει παραγωγών. 4) Αυστηρόν έλεγχον διαχείρισιν ΑΣΟ, τη συμμετοχή επιτροπής αντιπροσώπων συνόλου παραγωγών. 5) Μείωσιν φόρου σταφίδος εις 25 εκατομμύρια. 6) Αφαίρεσιν διαχειρίσεως Γενικών Αποθηκών. 7) Εφαρμογή μέτρων διά βελτίωσιν ποιότητας προσεχή εσοδεία. 8) Καταγγελία ελληνογαλλικής συμβάσεως οίνων και 9) Επικροτεί συγκροτηθησόμενον συνέδριον Πύργου 22 Ιουνίου.
Εντολή συλλαλητηρίου: Λεκαδίτης, Γραμπάς, Δούσης, Φράγκος, Κοκορόγιαννης και Ρουμελιώτης" (313).
Στην ευρύτερη περιοχή του μεσσηνιακού κάμπου αναπτύσσεται έντονη πολιτική δραστηριότητα από στελέχη του Αγροτικού Κόμματος Ελλάδος, η οποία αποτυπώνεται σε κύριο άρθρο της εφημερίδας "Θάρρος", στο οποίο αναφέρεται ότι "ευχαρίστως επληροφορήθημεν ότι εις την ύπαιθρον Μεσσηνίαν καταβάλλονται πολλαί και σοβαραί προσπάθειαι διά την σύστασιν πολιτικών αγροτικών οργανώσεων αποσκοπουσών κυρίως εις το να αποκτήσουν οι παραγωγοί γεωργικήν συνείδησιν, δηλαδή συνείδησιν τάξεως και οργανωμένοι να εμφανίζουν και να υποστηρίζουν τα ζητήματά των" (314).
Οι πληροφορίες αυτές επιβεβαιώνονται και από σκόρπιες ανακοινώσεις για την ίδρυση οργανώσεων του ΑΚΕ στην περιοχή που προαναφέρθηκε (315).
Η έντονη κινητικότητα όμως στον κάμπο ενεργοποιεί τα συντηρητικά ανακλαστικά ορισμένων αρθρογράφων όπως του Γ. Μπάμπαλη, ο οποίος αποκαλύπτει εμμέσως ότι η Συνομοσπονδία Αγροτών Μεσσηνίας διαλύθηκε με συνεργασία υπουργείου Γεωργίας και εισαγγελέα, ενώ στο στόχαστρο βάζει χωρίς να αναφέρει το όνομά του, το Θόδωρο Κορμά που ήταν ο τελευταίος γραμματέας της: "Την Μεσσηνιακήν πεδιάδα, τελευταίως περιτρέχουν διάφοροι κήρυκες κρατούντες Ευαγγέλιον νέων σωστικών θεωριών και δοξασιών. Ακούραστα αναπτύσσουν τ' αγαθά του περιεχομένου του Ευαγγελίου των, παριστώντες εαυτούς ως νέους τηλαυγείς φάρους προωρισμένους να επιχύσουν άφθονον φως εις τας οδούς της γεωργικής αναγεννήσεως. Δεν γνωρίζομεν εάν ο σπόρος των καλλιεργητών τούτων ευρίσκει γόνιμον έδαφος αναπτύξεως. Επειδή όμως φοβούμεθα ότι το νέον κήρυγμα δυνατόν να εύρη έστω και ολίγους ακροατάς, να ριζοβολήση δε εις τας ψυχάς αυτών, θεωρούμεν επιβεβλημένον να κάνομεν μιαν σύστασιν προς τον αγροτικόν κόσμον. Την σύστασιν δηλαδή να προσέξη και να μην δώσει ουδεμίαν προσοχήν εις τα διασπειρόμενα καινά δαιμόνια, διότι ταύτα προέρχονται από κήρυκας θορυβοποιούς και ιδιοτελείς σκοπούς επιδιώκοντας, οι οποίοι προσεπάθησαν και άλλοτε αλλ' απέτυχον προσπαθούν και σήμερον με την ελπίδα να πραγματώσουν τους ανομολόγητους σκοπούς τους, να παρασύρουν τον γεωργικόν κόσμον εις ενεργείας αντίκρυς αντιθέτους προς το πραγματικόν αυτού συμφέρον. Οι κήρυκες ούτοι είναι οι ίδιοι οι προ ολίγου αποκαλυφθέντες εις τον γεωργικόν κόσμον, τη επεμβάσει του υπουργείου της Γεωργίας και του κ. εισαγγελέως ή υποκατάστατοι τούτων. Ουδείς αυτών εμφορείται από αγνά ιδεολογικά αισθήματα. Ουδείς αυτών έχει την δημιουργικήν εκείνην πνοήν, επί της οποίας ηδύναντο να στηριχθώσιν ελπίδες διά μιαν δημιουγικήν εργασίαν, η εξέλιξις της οποίας θα επέφερε συν τω χρόνω την καλλιτέρευσιν της θέσεως του αγρότου. Ο γεωργικός κόσμος πρέπει πάντοτε και ιδία σήμερον, να προσβλέπη μετά δυσπιστίας προς τους διαφόρους αγροταμύντορας" (316).
Στις εφημερίδες όμως γίνεται μάχη με την υπόθεση του ΑΣΟ αλλά και γενικότερα την κρίση που έχει ξεσπάσει. Ο Βαγγέλης Δημητρακόπουλος αποδίδει στην παγκόσμια κρίση του καπιταλισμού τα προβλήματα και εξηγεί: "Οσονδήποτε και αν ενταθή ο θόρυβος των εψιμμυθιωμένων προστατών της σταφίδος και οσονδήποτε και αν θελήση το κράτος να εγχειρίση τον απισχναμένον άλλως τε αρκετά προϋπολογισμόν του διά της περικοπής των φορολογικών βαρών της σταφίδος, δεν πρόκειται να ανατείλει ο ήλιος της ευτυχίας παλαιών καλών ημερών της ελληνικής σταφιδοπαραγωγής. Διά τον απλούστατον λόγον ότι η κρίσις, αύτη της οποίας τα αίτια αναζητούνται από τους ειδικούς σταφιδολόγους πότε εις την μίαν και πότε εις την άλλην αιτίαν, δεν αποτελεί παρά μιαν μικράν, μικροτάτην γωνίαν της όλης συνθέσεως της παγκοσμίου κρίσεως η οποία μαστίζει τελεταίως την ανθρωπότητα και η οποία ούσα φαινόμενον κατ' αναπόδραστον ανάγκην οργανικώς παραγόμενων υπό το κρατούν σήμερον σύστημα παραγωγής και καταναλώσεως των απαραίτητων εις τον άνθρωπον υλικών αγαθών, δεν πρόκειται κατ' οφθαλμοφανέστατα απολέμητον ανάγκην να ξεπεραστή με οιαδήποτε μέτρα των κατά μέρος κρατών είτε και των ομοσπονδιών αυτών, αν δεν αρχίση η διόρθωσις του κακού από την βάσιν του. Πιθανόν να επέλθη μια σχετικά πρόσκαιρος βελτίωσις των τιμών, η οποία θα επιτρέψη στους σταφιδοπαραγωγούς να αναπνεύσουν επ' ολίγον, αλλά και η βελτίωσις αυτή πολύ γρήγορα θα είναι προωρισμένη να χαθή μέσα εις τον μαύρον καιάδα της αναρχικής υπερπαραγωγής του είδους, ολισθαίνουσα από των τρομακτικών παρυφών του βράχου της περιωρισμένης καταναλωτικής δυνάμεως της διεθνούς αγοράς" (317).
(Συνέχεια)
(309) "Σημαία 30/4/1930
(310) "Σημαία" 4/5/1930
(311) "Σημαία" 12/6/1930 - Στο Χαρακοποιό αναπτύσσεται έντονη πολιτική και πολιτιστική δραστηριότητα. Ομιλος ερασιτεχνών του Προοδευτικού Συλλόγου ανεβάζει το έργο του Σαίξπηρ "Ρωμαίος και Ιουλιέττα", παράσταση στην οποία παίζουν οι Παν. Γκούνης, Γ. Κυριόπουλος, Ν. Χριστοφιλόπουλος, Αν Κουλαμπάς, Ι. Μισέρος, Ν. Νικολόπουλος, Π. Φραγκάκης, Ν. Παντελάκης, Φ. Λιάκουρης, Μ. Παυλής, Δ. Μουρδουκούτας, Ν. Παπαμικρούλης, Β. Κυριόπουλος, Θ. Βέργης, Χ. Ανδρικάκης, Ν. Αγγελόπουλος και Σ. Λιγουδιστιανός "οι οποίοι έπαιξαν ο καθένας τον ρόλον των με δύναμιν, όλοι ήσαν τέλοιοι εις ό,τι έπαιξαν, ιδιαιτέρως πρέπει να εκτιμηθή το παίξιμο των Π. Γκούνη, Ν. Παπαμικρούλη, Α. Κουλαμπά, Ν. Χριστοφιλόπουλου και Β. Κυριόπουλου, οι οποίοι εμψύχωναν ό,τι έπαξαν" ("Σημαία" 1/5/1930).
(312) "Σημαία" 7/6/1930
(313) "Θάρρος" 14/6/1930
(314) "Θάρρος" 25/5/1930
(315) Ανακοίνωση υπάρχει για το Ναζήρι όπου "το διοικητικό συμβούλιο του ιδρυθέντος παραρτήματος του ΑΚΕ απετελέσθη εκ των κ.κ. Γ. Πολιτόπουλου, Φωτ. Μπαρούτσου, Παναγ. Κωστάκη και Θ. Αλεξόπουλου" ("Θάρρος" 14/6/1930). Και για το Πήδημα όπου "το διοικητικόν συμβούλιον του νεοϊδρυθέντος σωματείου (ΑΚΕ) απετελέσθη εκ των κ.κ. Αριστ. Κολλιτσίδα, Παναγ. Κολλιτσίδα, Π. Μηλίτση, Χαραλ. Σπηλιώτου και Κ. Τσίμπορη" ("Θάρρος" 20/6/1930).
(316) "Θάρρος" 10/6/1930 - Ανάλογο κείμενο του Γ. Μπάμπαλη δημοσιεύεται στο "Θάρρος" μετά από λίγες ημέρες (18/6/1930).
(317) "Σημαία" 17/6/1930
