Ο τάφος περιείχε πλούσια ταφικά κτερίσματα, όπως κοσμήματα, μεταξύ των οποίων ένα μινωικό χρυσό περιδέραιο με τρεις χάντρες, καθώς και καθρέφτες, σφραγιδόλιθους από ημιπολύτιμους λίθους, χτένες από ελεφαντόδοντο, χρυσά ποτήρια και άλλα αντικείμενα. Τα ευρήματα αποκαλύπτουν σημαντικές πληροφορίες για τη μυκηναϊκή ταυτότητα της Μεσσηνίας και τις πολιτισμικές επαφές της εποχής, ενώ παράλληλα υποδηλώνουν την υψηλή κοινωνική θέση του νεκρού.

Ανάμεσα στα αντικείμενα ξεχωρίζει ένας σφραγιδόλιθος από αχάτη, διαστάσεων μόλις 3,5 εκατοστών, ο οποίος απεικονίζει μια σκηνή μάχης εκπληκτικής τέχνης και λεπτομέρειας. Η παράσταση δείχνει έναν πολεμιστή-ήρωα να επικρατεί δύο αντιπάλων. Ο πρώτος βρίσκεται νεκρός κάτω από τα πόδια του, ενώ ο δεύτερος απεικονίζεται τη στιγμή που ο ήρωας ετοιμάζεται να βυθίσει το ξίφος στο στέρνο του. Η σκηνή, παρά τη μικρή της κλίμακα, φέρει αξιοσημείωτη δυναμική και αισθητική τελειότητα, και έχει χαρακτηριστεί ως ένα από τα σπουδαιότερα αριστουργήματα τέχνης της Εποχής του Χαλκού στο Αιγαίο.

Η λεπτομερής χάραξη του σφραγιδόλιθου έχει εγείρει ερωτήματα για τις τεχνικές ικανότητες της εποχής. Αν και δεν έχουν βρεθεί μεγεθυντικοί φακοί στην Κρήτη ή την ηπειρωτική Ελλάδα, η δημιουργία του απαιτούσε εξαιρετική δεξιοτεχνία, υποδηλώνοντας πιθανά άγνωστα τεχνολογικά μέσα. Η προέλευση του σφραγιδόλιθου τοποθετείται στη Νεοανακτορική Κρήτη, δεδομένου ότι οι Μυκηναίοι δεν φαίνεται να κατείχαν την απαιτούμενη τεχνογνωσία για τέτοια έργα. Αξίζει να σημειωθεί ότι από τους πάνω από 50 σφραγιδόλιθους που βρέθηκαν, ο συγκεκριμένος σφραγιδόλιθος θεωρείται αξεπέραστος σε ποιότητα και καλλιτεχνική αξία, υπογραμμίζοντας τη σημασία του ως μοναδικό τεκμήριο της μυκηναϊκής τέχνης και τεχνολογίας.

Ο ΘΡΥΛΙΚΟΣ ΠΡΙΓΚΙΠΑΣ ΤΗΣ ΠΥΛΟΥ

Ο «Γρύπας Πολεμιστής», ο πρίγκιπας της Πύλου, ήταν ένας όμορφος άντρας, περίπου 30-35 ετών, κοντά 1,70 στο ύψος, εύρωστος. Η αιτία θανάτου του, πιστεύεται ότι δεν επήλθε σε μάχη αλλά προκλήθηκε από φυσικά αίτια καθώς η ιατροδικαστής ανθρωπολόγος δεν βρήκε ίχνη από τραύμα.

Με βάση το σύνολο των χτενών που βρέθηκαν στον τάφο του, μπορούμε, επίσης, να υποθέσουμε ότι είχε μακριά μαλλιά. Hταν, επίσης, πλούσιος καθώς βρέθηκε χρυσός και χαλκός στον τάφο και όχι αντικείμενα αγγειοπλαστικής. Αν και το στέρνο του είχε συντριβεί από βαριά αντικείμενα, το Πανεπιστήμιο του Ουιτγουότερσραντ στο Γιοχάνεσμπουργκ μπόρεσε να προχωρήσει στην ανασύστασή του ώστε να παρουσιαστεί στην Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα κατά τη διάλεξη των καθηγητών Δρ Σάρι Ρ. Στόκερ και Τζακ Λ. Ντέιβις του Πανεπιστημίου του Σινσινάτι. «Hταν αρχές του φθινοπώρου στα μέσα του 15ου αιώνα π.Χ. Κάτω από φυσιολογικές συνθήκες θα ήταν δύσκολο να φανταστούμε μια πιο ωραία μέρα γι’ αυτούς που ζούσαν πλούσια εκείνη την εποχή. Ο ωραίος «Γρύπας Πολεμιστής» είχε αρρωστήσει και μετά από αρκετές ημέρες πυρετού, άφησε την τελευταία του πνοή. Μια ειδική ομάδα εργατών έσκαψε τον τάφο του κάτω από το παλάτι κοντά στον Θόλο.

Ο τόπος ταφής έγινε αντικείμενο αμφισβήτησης καθώς δεν ήταν σίγουρο αν έπρεπε να ταφεί δίπλα στους μεγάλους αφέντες της Πύλου. Στη σύντομη ζωή του ο Γρύπας Πολεμιστής είχε συνεισφέρει πολύ στην πρόοδο της Πύλου. Στην πάροδο ενός αιώνα, οι βασιλείς της Πύλου είχαν στην επιρροή τους όλη τη Μεσσηνία.

Είχε παντρευτεί την κόρη ενός τοπικού άρχοντα και είχε αποδείξει την αξία του στη μάχη ενώ είχε αποκτήσει αρκετό πλούτο. Του άρεσαν η αρχιτεκτονική, η ζωγραφική, η ένδυση, τα κοσμήματα, όλα όσα θα έβρισκε κανείς στην Κνωσσό τότε, και άξιζε μια μεγαλοπρεπή ταφή. Αυτή είχε και σαν αποτέλεσμα την κατάθεση εκατοντάδων αγαθών», σύμφωνα με τις αναφορές του καθηγητή Ντέιβις σχετικά με την ταφή του πολεμιστή.

ΤΑ ΤΕΣΣΕΡΑ ΔΑΧΤΥΛΙΔΙΑ

Ο «Γρύπας Πολεμιστής» απέκτησε το όνομα «Αρχοντας των δαχτυλιδιών» χάρη σε τέσσερα χρυσά δαχτυλίδια. Oλα κατασκευάστηκαν από πολλαπλές στρώσεις χρυσού δεμένα μεταξύ τους από έναν πυρήνα διαφορετικού υλικού. Το πρώτο δαχτυλίδι αναπαριστά έναν ταύρο. Οι σφραγίδες είναι συνδεδεμένες με κομμάτια χρυσού, ορατά κάτω από το μικροσκόπιο και μέσω ανάλυσης ακτίνων XRF.

Το δεύτερο δαχτυλίδι αναπαριστά μια καθιστή θεά την οποία προσεγγίζει μια γυναίκα που κρατάει μια προσφορά. Η θεά είναι στον θρόνο της και κρατάει στο αριστερό της χέρι ένα αντικείμενο που μοιάζει με δίσκο, μάλλον ένα γεύμα. Ο θρόνος της είναι ψηλός με ένα πουλί του οποίου τα φτερά και η ουρά είναι ιδιαίτερα τονισμένα. Τα πόδια της, το αριστερό μπροστά από το δεξί, ξεκουράζονται σε ένα σκαμνί. Η προσκυνήτρια προσεγγίζει από τα δεξιά κρατώντας πιθανόν το κέρατο ενός ταύρου και έχει δύο δαχτυλίδια στο άνω της χέρι.

Το τρίτο δαχτυλίδι έχει την αναπαράσταση ακόμη μίας γυναικείας φιγούρας, μάλλον θεάς, με δύο πουλιά σχηματικά δοσμένα. Το στέρνο της γυναίκας αναπαρίσταται κατά τρία τέταρτα. Το δεξί χέρι είναι προφίλ, ενώ το αριστερό είναι τεντωμένο, σε σημείο που να μπορεί να πιάσει τα κέρατα. Τα κεφάλια των γυναικών είναι απλά δοσμένα με κυματισμούς από πίσω τους. Η γυναικεία φιγούρα-θεά μοιάζει απόγονος των βραχωδών κορυφών που στέκονται τα πουλιά, όπως υποδηλώνει η στάση των ποδιών τους, ενώ και τα δύο έχουν ασυνήθιστα μεγάλες ουρές με τα φτερά ψηλά και κλειστά πίσω τους. Το τέταρτο δαχτυλίδι δείχνει δύο γυναικείες φιγούρες με μια θαλάσσια τρίαινα. Ο βωμός είναι τοποθετημένος στη στεριά που χωρίζει δυο γυναίκες από τα δεξιά από άλλες τρεις από τα αριστερά. Και οι πέντε στέκονται ανάμεσα στην ξηρά και τη θάλασσα σε μια υποκείμενη στροφή διακοσμημένη με μικρούς κύκλους οριζόντια ώστε να αναπαριστούν μια παραλία με άμμο. Στην άκρη αναπαρίστανται παράκτιοι βράχοι ενώ η θάλασσα έχει δικτυωτό μοτίβο. Ολοι οι σχεδιασμοί φέρνουν στον νου έναν θαλάσσιο οικισμό σε νησί αν κι ένα δέντρο φαίνεται να ξεπροβάλλει από τον βωμό. Και οι πέντε γυναίκες κοιτούν τον βωμό και το δέντρο.

Οι τρεις γυναίκες φορούν φουλάρια γύρω από τον λαιμό τους και διπλές ζώνες γύρω από τη μέση τους. Η κεντρική φιγούρα έχει τα χέρια στους γοφούς και τα στήθη προτεταμένα. Τα χαρακτηριστικά του προσώπου της είναι επίσης αδιευκρίνιστα όπως και των υπόλοιπων τεσσάρων γυναικών. Και οι τρεις γυναίκες έχουν μακριές κορδέλες ως το έδαφος.

Χωρίς να ξέρουμε αν είναι γιρλάντες ή κάτι άλλο, μπορούμε να πούμε ότι η ίδια αναπαράσταση έχει εντοπιστεί και αλλού αλλά ποτέ με τόση λεπτομέρεια, κατά τους αρχαιολόγους. Οι δύο γυναίκες στα δεξιά φορούν ψηλά καπέλα. Η μπάντα του δακτυλίου είναι μια επίπεδη λωρίδα δεμένη σε κάθε πλευρά με πολύ μικρούς τριγωνισμούς από χρυσό απηχώντας τον ναυτικό κόμπο.

Εκτιμάται ότι οι τρεις γυναίκες στα αριστερά χορεύουν σε κύκλο ενώ ο όλος σχεδιασμός τους παραπέμπει στον ωκεανό. Και οι πέντε γυναίκες σε αυτό το δαχτυλίδι είναι γνωστές στη μυκηναϊκή τέχνη αν και δεν έχουν ξαναβρεθεί σε μία, μοναδική σύνθεση. Οι τρεις γυναίκες στα αριστερά μοιάζουν με την Αγία Τριάδα. Αν η μεγάλη φιγούρα είναι μια θεά, τότε αυτή περιστοιχίζεται από προσκυνήτριες στο τελετουργικό τους. Το τελευταίο δαχτυλίδι, που είναι το δεύτερο μεγαλύτερο χρυσό δαχτυλίδι στον κόσμο του Αιγαίου, έχει ομοιότητες με άλλα δύο μεγάλα δαχτυλίδια, το δαχτυλίδι του Νέστορος και το δαχτυλίδι του Μίνωα.

Η ταφή του «Γρύπα Πολεμιστή» υπολογίζεται ότι έγινε στο πρώτο τέταρτο του 15ου αιώνα π.Χ. Η σημασία των τεσσάρων δαχτυλιδιών προσδιορίζεται στις αλληλεξαρτήσεις μεταξύ αντικειμένων και αναπαραστάσεων και πως αυτές φανερώνουν ότι οι κάτοικοι της Πύλου είχαν ήδη από την Εποχή του Χαλκού προσδώσει συμβολικά νοήματα στα δαχτυλίδια καθώς και ότι η εικονογραφία τους ως αυτοαναφορική απεικόνιζε τα διάφορα πιστεύω. Οι αρχαιολόγοι θεωρούν ότι διάφορα αντικείμενα στον τάφο του «Γρύπα Πολεμιστή» επιλέχτηκαν ώστε να αλληλεπιδρούν με την εικονογραφία των δαχτυλιδιών.

Η παρουσίαση των ευρημάτων, που δεν έχουν ποτέ μέχρι τώρα εκτεθεί στο κοινό, προγραμματίζεται να ξεκινήσει για το ελληνικό κοινό το Σάββατο 15 Φεβρουαρίου στο Αρχαιολογικό Μουσείο Μεσσηνίας.

Τον Ιούνιο, η έκθεση θα ταξιδέψει στο μουσείο Getty Villa στο Λος Αντζελες, ενώ το 2026 τα αντικείμενα θα εκτεθούν στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας και θα καταλήξουν στο ανακαινισμένο Αρχαιολογικό Μουσείο Χώρας στην Πύλο, όπου θα αποτελέσουν μέρος της μόνιμης έκθεσης. Ο φυσικός αυτός χώρος αναμένεται να αναδείξει με τον καλύτερο τρόπο την ιστορική και πολιτισμική σημασία των ευρημάτων.

Η έκθεση με τίτλο «Πρίγκιπες της Πύλου – Θησαυροί της Εποχής του Χαλκού από τη Μεσσηνία» αναμένεται να εγκαινιαστεί στην Καλαμάτα στις 15/2 και θα διαρκέσει έως τις 27 Απριλίου. Εκτός από τα ευρήματα από τον τάφο του «Γρύπα Πολεμιστή», περιλαμβάνει δεκάδες άλλα έργα από διάφορες περιοχές της Μεσσηνίας.

Επιμελητές της έκθεσης είναι οι Κλερ Λάιανς και Νικόλ Μπράντροβιτς από το Τμήμα Αρχαιοτήτων του Μουσείου Ζαν Πολ Γκετί, η Ευαγγελία Μηλίτση ως προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Μεσσηνίας και οι ανασκαφείς Σάρον Στόκερ και Τζακ Ντέιβις.