Ευγενική φυσιογνωμία, με αστείρευτη όρεξη για μάθηση, γοητευόταν από τα ωραία ερεθίσματα που δίνει η ζωή. Νότες, πινελιές, χρώματα, διαβάσματα, κατέκτησαν το δικό τους χώρο μέσα στον ψυχισμό του, με αποτέλεσμα σήμερα να είναι ένας νέος καλλιτέχνης έτοιμος να ανοίξει τα φτερά του για μεταπτυχιακές σπουδές, και όχι μόνο…
- Παππούς και πατέρας καλλιτέχνες, και μάλιστα με μεγάλη αξία. Ο δρόμος προς την τέχνη και δη τη ζωγραφική… ήταν μονόδρομος για σένα;
Από την πρώτη στιγμή που θυμάμαι εγώ τον εαυτό μου ήθελα να ασχοληθώ με την εικαστική τέχνη γενικά. Ο δρόμος προς τη ζωγραφική έγινε μονόδρομος για μένα όταν ως μαθητής της Β' λυκείου, 16 ετών πλέον, αποφάσισα την πορεία μου και αφοσιώθηκα στην προετοιμασία για τις εισαγωγικές εξετάσεις των Σχολών Καλών Τεχνών. Αυτές είναι αυτόνομες κι άσχετες των πανελληνίων εξετάσεων.
- Ποιοι ζωγράφοι αποτελούν το απόλυτο πρότυπο για σένα;
Ως πρότυπο (δεν ξέρω για το "απόλυτο”, αλλά) εικαστικά νιώθω καλλιτέχνες που άσχετα από το οπτικό αποτέλεσμα, εκφράζουν τους ίδιους προβληματισμούς με εμένα. Οσον αφορά την ιδιοσυγκρασία των προτύπων μου, προτιμώ καλλιτέχνες μετριόφρονες, εργατικούς και με σφαιρική ματιά στην κοινωνία, με την προσωπική τους κωδικοποίηση και γλώσσα έκφρασης.
- Σε ελκύουν και οι άλλες μορφές τέχνης; Εχεις πειραματιστεί πάνω σε αυτές; Ή η ζωγραφική αποτελεί μια μεγάλη αγάπη;
Σχετικά με τις άλλες τέχνες, από νεαρή ηλικία, 8 ετών για την ακρίβεια, ξεκίνησα μαθήματα στην Δημοτική Φιλαρμονική Καλαμάτας. Από το 2004 είμαι ενεργό μέλος της Φιλαρμονικής ως τρομπετίστας. Επίσης έκανα μαθήματα στο Δημοτικό Ωδείο Καλαμάτας κι έγινα μέλος της Ορχήστρας Νέων του Ωδείου. Εχω πάρει μέρος σε συναυλίες και με τα δύο σχήματα σε συναυλίες στο εξωτερικό (Ιταλία, Βέλγιο, Γερμανία) στην Εθνική Λυρική Σκηνή και στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών. Ο μεγάλος μου αδερφός (ένα χρόνο μεγαλύτερος) σπούδασε στο Royal College of Music του Λονδίνου και καθώς ακαδημαϊκά είχαμε παράλληλες σπουδές στην μουσική -τουλάχιστον μέχρι ενός σημείου- με τράβηξε μπροστά, αλλά δεν θα επέλεγα την μουσική επαγγελματικά όπως εκείνος.
Οπότε με την μουσική είχα κι έχω ανέκαθεν μια στενή σχέση, τόσο στο εκτελεστικό κομμάτι όσο και στο ακροαστικό. Πάντα ζωγραφίζω με μουσική και τα περισσότερα έργα μου για μένα έχουν κάποιο μουσικό κομμάτι σαν σχόλιο ή τίτλο.
Ασχολούμαι με την φωτογραφία και τον κινηματογράφο συνήθως καλλιτεχνικά, με εικαστική ματιά, για αναφορά στα έργα μου. Παρακολουθώ κι άλλες μορφές τέχνης (χορό, θέατρο, λογοτεχνία, ποίηση), αλλά ξεχωρίζω τις εικαστικές τέχνες για την υποκειμενεικότητά τους, την ελευθερία της δημιουργίας, την έλλειψη συγκεκριμένης γλώσσας, μέσου και υλικού για την ολοκλήρωση κάθε έργου. Επίσης, η αφάνεια του καλλιτέχνη και η διαχρονικότητα του έργου καθιστούν για μένα την ζωγραφική μια απόλυτη, αλλά συγχρόνως απρόσωπη επικοινωνία του καλλιτέχνη με τον θεατή.
- Πιστεύεις πως στο σχολείο μπορεί ένας μαθητής να αναπτύξει μία τέτοια κλίση, ή ότι το σύστημα είναι τέτοιο που βοηθά περισσότερο τα παιδιά που επιλέγουν επιστήμες όπως π.χ. τα Μαθηματικά;
Το σύστημα κάνει κάθε τι άλλο παρά να βοηθήσει έναν μαθητή που στοχεύει σε κάτι άσχετο από τις πανελλήνιες εξετάσεις, πόσο μάλλον σε καλλιτεχνικό τομέα, που τα εικαστικά μαθήματα είναι υποβαθμισμένα και οι ενδιαφερόμενοι κατακριτέοι ως ουτοπιστές. Γενικά ήμουν καλός μαθητής στο σχολείο. Τα δύο τελευταία χρόνια του λυκείου που αφοσιώθηκα στην ζωγραφική μου, είχα μικρότερη απόδοση στο σχολικό περιβάλλον. Αυτό ήταν ένα τίμημα το οποίο είχα επιλέξει, αλλά με φόβιζε περισσότερο, καθώς ένιωθα σαν παρείσακτος στο σχολικό περιβάλλον. Κάθε κατεύθυνση που εστιάζει σε μια σχολή μέσω των πανελλαδικών, προστατεύεται καλύτερα από το σύστημα. Στις άλλες σχολές μελετάς τα μαθήματα που εξετάζονται κι έχεις πρόσβαση σε τελείως άσχετους κλάδους ξεκινώντας πολύ συχνά από το μηδέν τις σπουδές σου, ενώ στην Καλών Τεχνών πρέπει ήδη να έχεις εφόδια κι εμπειρία αρκετών ετών για να αντεπεξέλθεις στις σπουδές.
Το σχολείο γενικά δεν προωθεί μια καλλιτεχνική κλίση και κάνει οτιδήποτε για να την υποβαθμίσει, όπως κι η σημερινή κοινωνία άλλωστε. Οι καθηγητές καλλιτεχνικών τελούν ασκητές σε ένα σχολικό κύκλωμα που τους χρησιμοποιεί ως ψυχαγωγούς παρά σαν επιστήμονες. Ο πατέρας μου είναι εκπαιδευτικός καλλιτεχνικών σε δημόσια σχολεία και ξέρω και βλέπω την δοκιμασία που καλείται καθημερινά να αντιμετωπίσει. Οταν οι συνάδελφοί τους, τους αντιμετωπίζουν μειονεκτικά, πώς θα τους αντιμετωπίσουν οι μαθητές τους; Ο καλλιτέχνης ως επί το πλείστον είναι καταδικασμένος στον ρόλο του τσαρλατάνου, του γελωτοποιού, στην Ελλάδα, μόνο και μόνο επειδή δεν υπάρχει καλλιτεχνική παιδεία και μελέτη. Μια χώρα - βασίλισσα των τεχνών και του αισθητικού κάλλους έχει γίνει απόβρασμα ξένης αρχιτεκτονικής, διακοσμητικής κι εύκολων λύσεων.
- Πώς ήταν η εμπειρία των σπουδών στη Θεσσαλονίκη; Ποια ήταν τα πιο σημαντικά στοιχεία που θεωρείς πως αποκόμισες από τη σχολή σου, είτε σε πρακτικό είτε σε θεωρητικό επίπεδο;
Οι σπουδές στην Θεσσαλονίκη ήταν γεμάτες εμπειρίες, καλές και κακές. Το 2012 εγγράφηκα στην Σχολή κι ήρθα αντιμέτωπος με ένα τμήμα με υπερβολικές οικονομικές ελλείψεις και ως επί το πλείστον προβληματικές καταστάσεις. Με όρεξη για στρατιωτικά πειθαρχημένη μελέτη κι εργασία πάνω στο αντικείμενο, απογοητεύτηκα από ένα δίκτυο χωρίς πρόγραμμα σπουδών στα εργαστηριακά μαθήματα λόγω της έλλειψης μοντέλων. Η έλλειψη θέρμανσης και καθαριότητας ήταν κάποιες από τις υπόλοιπες βασικές ελλείψεις. Οντας ακόμα 17 χρονών κατά την εγγραφή μου, πολλοί, ακόμα κι ο καθηγητής μου στο πρώτο έτος, με αντιμετώπιζαν ως ανώριμο καλλιτεχνικά κι όχι αρκετά "ζυμωμένο" για να φοιτήσω στην σχολή. Ολα αυτά σε μία σχολή που έδινα παραπάνω απ' όσα μου έδινε. Κάθε πρωινό στο εργαστήρι και κάθε απόγευμα θεωρητικά μαθήματα.
Θεωρητικά είχα πλέον για πρώτη φορά επαρκές υλικό στα χέρια μου για μελέτη και μπόρεσα να εμβαθύνω στην ιστορία και στο θεωρητικό πλαισίωμα της εικαστικής τέχνης. Επίσης οι γνωριμίες με συμφοιτητές και καθηγητές κι η προσωπική συζήτηση μεταξύ μας ήταν πιστεύω πιο παραγωγική από οποιοδήποτε μάθημα, καθώς η τέχνη είναι καθαρά υποκειμενική κι όχι μεθοδική. Αυτό συνεπάγεται βέβαια το ότι υπήρχαν κι ευνοούμενοι λόγω ταιριαστών προσωπικών, εικαστικών, ακόμα και κομματικών απόψεων. Μεγάλο κρίμα για μια σχολή τέτοιου ύφους και αυτού του τομέα.
Μεγάλη έλλειψη υπάρχει επίσης σε καθαρά ακαδημαϊκά μαθήματα ζωγραφικής. Ο κάθε φοιτητής ρώταγε ή διάβαζε μόνος του πώς να λύσει τεχνικά θέματα πάνω στην ζωγραφική του και πάρα πολλοί, μέχρι και απόφοιτοι, δεν είχαν διδαχθεί βασικές αρχές ακαδημαϊκής ζωγραφικής. Τα υλικά που μου χορηγήθηκαν κατά την διάρκεια των σπουδών μου ήταν απειροελάχιστα, και γενικά το μεγαλύτερο ποσοστό από τα οικονομικά μου έξοδα ήταν τα υλικά καθώς διέμενα σε φοιτητική εστία. Τα δύο πρώτα χρόνια από τα 5 χρόνια της σχολής συγκατοικούσα στην εστία με έναν συνομήλικο συμφοιτητή μου, που γνώρισα μέσω της σχολής. Η συγκατοίκηση με ένα παντελώς άγνωστο άτομο ήταν κι αυτό μια δοκιμασία.
Η σχολή γενικά, μετά από σύγκρουση με τα ψυχολογικά θέματα και τις προσωπικές απόψεις κάθε καθηγητή, μετά από άπειρες λογομαχίες για την ανάλυση και την υποστήριξη της δουλειάς μου, αλλά και παράλληλα πολύ ουσιαστικές και δημιουργικές συμβουλές και συζητήσεις με καθηγητές και συμφοιτητές, με “ξέβρασε” στην κοινωνία πιο καχύποπτο, πιο αυστηρό με τον εαυτό μου, αλλά και πιο προβληματισμένο. Πιο ώριμο καλλιτεχνικά μετά από επαφή με τόσες πτυχές της τέχνης και μετά από τόσο όγκο δουλειάς και υλοποίηση έργων. Χωρίς όμως την καθοδήγηση και την επιβολή των κατεστημένων της σχολής, νιώθω πλέον εξοπλισμένος με αρκετά εφόδια κι ιδέες για να προχωρήσω καλλιτεχνικά.
- Σε ποια τμήματα έχεις απευθυνθεί για τις μεταπτυχιακές σπουδές σου; Εχεις αποφασίσει για το αντικείμενο το οποίο θα μελετήσεις;
Οσον αφορά τις σπουδές που σκοπεύω να κάνω, ενδιαφέρομαι να παρακολουθήσω προγράμματα πάνω στην καλλιτεχνική δημιουργία της ζωγραφικής, καθαρά εργαστηριακά, κι αποσκοπώ να γίνω πάλι μέλος ενός εικαστικού κύκλου και να έρθω σε επαφή και με άλλους χώρους τέχνης. Επιδιώκω ευκαιρίες να εκθέσω κι εκτός των συνόρων, καθώς και να κρατάω επαφές και με καλλιτέχνες που έχουν ζήσει ή ζουν στο εξωτερικό. Παρακολουθώ κι ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα ψυχοθεραπείας μέσω της τέχνης, καθώς πιστεύω πως είναι ένα μεγάλο κομμάτι της καλλιτεχνικής άσκησης.
- Πώς φαντάζεσαι την καθημερινότητά σου σε λίγα χρόνια; Πώς σκέφτεσαι να συνδυάσεις την τέχνη και την επαγγελματική δραστηριότητα;
Σε λίγα χρόνια πιστεύω πως τα πράγματα θα εξαρτηθούν από τις ευκαιρίες που θα μου παρουσιαστούν και που θα κυνηγήσω. Οι συνθήκες στον καλλιτεχνικό τομέα, ειδικά στον εικαστικό, είναι παγωμένες στην ίδια κατάσταση εδώ και πολλά χρόνια. Ελπίζω να μπορώ να είμαι αυτόνομος μέσω της ζωγραφικής, πουλώντας έργα και διδάσκοντας μαθήματα. Θα με ενδιέφερε και μια ακαδημαϊκή θέση σε πανεπιστημιακή σχολή. Το μόνο που ξέρω σίγουρα είναι πως θα έχω έναν προσωπικό εργαστηριακό χώρο όπου ίσως να παραδίδω και μαθήματα ζωγραφικής και σχεδίου. Στόχος μου θα ήταν να πραγματοποιώ τουλάχιστον μια έκθεση ετησίως με νέα έργα, κι ακόμα κι αν τα έσοδα δεν επαρκούν, να κρατήσω την προσωπική μου έκφραση ανεπηρέαστη. Θέλω να προωθήσω την εικαστική τέχνη και στο απαίδευτο καλλιτεχνικά κοινό και να προάγω την αναγκαιότητα και την πρακτικότητα της τέχνης και της ψυχοθεραπείας μέσω αυτής, στο άμεσο περιβάλλον μου, όποιο κι αν είναι αυτό κι όπου κι αν είναι.
- Τι ρόλο πιστεύεις ότι θα παίξει η τέχνη μέσα σε αυτή τη δυσάρεστη συγκυρία που ζούμε;
Η ζωγραφική λειτουργεί σαν μια οντότητα. Μεταλλάσσεται διαρκώς και προσαρμόζεται στις εποχές και τις καταστάσεις της κοινωνίας. Η αναζήτηση και καθιέρωση εικαστικής γλώσσας κι έκφρασης για μένα εξισώνεται με μια θρησκευτική αναζήτηση. Ενας καθαρά πνευματικός διαλογισμός, αψηφώντας κανόνες και όρια. Οποιαδήποτε απεικόνιση στην σύγχρονη κοινωνία συνεπάγεται μελέτη όλων των πτυχών του συγκεκριμένου θέματος για ένα έγκυρο και στοχευμένο σχόλιο πάνω στο συγκεκριμένο θέμα, ώστε ο καλλιτέχνης να υποστηρίζει και να υπερασπίζεται το έργο του άρα και την συγκεκριμένη γνώμη. Αυτή η κατάσταση καθιστά τον καλλιτέχνη έναν επιστήμονα σε πολλά επίπεδα. Ετσι ο αναγεννησιακός καλλιτέχνης έφερε τον τίτλο του πανεπιστήμονα. Είναι πολύ μεγάλη η αντίφαση, αναλογιζόμενοι το κύρος και την βάση στις μελέτες των τεχνών εκείνη την εποχή, σε σχέση με την αξία των τεχνών και την εκμάθησή τους στην σημερινή εποχή. Το απαίδευτο κοινό δεν θα επισκεφτεί μια έκθεση τέχνης αν δεν είναι προσκεκλημένος ή γνωστός του καλλιτέχνη. Δεν έχει την περιέργεια και το ενδιαφέρον να επεξεργαστεί ένα εικαστικό έργο, ακόμα κι αν η είσοδος στους χώρους τέχνης δεν έχουν οικονομικό τίμημα. Ο μέσος άνθρωπος δεν μπορεί να φανταστεί άλλη πραγματικότητα από αυτή που αντιμετωπίζει καθημερινά, καθαρά ρεαλιστικά και ωμά, και πολύ συχνά επιβάλλει αυτή την πραγματικότητα και στους γύρω του, όπως δυστυχώς στα παιδιά του.
- Οι χώροι της τέχνης και οι άνθρωποί της πώς θα επιβιώσουν επαγγελματικά, μέσα στην πανδημία;
Οποιες κι αν είναι οι συνθήκες, το κοινό της τέχνης είναι πολύ συγκεκριμένο. Η τέχνη παίζει μεγάλο ρόλο στην συγκέντρωση, στην ανακούφιση, στην έκφραση, στον προβληματισμό σε πρωτοφανείς καταστάσεις όπως οι σημερινές, αλλά μόνο σε κοινό που είναι διατεθειμένο ως δέκτης. Η τέχνη εξαρτάται από το ποσό κωδικοποίησης που δημιουργεί ο καλλιτέχνης και από την δυνατότητα μετάφρασης του θεατή. Ενας ρεαλιστής ζωγράφος θέτει μικρό βαθμό κωδικοποίησης, αντιθέτως με έναν αφηρημένο εξπρεσιονιστή, χωρίς όμως αυτό να είναι δείκτης ικανότητας. Η ρεαλιστική ζωγραφική είναι κοντά στην οπτική μας καθημερινότητα, οπότε και πιο κατανοητή από μια ανειδίκευτη ματιά, σε σχέση με ένα αφηρημένο ανεικονικό έργο. Η ψηφιακή εποχή βομβαρδίζει το άτομο με πληροφορίες και γνώσεις χωρίς όμως να εμβαθύνει σε αυτές. Οι τέχνες δεν αξιολογούνται με μια φωτογραφία ή μια ψηφιακή επαφή του δευτερολέπτου. Ετσι το σύντομο, εντυπωσιακό αποτέλεσμα ως ταχυδακτυλουργικό κόλπο γοητεύει το απαίδευτο κοινό. Ενα graffiti, μια μονοκονδυλιά, μια ανακυκλωμένη τεχνική και μία ψευδαίσθηση ανάγλυφου τρισδιάστατου σχεδίου εντυπωσιάζει περισσότερο από έναν μοναδικό πίνακας κλασικής αξίας, λόγω έλλειψης παιδείας και καλλιτεχνικής κριτικής ματιάς.
Αυτό το γεγονός δεν θα αλλάξει εξαιτίας της πανδημίας. Οι καλλιτέχνες πιστεύω πως έχουν πλέον χρόνο να δουλέψουν ατομικά τα έργα τους. Βέβαια ο περιορισμός χώρου θέτει έναν μεγάλο περιορισμό κι εμπόδιο στην δημιουργική πράξη. Οι χώροι τέχνης πιστεύω δεν επηρεάζονται άμεσα, καθώς παγκοσμίως η αγορά τέχνης έχει πολύ αργούς ρυθμούς. Οι πωλήσεις που υπήρχε περίπτωση να γίνουν αυτό το διάστημα που οι χώροι είναι κλειστοί λόγω καραντίνας, πιστεύω θα συνεχίσουν κανονικά μετά τον κίνδυνο της πανδημίας.
