Τη θλιβερή αυτή διαπίστωση κάνει μιλώντας στην “Ε” ο αστροφυσικός και επίτιμος διευθυντής του Ευγενιδείου Πλανηταρίου Διονύσης Σιμόπουλος, ο οποίος θα βρίσκεται την Κυριακή στην Καλαμάτα, για την παρουσίαση του νέου βιβλίου του “Είμαστε αστρόσκονη - Σύμπαν, μια ιστορία χωρίς τέλος”, σε εκδήλωση που θα γίνει στις 7.30 το απόγευμα στο αμφιθέατρο “Ν. Πολίτης” της Σχολής Ανθρωπιστικών και Πολιτισμικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου.
Με αφορμή την εκδήλωση αυτή -που διοργανώνεται από τον Πολιτιστικό Αντίλογο, το “Βιβλιόπολις” και τις Εκδόσεις “Μεταίχμιο” και στην οποία θα μιλήσουν οι καθηγητές Φυσικής Μιχάλης Δημητρακόπουλος και Αντώνης Μαλαπάνης- ο διακεκριμένος αστροφυσικός Διονύσης Σιμόπουλος στη συνέντευξή του στην “Ε” μιλά για το σύμπαν, την ποίηση, τον άνθρωπο...
Συνέντευξη στον Βασίλη Γ. Μπακόπουλο
- “Είμαστε αστρόσκονη”. Πώς μια φράση που αποδίδει μια ακριβέστατη επιστημονική πραγματικότητα μπορεί ταυτόχρονα να είναι τόσο απόλυτα ποιητική; “Φταίνε” η Τζόνι Μίτσελ και το Γούντστοκ ή, τελικά, η επιστήμη είναι ποίηση;
“Δεν φταίει ούτε η Μίτσελ ούτε το Γούντστοκ! Κάθε άλλο! Γιατί παρ’ όλο που πράγματι το 1969 η Τζόνι Μίτσελ στο τραγούδι της «Woodstock» ανέφερε την ίδια φράση που χρησιμοποίησα ως τίτλο του βιβλίου μου, στην πραγματικότητα δεν τον δανείστηκα από το τραγούδι της, αλλά από τον Καρλ Σαγκάν που την χρησιμοποίησε για πρώτη φορά το 1973, τη χρονιά που επέστρεψα στην Ελλάδα από την Αμερική. Αλλά φαίνεται ότι ούτε η Μίτσελ ούτε ο Σαγκάν ήταν οι πρώτοι που χρησιμοποίησαν τη φράση αυτή που χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά το 1918 και πολλές φορές αργότερα! Είτε έτσι, όμως, είτε αλλιώς, θεωρώ ότι το Σύμπαν είναι όντως ποίηση, αφού, όπως λένε, ποίηση είναι η έκφραση του ωραίου. Κι όπως έλεγε ο Πυθαγόρας, το Σύμπαν είναι ένα πραγματικό στολίδι, ένα κόσμημα, είναι ο κόσμος όλος! Μ’ αυτή λοιπόν την έννοια οτιδήποτε στο Σύμπαν είναι ποίηση αφού συνδυάζει το παράλογο με την πραγματικότητα, το φως με το σκοτάδι, το αθάνατο με το θνητό, το αιώνιο με το εφήμερο, τη ζωή με τον θάνατο.
Γιατί είμαστε, πράγματι, αστρόσκονη, αφού όλα τα χημικά στοιχεία, όλα τα υλικά για τη δημιουργία νέων άστρων, νέων πλανητών και νέων ειδών ζωής, γεννιούνται στο εσωτερικό των άστρων και στις επιθανάτιες εκρήξεις τους. Χωρίς τα υλικά αυτά δεν θα υπήρχαν πλανήτες και δορυφόροι, δεν θα υπήρχε η Γη, δεν θα υπήρχαν βράχια και βότσαλα, δεν θα υπήρχαν φυτά και ζώα, δεν θα υπήρχε ο άνθρωπος. Για μένα, τουλάχιστον, όλα αυτά είναι σκέτη ποίηση!”.
- Θα περίμενε κανείς, κύριε Σιμόπουλε, ότι μέχρι τώρα ο άνθρωπος θα είχε κατανοήσει την ασημαντότητά του απέναντι στο Σύμπαν, κάτι τέτοιο όμως δεν συμβαίνει. Θεωρείτε ότι αυτό προκύπτει επειδή η επιστήμη ενδεχομένως είναι αποκομμένη από την καθημερινότητά μας;
“Κάθε άλλο! Η επιστήμη όχι μόνο δεν είναι αποκομμένη από την καθημερινότητά μας αλλά το αντίθετο. Πάρτε για παράδειγμα τη διαστημική έρευνα και τεχνολογία και όλα όσα δημιουργήθηκαν για το διαστημικό πρόγραμμα, που έχουν πρόσθετες εφαρμογές στην καθημερινή μας ζωή. Μην ξεχνάτε ότι καθένας από εμάς χρησιμοποιεί καθημερινά 50-60 διαφορετικά αντικείμενα που δημιουργήθηκαν χάρη στις διαστημικές μας δραστηριότητες.
Ολες ανεξαιρέτως οι ανθρώπινες δραστηριότητες στις τηλεπικοινωνίες, στη γεωργία, στην αρχαιολογία, στη μετεωρολογία, στην κλιματολογία, ακόμα και στην αρχιτεκτονική και στην ιατρική, έχουν ωφεληθεί τα μέγιστα από την καθημερινή χρήση των αποτελεσμάτων της επιστήμης. Για τα ελαττώματα και τις ελλείψεις του ανθρώπου, όμως, σίγουρα δεν φταίει η επιστήμη. Γιατί είναι δική μας ευθύνη να εξοικειωθούμε με την επιστήμη και την τεχνολογία και τις συνέπειές τους στην καθημερινή μας ζωή”.
- Εχει αλλάξει, νομίζετε, ο τρόπος που εκλαϊκεύεται η γνώση με την πάροδο των χρόνων; Θεωρείτε ότι το Διαδίκτυο είναι πρόσφορος τρόπος για αυτή την εκλαΐκευση, δεδομένου ότι πολύς κόσμος διαχέει και απορροφά πληροφορίες χωρίς να τις “φιλτράρει” -σε αντίθεση με το βιβλίο όπου ο αναγνώστης γνωρίζει το ποιόν του συγγραφέα;
“Η εκλαΐκευση της επιστήμης αυτή καθεαυτή δεν έχει αλλάξει, αλλάζουν όμως οι τρόποι διάχυσής της. Κι ένας από τους πιο πρόσφορους τρόπους είναι εμφανώς το Διαδίκτυο. Φυσικά, το μυστικό είναι να εξετάζει ο χρήστης πάντοτε την πηγή της πληροφορίας, κάτι που πρέπει να κάνει είτε περιηγείται στο Διαδίκτυο, είτε διαβάζει κάποιο βιβλίο”.
- Ποια είναι η σημερινή πραγματικότητα στην Ελλάδα ως προς την επιστημονική έρευνα;
“Η πρωτογενής έρευνα για να γίνει, χρειάζεται χρηματοδότηση, αυτή όμως δεν μπορεί να έλθει πλέον από το κράτος -είναι εμφανές ότι το κράτος δεν αντέχει όχι έρευνα να κάνει, αλλά ούτε και να υποστηρίξει στοιχειωδώς το εκπαιδευτικό έργο της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, αφού η δαπάνη έχει πέσει, δυστυχώς, πολύ κάτω από το 0,5% του ΑΕΠ. Είμαστε οι τελευταίοι της Ευρώπης! Ωστόσο, υπάρχουν ερευνητικά εργαστήρια και άξιοι ερευνητές τόσο εντός όσο και εκτός της χώρας μας, σε ευρωπαϊκά ερευνητικά κέντρα και σε πανεπιστημιακά εργαστήρια, σε όλο τον κόσμο. Εχουμε καλούς επιστήμονες και πολλές δυνατότητες και φυσικά μπορούμε και να απορροφήσουμε χρήματα, μέσω ευκαιριών και δυνατοτήτων. Αν όλα αυτά τα πιστέψουμε και τα δουλέψουμε και αν δεν αφήνουμε ευκαιρίες να χάνονται, τότε μόνο οφέλη μπορούμε να έχουμε. Τόσο οφέλη πνευματικά όσο και οικονομικά, που μπορούν να ενισχύσουν τη γνώση, τα πανεπιστήμια, τα ερευνητικά μας κέντρα”.
- Οι γνώσεις μας για το Σύμπαν έχουν αυξηθεί, ωστόσο -αν και αρκετές θεωρίες έχουν προταθεί κατά καιρούς- οι προκλήσεις της “σκοτεινής ύλης” και της “σκοτεινής ενέργειας” παραμένουν, εν πολλοίς, αναπάντητες. Υπάρχουν όρια στη γνώση μας για τον κόσμο ή αυτή είναι, όπως το Σύμπαν, άπειρη (αν και ο Χόκινγκ φαίνεται να έχει αντιρρήσεις);
“Δεν πιστεύω ότι υπάρχουν όρια στη γνώση. Η σημερινή εξέλιξη των γνώσεών μας είναι φυσικά ραγδαία και με τα 100 δισεκατομμύρια νευρώνες που έχει ο εγκέφαλός μας έχουμε κατορθώσει να κατανοήσουμε κάπως όλο αυτό το Σύμπαν που μας περιβάλλει, αυτόν τον «κόσμο τον μικρό τον μέγα». Βλέπουμε, δηλαδή, πόσο μικροί είμαστε σε σχέση με το Σύμπαν, αλλά ταυτόχρονα και πόσο μεγάλοι, αφού μπορέσαμε να κατανοήσουμε κάπως όλο αυτό το γιγαντιαίο και πολυσύνθετο σύμπλεγμα. Σήμερα έχουμε πολλά αναπάντητα ερωτήματα, αλλά ακόμη κι αν βρούμε τις απαντήσεις είμαι βέβαιος ότι κι άλλα αναπάντητα ερωτηματικά θα εμφανιστούν αμέσως”.
- Κβαντική θεωρία, υπερχορδές, Σύμπαν ολογραφικό, Σύμπαν αέναο και άπειρο, Σύμπαν κυκλικό/εκπυρωτικό... Υπάρχει κύριε Σιμόπουλε η αποκαλούμενη “απόλυτη αλήθεια” ή -όπως γράφει και η Τζόνι Μίτσελ στο τραγούδι της- “life is for learning”;
“Δεν θα πήγαινα στη Μίτσελ, αλλά στον δικό μας τον Κωνσταντίνο Καβάφη και στην «Ιθάκη» του, που μας εύχεται «νάναι μακρύς ο δρόμος». Γιατί είναι, φαίνεται, η μοίρα μας και ίσως ο σκοπός μας να αναπτυσσόμαστε και να προοδεύουμε, καθώς επιδιώκουμε να δώσουμε έννοια και σημασία στο Σύμπαν στο οποίο ανήκουμε, σε μία ατέρμονη ίσως προσπάθεια ερευνών. Γι’ αυτό, άλλωστε, και ο σημερινός άνθρωπος στην προσπάθειά του να κατανοήσει το Σύμπαν, δεν αντικρίζει εκεί έξω έναν εχθρικό και άδειο κόσμο. Βλέπει, αντίθετα, την υπόσχεση ενός πανέμορφου ταξιδιού προς την Ιθάκη των γνώσεων. Ενός ταξιδιού χωρίς τέλος”.